Alev Toprak
Sanat dünyasının en hareketli, en kalabalık ve en çok konuşulan etkinliklerinden Venedik Bienali’nin sanat standı tüm ihtişamıyla son defa 2019’da ziyaretçileri ağırlamıştı. Pandemi nedeniyle 2021 yılında düzenlenemeyen bienal bu yıl nihayet, bir yıllık ertelemeyle 19-22 Nisan ortasındaki ön gösterim günlerinde kapılarını açtı. Venedik Bienali, Cecilia Alemani’nin küratörlüğünde düzenlenen 59. Milletlerarası Sanat Sergisi’nin yanı sıra Arsenale, Giardini ve kentin farklı noktalarında Türkiye Pavyonu’nun da ortalarında bulunduğu 81 ülkenin stantlarına 23 Nisan–27 Kasım 2022 tarihleri ortasında mesken sahipliği yapacak. Bu kapsamda Venedik Bienali Türkiye Pavyonu’nda Bige Örer küratörlüğünde, kavramsal sanatın öncülerinden Füsun Onur’un “Evvel vakit içinde…” isimli yeni yapıtı yer alıyor.
Aradan geçen üç yılın akabinde bienal elbette her zamankinden biraz farklı görünüyordu bu sene. Ziyaretçilerin şık kıyafetlerine eşlik eden maskeleri vardı ve güvenlik vazifelilerinin “eserlere dokunmayın” ya da “çantanıza dikkat edin çarpmasın” ihtarlarının yerini daha çok “maskenizi takın” uyarısı alıyordu. Yapıtlara bakmaya başladığınız anda ise pandemi sürecinin tesirinin hem ana stantta hem ülke pavyonlarında daha derin olduğunu görebiliyordunuz. Pandeminin getirdiği yeni sıkıntıların etkileşimlerini ve yeni niyetleri yakalamak mümkündü. Bilhassa son bienallerin ortasında en güçlü ve tahminen de bienal tarihinin en sağlam duruşlu stantlarından biri olan Venedik Bienali 59. Memleketler arası Sanat Standı, güçlendirici feminist bir altyapıyı, teknoloji, tabiat ve iklimle, kültürün karmaşık yapısıyla donatan bir incelikler şölenine dönüştürmüştü. Süreealist Leonora Carrington’ın (1917-2011) yazdığı bir çocuk kitabından ilhamla The Milk of Dreams (Rüyaların Sütü) başlığıyla düzenlenen sanat standıyla Füsun Onur’un “Evvel vakit içinde…”si ortasındaki, kuşkusuz tesadüfen oluşmuş bağları fark etmek de mümkündü.
Öncü sanatçı Füsun Onur, basın bülteninde geçen anlatımla, “çalışmalarında, anlatısal ve dolaylı otobiyografik referanslarla yüklü, kolay, gündelik gereçlerin tabiatında bulunan yer, vakit, ritim ve biçim potansiyellerini ele almayı seçmiş” bir isim. İstanbul Devlet Hoş Sanatlar Akademisi’nde Ali Haydi Bara Atölyesi’nde heykel eğitimi aldığı, akabinde Fulbright bursuyla Maryland Institute College of Art’ta heykel kısmında yüksek lisans eğitimine devam ettiği 1964–1966 yıllarından itibaren, hatta tahminen daha geriden başlatmak gerek, gençliğinden bu yana üretimini kendi hayatıyla birleştiren ve kendi kelamını aramayı seçen biri Füsun Onur. Fotoğrafın ve heykelin sonlarını avangart bir yaklaşımla tekrar tekrar açmaya adanmış pratiği onun izleyicisini de, yapıta nasıl yaklaşacağını tekrar düşünmeye davet ediyor her seferinde. Tıpkı “Evvel vakit içinde…” masal-sergisinde olduğu üzere.
Venedik Bienali Türkiye Pavyonu açılışı. Bu defa Füsun Onur çok minik boyutlu, hafif, kolaylıkla dağılabilecek üzere duran ancak gücünü kırılganlığından alan bir yapı kuruyor yapıtında. Bir kedi ve farenin masalı bu… İklim için düzenlenen bir okul aksiyonundan haberdar olan fare Cingöz ve kedi Zorba ile Lolita, arkadaşlarını dünyanın gidişatından haberdar edip daima bir arada bir şeyler yapmaya davet ediyorlar. Bu süreç fare Cingöz’ü Venedik’e getirip âşık ediyor ve dünyanın sıkıntıları ortasından geçen bu minik kahraman kendini sevgiyle donatıyor seyahatinin sonunda. Kedi ve farenin, av ile avcının şiddetsiz bir ortamda buluşması aslında bu kıssayı masal yapan, tümüyle sade ve güçlü bir anlatımı mümkün kılan da… Misinalarda tavandan sarkıtılan beyaz platformların üzerine yerleştirilen bu heykelcikler, havada süzülüyor ya da suda yüzüyor üzere görünüyor ister istemez. Tüm bu anlatı her an dağılacak üzere, işte kalıcılığı da tam buradan geliyor. Bu süzülme ortasında izleyici nerede duracağını kendi seçiyor, eğilip kalkmak, yakınlaşıp uzaklaşmak mümkün. Böylelikle izleyicinin üzerinde kalıcı bir tesir oluyor. Füsun Onur’un hareket kavramıyla ilgisini de böylelikle ortaya koyan yapıtın 84 yaşındaki sanatkarın en unutulmaz çalışmalarından biri olacağı elbet. “Evvel vakit içinde…” bugünün masalına ve üç yılın akabinde tekrar izleyicileri ağırlayan Venedik Bienali’ne bir sahne yaratıyor birebir vakitte.
600 BİNE YAKIN İZLEYİCİNİN GEZMESİ BEKLENİYOR
İstanbul Kültür Sanat Vakfı’nın (İKSV) uyumunu üstlendiği, Dışişleri Bakanlığı himayesinde ve Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın katkılarıyla düzenlenen Venedik Bienali Türkiye Pavyonu, 23 Nisan-27 Kasım tarihleri ortasında bienalin ana yerlerinden Arsenale’de yer alacak. Günümüzün en değerli sanat etkinliklerinden biri olarak kabul edilen Venedik Bienali 59. Milletlerarası Sanat Sergisi’ni dünyanın dört bir yanından 600 bine yakın izleyicinin ziyaret etmesi bekleniyor.
Füsun Onur ve Bige Örer SANATÇI MONOGRAFİSİ
Sergiyle eş vakitli olarak hazırlanan ve Füsun Onur’un tüm sanat üretimini kronolojik bir yaklaşımla ele alan bir de monografi kitap, İKSV ve Mousse Publishing iştirakinde İngilizce olarak yayımlanıyor.
Yayında Ahu Antmen, Alev Ersan, Anna Boghiguian, Anne Barlow, Aslı Seven, Ayşe Erek, Chus Martínez, Defne Ayas, Deniz Gül, Fatih Özgüven, Gregory Volk, Hera Büyüktaşcıyan, HG Masters, Iwona Blazwick, İz Öztat, Kevser Güler, Leylâ Gediz, Misal Adnan Yıldız, Murat Alat, Necmi Sönmez, Paolo Colombo, Sally Tallant, Seza Paker ve Tolga Tüzün’ün yeni yazıları yer alıyor. Kitabın Türkçesi ise, İKSV ve Yapı Kredi Yayınları tarafından Nisan ayında yayımlanacak.
FÜSUN ONUR’UN KATILDIĞI STANTLARDAN BİR SEÇKİ
Yapı Kredi Kültür Sanat (2007), Augarten Contemporary, Viyana (2010), İstanbul Çağdaş (2011, 2014), Maçka Sanat Galerisi, İstanbul (1987, 1991, 1995, 2001, 2012, 2016) ve Arter, İstanbul (2014) üzere müze ve sanat yerlerinde ferdî stantlar açan ve karma stantlara katılan sanatkarın yapıtları, Staatliche Kunsthalle Baden-Baden (2001), ZKM, Karlsruhe (2004) ve Van Abbemuseum, Eindhoven’daki (2005) karma stantların yanı sıra İstanbul Bienalleri (1987, 1995, 1999, 2011, 2015), 2. Moskova Bienali (2007) ve dOCUMENTA(13), Kassel’de (2012) sergilendi.
İlk ferdî standını 1970’te Taksim Sanat Galerisi’nde açtı, akabinde 7. Paris Genç Sanatkarlar Bienali (1971), İstanbul Arkeoloji Müzeleri tarafından düzenlenen ‘Açık Hava Sergileri’ (1974, 1975, 1976, 1977) ve Antwerp, Belçika’daki 13. Middelheim Bienali (1975) üzere çeşitli stantlara katılan Füsun Onur, İstanbul’da yaşıyor ve üretiyor.
