Bugüne kadar uzayda bitki yetiştirmeye dair deneyler yapılırken birinci sefer et üretimi için havyan hücreleriyle deney yapıldı. Geçen hafta gerçekleştirilen deneyler, uzay seyahatlerini değiştirme potansiyeline sahip. Hayvan hücrelerinden laboratuvarda et üretme alanında çalışan Aleph Farms isimli İsrail merkezli bir şirket tarafından yapılan deney için Memleketler arası Uzay İstasyonu’nu birinci kere tamamı özel bölüm çalışanı olan bir takım ziyaret etti.
Fakat bunun gerçekçi bir maksat olmadığı, uzayda yapay et üretiminin emniyetli bir besin kaynağı olamayacağını düşünenler de var.
HAYVAN HÜCRELERİNDEN YAPAY ET ÜRETMEK
Hayvan hücrelerini çoğaltarak et üretmek yeryüzünde bile güç bir iş. Aleph Farms, bunu uzayda da deneyen birinci şirket oldu. Bunun için hayvanlardan alınan hücrelere, büyümeleri için gerekli olan aminoasitler ve karbonhidratlar veriliyor. Çoğalan hücreler kas haline geliyor. Etler bira üretiminde kullanılanlara emsal tanklarda üretiliyor. Bu usulü savunanlar bunun etraf için yararlı olacağını, hayvanlardan kaynaklanan metan gazı salımının azalacağını söylüyor.
Aleph Farms’ın uzay programının başında bulunan Zvika Tamari, bilim insanlarının yerçekimsiz ortamda et üretiminin mümkün olup olmadığına dair hiçbir fikri olmadığını anlatıyor: “Önceki bilimsel çalışmalar gösteriyor ki fizik ve biyoloji yer çekimsiz ortamda çok farklı işleyebiliyor. Bu yüzden uzayda yapay et üretiminin mümkün olup olmadığını kimse bilmiyor.” Şirket bu nedenle 8 Nisan’da dört astronotu SpaceX roketinde, bir ayakkabı kutusu büyüklüğünde bir test kitiyle uzaya gönderildi. Astronotlar dün yanlarında bu test kitiyle dünyaya geri döndü. Kitteki hayvan hücrelerinin durumu, önümüzdeki günlerde yakından incelenecek.
YAPAY ET ÜRETİMİNİN AVANTAJLARI VE DEZAVANTAJLARI
Deney başarılı olsa bile bunun ne kadar yararlı olacağı tartışmalı. Bu teknolojinin yıllardır mevcut olduğu yeryüzünde süpermarketlerin yapay etlerle dolu olmamasının bir nedeni var. Kesime aktarılan yüzlerce milyon dolara karşın (Leonardo DiCaprio, Aleph Farms’ın yatırımcıları arasında) bunu büyük ölçülerde üretmek hâlâ çok sıkıntı. Bunun nedenlerinden biri de sürecin büyük bir hijyen gerektirmesi.
Berkeley Üniversitesi’nden kimya mühendisi David Humbird “Hayvan hücreleri yavaş ürer. Üretimde kullanılan kültüre bakteri yahut mantar girerse bütün süreç çöpe gider” diyor. Aleph Farms ise uzay boşluğunda sterilizasyonun daha kolay olacağını düşünüyor. Lakin Mars üzere bir kolonide bunun gerçekleşmesinin yıkıcı sonuçları olabilir.
Şirket uzaya besin göndermenin çok maliyetli olduğunu vurguluyor. Bunun maliyetine dair sayılar izafi olsa da NASA’nın 2008’de açıkladığı bilgiler, Dünya’nın yörüngesine 450 gramlık bir kargo göndermenin 10 bin dolar civarında maliyeti olduğunu gösteriyor. Bunu Mars’a kadar göndermek ise çok daha büyük bir maliyet.
Tamari “Mars milyonlarca kilometre uzaklıkta. Bu yüzden besin üretimini orada yapabilmek büyük bir avantaj” diyor. Humbird ise bunun yararlı olmayacağı görüşünde: “Bu hücreleri şeker, aminoasitler ve su üzere besinlerle beslemeniz lazım. Sonuçta ortaya çıkacak etin kalorisi, bunun üretiminde harcanan kaloriden daha düşük olacak. En âlâ ihtimalle kullanılan kalorinin yüzde 25’i ete dönüşecek. Burada soru, uzaya gönderilecek besinin neden yüzde 75’ini böylesi bir üretim sürecinde harcayasınız ki?”
Fakat burada tabloyu etkileyen öteki faktörler de var. Bunlardan biri de astronotların akıl sıhhati. Milletlerarası Uzay İstasyonu’nda beş buçuk ay geçiren ve bugün Aleph Farms’ın müracaat konseyinde bulunan eski NASA astronotu Karen Nyberg, besinin astronotların psikolojisi için çok değerli olduğunu söylüyor: “Astronot besinleri beyaz poşetler içinde, toz halinde geliyor. Sulandırıp tüketiyorsunuz. Uzaydayken sarımsak sote yahut zeytinyağı üzere tatları özlüyordum. Konutumuzu anımsatacak bu usul tatların uzayda da olması çok değerli.”
Nyberg, insanların yıllarca Dünya’dan uzak kalabilmesi için taze zerzevat ve meyvenin çok değerli olduğunu vurguluyor. İnsanlık Mars’a koloni kurma konusunda ciddiyse astronotları besleyici, kolay bozulmayan ve tadı hoş besinlerle nasıl besleyebileceği üzerine baş yormalı. Uzayda et üretiminin mümkün olduğunu kanıtlamak bir şey, bunun Dünya’dan besin taşımanın yerini alabilecek kadar pratik ve emniyetli olduğunu ortaya koymak öteki bir şey. Aleph Farms’ın büyük gayeleri olsa da öncelikle yapay etin yeryüzünde yayılabilmesini sağlamaları gerekecek. (BBC Türkçe)
