Uzayda beklenmedik bir yerde gizemli FRB’ler tespit edildi

Gökbilimciler bu patlamaların izlerini Dünya dan 11 7 milyon ışık yılı uzaklıkta bulunan bir galaksiye kadar sürdüler Karşıyaka escort ve bu durum onu bilinen en yakın galaksi dışı süratli radyo patlaması haline getirdi sinyal bize bir sonraki en yakın galaksi dışı sinyalden 40 kat daha yakın

UYUMSUZ BİR FRB Karşıyaka escort bayan

Öte yandan sinyal tıpkı vakitte uzaya FRB ler yayan bir yıldız tipi bulmayı bekleyemeyeceğiniz çeşitten çok eski bir global yıldız kümesinden yayılıyor

Sinyalin keşfi bu tip yıldızlar için farklı bir oluşum sistemi bulunduğunu düşündürüyor bu durum ise FRB lerin düşündüğümüzden daha çeşitli bir ortam yelpazesinde oluşabileceğini gösteriyor

İlk sefer 2007 yılında keşfedilmesinden bu yana FRB ler bilim insanlarının başını karıştırıyor Onlar uzayın milyonlarca ışık yılı uzaklıktaki derin bölgelerinden yayılan bir kısmı 500 milyon Güneş ten daha fazla güç yayan ve yalnızca radyo dalga uzunluklarında tespit edilebilen çok derecede güçlü sinyaller oluşturuyorlar

Diğer yandan bu patlamalar şaşırtan biçimde göz açıp kapayıncaya kadar geçen mühletten yalnızca bir milisaniyeden bile daha kısa ve çoğunlukla tekrarlanmıyor bu durum patlamaları öngörmeyi gözlemlemeyi ve hasebiyle anlamayı çok biçimde güçleştiriyor

Gökbilimciler nötron yıldızları üzere ağır gök cisimleri başta olmak üzere bu radyo sinyallerinin ince yapısını inceleyerek onlara neden olabileceğini düşündükleri gök cisminin cinsini tespit etmeye çalışıyorlar

SAMANYOLU NDA DA GÖZLEMLENDİ

İlerleyen vakitte 2020 yılında büyük bir sıçrama yaşandı Nihayet Samanyolu Galaksisi nin içinden bir magnetarın yaydığı bir FRB saptandı

Bugüne dek büyük kısmı teyit edilmemiş olan magnetarlar Güneş in sahip olduğu kütlenin 8 ilâ 30 katı ortasındaki meyyit bir yıldızın çökmüş çekirdeğinden ortaya çıkan ve seçkin rastlanan bir nötron yıldızı çeşidi Nötron yıldızları küçük ve ağır bir yapıya sahipler yaklaşık 20 kilometre çapa ve azamî kütlesi yaklaşık iki Güneş kütlesine sahip

Magnetarlar isminden de anlaşılacağı üzere karışıma öteki bir şey daha ekliyor bu Dünya nın manyetik alanından yaklaşık katrilyon kere ve ortalama bir nötron yıldızınınkinden bin defa daha güçlü olan tam manasıyla çılgınca bir manyetik alan

Bu datalar bizi tekrar FRB 20200120E ye getiriyor Onun radyo patlamalarını tekrarlayan bir FRB olduğu için FRB ler ortasında ender bir örnek olduğunu bir kenara bırakırsak profile harika bir biçimde uyuyor

Bununla birlikte gökbilimciler sinyaller tekrarlandığı için uzay boşluğunda oluştukları bölgeyi daha kolay tespit edebildiler Sinyalin içerdiği öteki özellikleri tahlil ederek görece kısa bir aralık kat ettiğini saptayabildiler

YERİ SAPTANSA DA BİLDİKLERİMİZE UYMUYOR

Bu konu araştırmacıları bir ölçü belirsizlikle birlikte 2021 de keşfedilen ve M81 ismi verilen büyük ölçekli bir sarmal galaksiye götürdü Daha kesin olarak araştırmacılar FRB 20200120E yi global biçimli bir kümeye kadar izlediklerini düşünüyorlar

Bu hafta Nature mecmuasında yayınlanan bir araştırma makalesinde bir gökbilim takımı bu pozisyonu teyit etti

İşte asıl sorun bu Global kümeler çok yaşlı ve uzun ömürlü olma eğilimi taşıyan ayrıyeten düşük kütleli Güneş in kütlesinden daha büyük olmayan ağır yıldız kümeleridir Kümede bulunan yıldızların tamamının birebir esnada birebir gaz bulutu içerisinde oluştuğuna inanılıyor bu kümeler küçük kasabalara benzerler ve bu yıldızlar da ekseriyetle sessiz sedasız süren hayatlarını bir ortada geçirirler

Daha evvel de belirttiğimiz üzere nötron yıldızları daha kısa bir ana dizi ömrüne sahip olma eğilimi gösteren hidrojen yakan daha büyük kütleli yıldızlardan meydana gelirler bunlara OB tipi yıldızlar denir Hasebiyle genel bir kural olarak global bir küme içerisinde nötron yıldızları ya da manyetarlara rastlamayı beklemezsiniz

Araştırmacılar yayınladıkları makalede Burada FRB yi kümenin optik merkezinden 2 parsek uzakta olduğu M81 ile ilişkili global bir kümeye konumlandıran gözlemlerde bulunduğumuzu bildiriyoruz diyorlar

Küresel kümeler çekirdek çöküş süpernovasında oluşan genç manyetarları hatırlatan FRB modellerine meydan okuyan eski yıldız topluluklarına mesken sahipliği yapıyorlar

Yine de endişelenmeyin çünkü ilgi alımlı bir örnek kelam konusu

PEKİ NASIL OLUŞMUŞ OLABİLİRLER

Ara sıra global bir kümenin milisaniye pulsarı ismiyle bilinen ve kendi ekseninde çok suratlarla dönen bir nötron yıldızı tipine mesken sahipliği yaptığı gözlemlenir Global kümeler çok ağır bir nüfusa sahip olduğu için yıldızlar birbirleriyle etkileşime girebilir ve hatta çarpışabilir akabinde düşük kütleli X ışını çiftleri ve pulsarlar üzere gök cisimleri üretebilirler

Araştırma takımının aktardığı kadarıyla bu durum büyük bir yıldızın çekirdek çöküş süpernovasının ötesinde bir manyetar oluşturması için farklı ve ilgi cazip düzenekler da ortaya çıkarıyor Diğer bir yıldızdan yayılan malzemelerle etkileşime giren ve ondan gereç sağlayan düşük kütleli bir beyaz cüce bir nötron yıldızı yaratacak seviyede kütle kazanabilir veyahut iki beyaz cüce tıpkı doğrultuda birleşebilir

Bu FRB nin kaynağının bir magnetardan fazla beyaz bir cüce ile bir nötron yıldızı ya da bir nötron yıldızı ile bir ötegezegen üzere düşük kütleye sahip bir X ışını çifti olması beklenen Hatta büyümeye devam eden bir kara delik de olabilir

Bu açıklamalara dair elimizde kesin ispatlar bulunmuyor yani bu sistemlere tipik olarak eşlik eden hiçbir X ışını yahut gama ışını aktivitesi yok lakin yeniden de göz gerisi edilmeleri mümkün değil

Yanıt her ne olursa olsun FRB 20200120E olağan gidişatı hayli sarsacak üzere görünüyor Ya bize global kümelerde gerçekleşen yıldız etkileşimleriyle ilgili yeni bir şeyler öğretecek ya da FRB ler hakkında yeni bir oluşum yolu gösterecek

O tekrarlanan ve bize çok yakın bir FRB olduğundan bu gizemli sinyalleri detaylı biçimde araştırmak için az bir fırsat sunuyor

Bulgular Nature mecmuasında detaylı biçimde yayınlandı

Magnetar ışıma gücünü sahip olduğu devasa manyetik alanından sağlayan bir çeşit nötron yıldızıdır Bu tip atarcalar çok yüksek güçlü x ışını ve gama ışını yayınımı yaparlar

Gökbilim alanında ana dizi ing main sequence parlamaya karşı yıldız renk grafiklerinde görünen daimi ve farklı bir yıldız kümesine verilen isimdir Bu kümede bulunan yıldızlar ana dizi yıldızları ya da cüce yıldızlar diye isimlendirilir Bunlar kainatta en fazla bulunan yıldızlardır ve Güneş de bu kümeye dahildir

Yazının yepyenisi Science Alert sitesinden alınmıştır Çeviren Tarkan Tufan