İngiltere’de araştırmacılar, 53 yaşındaki bir bayanın deri hücrelerini 23 yaşındaki bir kadınınkiyle muadil olacak biçimde gençleştirdi.
Cambridge kentindeki bilim insanları, birebir şeyi bedendeki öteki dokularla da yapabileceklerine inanıyor.
Araştırma; diyabet, kalp hastalığı ve nörolojik bozukluklar üzere yaşa bağlı hastalıklar için tedaviler geliştirmeyi amaçlıyor.
Deri hücrelerinin gençleştirilmesi teknolojisi, 25 yılı aşkın bir mühlet evvel klonlanan Dolly isimli koyunu yaratmak için kullanılan teknikler üzerine inşa edildi.
Cambridge Üniversitesi ile ortak çalışan Babraham Enstitüsü’nden takımın lideri Prof. Wolf Reik, BBC’ye verdiği demeçte, bu teknikle, insanları yaşlandıkça daha uzun mühlet sağlıklı tutmak için kullanılabileceğini umduğunu söyledi.
Prof. Wolf Reik, “Birçok yaygın hastalık yaşla birlikte daha da ağırlaşıyor ve insanlara bu halde yardım edebilmek çok heyecan verici” dedi.
Reik, eLife mecmuasında yayınlanan çalışmanın şimdi çok erken bir evrede olduğunu belirtiyor. Reik’e nazaran, bu çalışma laboratuvardan çıkıp kliniğe taşınmadan evvel çözülmesi gereken birkaç bilimsel sorun var, fakat hücre gençleştirmenin mümkün olduğunu birinci sefer göstermesi açısından değerli bir adım.
TEKNİĞİN KÖKENLERİ KOYUN DOLLY’E DAYANIYOR
Tekniğin kökenleri, 1990’lara, klonlanmış koyun Dolly’ye dayanıyor. Edinburgh’daki Roslin Enstitüsü’ndeki araştırmacılar bir koyundan aldıkları bir deri hücresini embriyoya dönüştürmek için bir sistem geliştirmiş ve Dolly’yi meydan getirmişti.
Roslin takımının hedefi koyun yahut insan klonları oluşturmak değil, bu teknikle embriyonik kök hücre oluşturmaktı. Bu kök hücreleri, hasta organların yerini almak üzere kas, kıkırdak ve hudut hücreleri üzere belli dokulara dönüştürülebilmeyi umut ediyorlardı.
Dolly tekniği 2006 yılında Kyoto Üniversitesi’nde Profesör Shinya Yamanaka tarafından kolaylaştırıldı. IPS ismi verilen yeni yol, yaklaşık 50 gün boyunca yetişkin hücrelere kimyasal eklemeyi içeriyordu. Bu, yetişkin hücreleri kök hücrelere dönüştüren genetik değişikliklerle sonuçlandı.
Hem Dolly hem de IPS tekniklerinde, oluşturulan kök hücrelerin hastanın gereksinim duyduğu hücre ve dokulara dönüşecek biçimde çoğaltılması gerekiyor. Bunun güç olduğu görüldü. Onlarca yıllık uğraşa karşın, hastalıkları tedavi etmek için kök hücrelerin kullanımı şu anda son derece hudutlu.
Prof Reik’in grubu, 53 yaşındaki cilt hücrelerinde IPS tekniğini kullandı. Fakat bu hücrelerden kök hücre üretmek için uygulanan kimyasal banyoyu 50 günden 12’ye indirdiler.
Dr. Dilgeet Gill, hücrelerin embriyonik kök hücrelere dönüşmediğini, ancak bu hücrelerde gençleşme olduğunu ve güya 23 yaşında birinden alınmış üzere görünen ve davranan cilt hücreleri elde ettiğini görünce şaşırdı .
Gill, “Sonuçları aldığım günü hatırlıyorum ve kimi hücrelerin olması gerekenden 30 yaş daha genç olduğuna pek inanmadım. Çok heyecan verici bir gündü” diyor.
‘AMAÇ SAĞLIKLI YAŞLANMAYI SAĞLAMAK’
IPS tekniği kanser riskini artırdığı için teknik çabucak klinik kullanıma sunulamaz.
Ancak Prof Reik’e nazaran, artık hücreleri gençleştirmenin mümkün olduğu bilindiğinden, grubu alternatif, daha inançlı bir formül bulabilir:
“Uzun vadeli gaye, insanların daha sağlıklı bir biçimde yaşlanmasını sağlamak, hayat mühletinden çok sağlıklı geçen süreyi uzatmak.”
DERİYİ GENÇLEŞTİRECEK İLAÇLAR HEDEFLENİYOR
Prof Reik, bu tekniğin birinci uygulamalarının, yaşlı insanların bedenin kesilmiş yahut yanmış bölgelerindeki güzelleşmeyi hızlandırmanın bir yolu olarak deriyi gençleştirecek ilaçlar geliştirmek olabileceğini söylüyor.
Araştırmacılar, bir yarayı simüle eden deneylerde, gençleşmiş cilt hücrelerinin daha süratli hareket ettiğini tespit ederek, prensipte bunun mümkün olduğunu gösterdiler.
Bir sonraki adım ise bu teknolojinin kas, karaciğer ve kan hücreleri üzere başka dokular üzerinde çalışıp çalışmayacağını görmek.
Koyun Dolly’yi ortaya çıkaran araştırmayı kısmen finanse eden Biyoteknoloji ve Biyolojik Bilimler Araştırma Kurulu’nun idare şurası lideri olan Profesör Melanie Welham, bu teknolojinin uzun müddettir duraklamış klinik yararlarının bu yeni gelişmeyle kullanıma girmesinin o kadar da uzak olmayabileceğini söylüyor.
“Benzer yaklaşımlar yahut yeni terapiler, yaşlandıkça daha az işler hale gelen bağışıklık hücrelerini canlandırabilirse, gelecekte insanların enfeksiyonlarla savaşma yeteneklerinin yanı sıra aşıya karşılık verme kapasitelerini artırmak mümkün olabilir.”
TÜM BEDENİN GENÇLEŞMESİ MÜMKÜN MÜ?
Asıl soru, bu alandaki araştırma gayretlerinin bir tüm beden yenilenmesi sistemine, bir gençlik iksirine yahut yaşlanma aksisi bir hapa yol açıp açmayacağıdır. Prof. Reik, bu fikrin tümden uzak bir fikir olmadığını belirtiyor.
“Teknik, genetiği değiştirilmiş farelere uygulandığında birtakım gençleşme belirtileri görüldü. Bir deneyde, diyabetle çaba potansiyeli açısından gençleşmiş pankreas belirtileri görüldü.”
Ancak Londra’daki Crick Enstitüsü’nden Prof. Robin Lovell-Badge’e nazaran, Reik’in laboratuvarda elde ettiği sonuç ile en kolay klinik uygulamalar ortasındaki bilimsel maniler bile kıymetli.
Lovell-Badge, gençleştirme sürecini öteki doku tiplerine ya da yaşlanmayı geciktiren bir hapa çevirmenin de kıymetli olacağını düşünüyor:
“Aynı şeyi yapacak öbür kimyasallar bulursanız, bu uygun olur, lakin onlar da birebir derecede makûs olabilir. Bu nedenle, bu kimyasalları kolaylıkla bulacağınızı ve daha inançlı olacağını düşünmek ileri bir gaye.
”Diğer hücre çeşitleri de denetim edilmesi güç farklı şartlar gerektirebilir. Bunun tüm bedende inançlı bir halde yapılıp yapılamayacağı o kadar uzak bir ihtimal ki, bunun büsbütün spekülasyon olacağını düşünürüm.” (BBC Türkçe)
