ANKARA – Cumhuriyet Halk Partisi, YETERLİ Parti, Saadet Partisi, Demokrat Parti, Gelecek Partisi ile Demokrasi ve Atılım Partisi’nin, “Yarının Türkiye’si” sloganıyla kamuoyuna duyurduğu ‘Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem Mutabakat Metni’nin yankıları sürüyor. 6 siyasi parti genel liderinin imza attığı mutabakat metninde, Kürt seçmenlerin iradesinin yok sayıldığı değerlendirmesine yol açan kayyım uygulamasına ‘son verileceği’ taahhüdü yer alırken, Kürt meselesine ait daha geniş çerçevede bir tahlil tanımı yapılmadığı tenkitleri gündeme geldi.
‘METİNDE KÜRT SIKINTISININ ASLINA DAİR BİR ŞEY YOK’
Rawest Araştırma’dan Roj Girasun’a nazaran altı siyasi parti önderinin imzaladığı mutabakat metninde Kürt sorunu ve tahliline dair ‘özel bir gündem’ yer almadı. Metnin, 15 Temmuz darbe teşebbüsünün akabinde Kürt problemine yönelik baskıcı adımların kısmen de olsa azaltılmasına dönük olduğunu belirten Girasun, “Metinde Kürt sorununun aslına dair bir şey yok” dedi.
Mutabakatın, 28 Şubat 2015’te AK Parti ile HDP ortasında imzalanan Dolmabahçe Mutabakatı’nın ‘gerisinde seyrettiğini’ söz eden Girasun kelamlarını şu tabirlerle sürdürdü:
“Kürt seçmen, Kürt sıkıntısında 2014 yılında kimi limitleri gördü. Bu limitlerin gerisine düşecek bir muhalefet, ilerisi için Türkiye’de Kürt probleminin tahliline dair bir itimat oluşturamaz. Kürt seçmende, altılı mutabakat açısından, muhalefetin Kürt sıkıntısını çözebileceğine dair bir inanç hasıl olmuş değil. Fakat bununla birlikte fevkalâde durumdan daha olağan bir duruma geçmeye, Kürt probleminin konuşulmasına dair bir beklenti var. Bu mutabakatla Kürt probleminin çözülmesi beklentisi, inancı oluşmaz. Lakin ‘Kürt probleminin konuşulabileceği bir tabana dair itimat icrası sağlanır’ umudu var. Kürtlerin, Kürt sorununu çözmekten fazla bunun olağan halde konuşulmasını sağlayacak yere gereksinimi var. Bu mutabakat da ‘Kürt sorununu çözmeyi değil fakat konuşulmasını sağlayacak alan oluşturur’ üzere bir beklenti kelam konusu.”
‘METİN KÜRT SEÇMENİN ÖZEL GÜNDEMİNİ OLUŞTURMAZ’
Altı siyasi partinin üzerinde uzlaştığı mutabakat metninin Kürt seçmenlere nasıl yansıdığı ve nasıl karşılık bulacağı da merak konusu. Metnin, taban demokratikleşmeyi, Türkiye’nin fevkalâde koşullardan olağan kaidelere geçişini öngören kimi adımları içeren bir yapısının olduğunu belirten Girasun, “Bu Kürt seçmenin özel gündemini oluşturmaz. Öte yandan muhalefetin bir ortada görünürlüğü seçmenin geneline inanç verdiği üzere Kürt seçmende de muhalefetin seçimleri kazanabileceğine dair itimadı pekiştirir” dedi.
Kürt seçmenlerin, bilhassa de HDP seçmeninin, partilerinin nasıl hal alacağını yakından takip ettiğini belirten Girasun’a nazaran bu cins protokollerle ‘AK Parti’nin gidebilme ihtimali’ daha görünür olduğu için kararsız muhafazakâr seçenlerin muhalefete yönelimi kolaylaşıyor.
Kürt seçmenler ortasında, ‘muhalefetin Türkiye’yi yönetebileceği’ne dair inancın, seçimi kazanabileceklerine olan inanç kadar şimdi pekişmediğini belirten Girasun, şöyle devam etti:
“Burada tek bir Kürt profili yok. HDP’li seçmenlerde, bunun bir mecburî hal olduğuna dair genel bir kanaat var. HDP’nin bu protokolün dışında olmasından bir rahatsızlık olmakla bir arada birebir vakitte mecburilik olduğuna dair de bir kabul var. En nihayetinde bu muhalefetin geneli için bir mutabakat değil. Bu Millet İttifakı partilerinin, ittifak kontratı üzere nitelendirilebilir.”
‘KÜRT SORUNUNA AİT BİRÇOK BAŞLIKTA MUTABAKAT OLMADIĞINI AÇIKLAMALARDAN BİLİYORUZ’
Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dr. Öğretim Üyesi Vahap Coşkun’a nazaran altı siyasi partinin üzerinde uzlaştığı protokol, birinci metin niteliği taşıyor. Farklı kritik hususlarda olduğu üzere bu altı parti ortasında ‘hükümet sistemi’ konusunda da görüş ayrılıkları olduğunu söz eden Coşkun, metinde ‘cumhurbaşkanının nasıl seçileceği’, ‘halk tarafından mı parlamentodan mı’ seçileceği konusunda da bir açıklık olmadığını vurguladı. Bu nedenlerle Coşkun’a nazaran metni, “Sadece hükümet sistemi konusunda uzlaşılan noktaları tabir eden bir metin” niteliğiyle pahalandırmak gerekiyor.
Coşkun’a nazaran altı siyasi partinin metninde yer alan tekliflerin büyük kısmı, vatandaşların birçoklarının mustarip olduğu “İfade özgürlüğünün kısıtlanması, liyakata ters bir kamu idaresinin olması, hak ve özgürlük alanlarının tahrip edilmesi” üzere sorunlara denk düşüyor. Kürtlerin daha ağır hissettikleri mağduriyet alanlarının olduğunu belirten Coşkun şunları kaydetti:
“Kayyım, Kürtlerin en temel hakkı olan seçme ve seçilme hakkını ortadan kaldıran, fiilen onları seçme ve seçilme hakkından yoksun eden bir uygulama. Kayyım problemi hiç kuşkusuz Kürt sorunuyla direkt alakalı. Bu altı siyasi partinin açıkladığı mutabakatta Kürt problemiyle direkt ilinti kurulabilecek bir konu varsa o da bu kayyımlarla ilgili atılacağı söylenen adım. Bu mevzuda demek ki bir mutabakat var. Fakat başka taraftan Kürt sıkıntısının birçok başlığı var. Bu başlıklarda bir mutabakatın olmadığı, bu siyasi partilerin kamuoyuna yansıyan görüşlerinden de biliyoruz. “
‘ALTI SİYASİ PARTİNİN KÜRT SORUNUNA DAİR NET BİR ÇERÇEVE ÇİZEN METNİ KAMUOYUNA SUNMASI GÜÇ BİR İHTİMAL’
Altı siyasi partinin birinci kere kendilerini kamuoyu önünde ‘bağladığını’ ve bunun değerli olduğunu belirten Coşkun’a nazaran bu durum halkta ister istemez ‘birliktelik’ algısı yaratacak. Uzlaşan partilerin bu noktadan sonra geri çekilmelerinin güç olduğunu belirten Coşkun, “Bu birinci uzlaşma yeri. Bundan sonra altı parti daha sık bir biçimde bir ortaya gelip öteki hususlarda da uzlaşmaya çalışacaklar. Örneğin iktisat konusunda bir program açıklamaları beklenir. Kürt sıkıntısı konusunda da nasıl bir perspektife sahip olmaları gerektiğini açıklamaları beklenir” dedi.
Kürt sorununun çeşitli alanlarının olduğunu, anadilin kullanılması, mahallî idarelerin düzenlenmesi, vatandaşın eşit bir durum haline getirilmesi ve silahsızlandırma üzere başlıkların bunlar ortasında yer aldığını söz eden Coşkun, “Bunlar kritik bahisler. Bu mevzularda altı siyasi parti ortasında uzlaşmanın, en azından seçimlerde kendilerini halkın önünde bağlayacak bir uzlaşmanın olması sıkıntı. Çok büyük bir ihtimalle bu çeşit bahislerde Türkiye’nin demokratikleşmesi perspektifi içerisinde daha genel tabirlerle geçiştirilecek. Direkt Kürt sıkıntısına atıf yapan ve buna dair net bir çerçeve çizen metnin altı parti tarafından kamuoyuna sunulmasının güç bir ihtimal olduğu kanaatini taşıyorum” diye konuştu.
‘BÖYLE BİR PARTİDEN KÜRT SORUNUNA TAHLİL BEKLENİR Mİ?’
Muş Alparslan Üniversitesi’nde Siyaset Bilimi ve Kamu İdaresi kısmında vazifeli Prof. Dr. Abdullah Kıran’a nazaran Türkiye’nin yapısal sıkıntıları var ve bu yapısal problemlerin da başında Kürt problemi geliyor. “Türkiye’de Kürt sorunu çözülmeden demokrasi sorunu çözülemez” diyen Kıran’a nazaran altı siyasi partinin hazırladığı metin Kürt problemine tahlil üretemeyecek durumda.
Altı siyasi parti ortasında ÂLÂ Parti’nin tavrına dikkat çeken Kıran, “İYİ Parti muhakkak noktalarda Kürt kimliğini, varlığını tanımıyor. Bu türlü bir partiden Kürt problemine tahlil gelebilir mi? Bu türlü bir parti demokratik bir perspektif geliştirebilir mi? YETERLİ Parti’nin içerisinde olduğu bir sistem güçlendirilmiş bir parlamenter sistem de olamaz, demokratik bir sistem de olamaz” yorumunda bulundu.
“Güçlendirilmiş” denilerek daha uygun bir sistem kurulacağını düşünmediğini söz eden Kıran’a nazaran altı siyasi partinin temel maksadı AK Parti’den kurtulmak. Altı siyasi partinin temel önceliğinin demokrasi olmadığını savunan Kıran, Kürt sıkıntısına yönelik tavırları hasebiyle bu partileri şu sözlerle eleştirdi:
“CHP’ye tekraren söyledik. Siz ‘Kürt problemini çözeriz’ diyorsunuz. Pekala tahlil perspektifiniz nedir? Siz anadilde eğitim hakkını noktasında bir şey söylüyor musunuz? Bunu parti programınıza alabiliyor musunuz? Bunu ÂLÂ Parti’yle konuşabilir misiniz? DEVA ve Gelecek Partisi anadili parti programlarında gündeme getiriyor. Bu manasıyla olumludur. Lakin burada iki ana partinin, CHP ve YETERLİ Parti’nin bu noktada bir programının olduğunu düşünmüyorum. Bu manada sonuç elde etme manasında olumlu bir adım öngöremiyorum.”
Prof. Dr. Kıran’a nazaran, ‘parlamenter sistem’ ya da ‘güçlendirilmiş parlamenter sistem’ Kürt sıkıntısının tahlili noktasında ‘etkili ve uygun’ olacak sistemler değil. Başkanlık sisteminin Kürt sorununun tahlilinde daha tesirli olduğunu savunan Kıran, bu noktada mevcut Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi üzere bir başkanlık sisteminden kelam etmediğini de vurguladı.
