ANKARA – Rusya’nın Ukrayna’yı işgali ikinci haftasını geride bırakırken, Antalya, perşembe günü Türkiye’nin kolaylaştırıcı rolüyle iki ülke dışişleri bakanları Sergey Lavrov ile Dmitro Kuleba’nın görüşmesine konut sahipliği yaptı.
Görüşme, Mariupol’da Rus birliklerinin gerçekleştirdiği hava saldırısı sonucu bir çocuk hastanesi ve doğum meskeninin vurulduğuna dair savlar gölgesinde gerçekleşti. Ukrayna saldırıyı bir savaş kabahati olarak nitelendirirken Rusya kelam konusu binanın hastane değil, askeri karargâh olarak kullanıldığını ileri sürmüştü.
Antalya görüşmesinden bir gün evvel, Rusya’dan Türkiye’ye gelmesi beklenen ve Rus limanlarında bekletilen ayçiçeği yağı yüklü dört geminin yola çıktığı duyuruldu.
Rus ve Ukraynalı yetkililer şu ana kadar üç defa müzakere masasına oturmalarına rağmen birinci defa dışişleri bakanları seviyesinde bir ortaya geldiler ve her ne kadar görüşmeden somut bir çıktı alınmasa da barışın kapısını konuşarak aralamış oldular.
Türkiye Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun da katıldığı üçlü toplantı, münasebetiyle, 24 Şubat’ta işgalin başlamasından beri bakanlar seviyesindeki birinci buluşma olarak ehemmiyet taşıyor.
‘HAYIR’ DİYEN TARAFTA OLMAMAK
Ancak, dış siyaset analisti Aydın Sezer’e nazaran, bu görüşmeden çok fazla şey beklememek gerekiyordu; çünkü taraflar Antalya’da diplomasi forumu vesilesiyle bir ortaya gelmeye aslında aylar öncesinden karar vermişlerdi ve her ikisi de “hayır” diyen taraf olmamak için masaya oturdular.
Sezer, Türkiye’nin giderek Ukrayna-Rusya uyuşmazlığında tarafsız bir pozisyona geçtiğini ve bu tarafsızlığın da Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın “ne Ukrayna’dan ne Rusya’dan vazgeçeriz” biçimindeki açıklamalarında yansımasını bulduğunu belirtirken, sorunun yalnızca Rusya-Ukrayna ortasındaki tarafsızlıktan ibaret olmadığını, tıpkı vakitte NATO-Rusya uyuşmazlığında da tarafsızlığı kapsadığını kaydediyor.
“Arabuluculuk gayretleri zafere ulaştı biçimindeki yorumlar anlamsız. Esasen Rusya ve Ukrayna ortasında İsrail, Alman ve Azerbaycanlı üst seviye yetkililer uzun vakittir mekik diplomasi yapıyorlardı. Görüşme kanalları açık. Askeri heyetler de ateşkesle ilgili müzakerelerini sürdürüyorlar. Perşembe günü taraflar görüşmeyen taraf olmamak için masa başına oturdular. Ancak her şeye karşın bu üçlü toplantı, Çavuşoğlu ve Türk dış siyasetinin hanesine artı olarak yazılacak. Lavrov da birinci defa bu kadar geniş bir medya mensubu kitlesi karşısında bir basın konferansı düzenlemiş oldu” diyor Sezer.
Toplantı sonrası açıklama yapan Çavuşoğlu, Türkiye’nin de dahil olduğu kimi ülkelerin garantörlüğünde kapsamlı bir barış antlaşmasının imzalanması konusunda çalışıldığını kaydetti.
Öte yandan Ankara’da diplomasi trafiği de ağır. Almanya Başbakanı Olaf Scholz, 14 Mart’ta Ankara’ya resmî ziyarette bulunacak. Cumhurbaşkanı Erdoğan ise, perşembe akşamı ABD Lideri Joe Biden ile Ukrayna yüklü bir gündem çerçevesinde telefon görüşmesinde bulundu.
BEKLENTİ DÜŞÜKTÜ
Kuleba, görüşmelerden evvel, “müzakereden beklentisinin düşük olduğunu” söylemişti. Kuleba, basın toplantısı sırasında, “Mariupol’e yardım temin etmek için insani koridorun oluşturulması gerekiyor. Ne yazık ki Bakan Lavrov buna bir taahhüt vermedi. Yeniden de yetkililerle bu bahisle ilgili konuşacağını, yazışacağını belirtti” dedi.
Üçlü görüşmede ayrıyeten Ukrayna’nın acil insani durumları ele alabilmek için talep ettiği 24 saatlik ateşkes talebinde de ilerleme kaydedilemedi.
“Rusya hala Minsk protokolleri ve orada Almanya ve Fransa’nın garantörlüğü üzerinden mevzuyu değişik bir alanda kıymetlendiriyor. Bu cumhuriyetlere müdahaleyi de “Ukrayna’ya bir müdahale olarak görmediğini” de belirtiyor” diye açıklıyor Sezer.
PUTİN-ZELENSKİ GÖRÜŞMESİNDE KIRMIZI ÇİZGİLER
Öte yandan, birkaç gün evvel Ukrayna tarafı Devlet Lideri Zelenskiy ile Rus mevkidaşı Putin ortasında direkt görüşme talep ettiğini duyurdu.
Sezer’e nazaran, Putin, Zelenskiy ile her mevzuyu görüşmeye hazır; lakin birtakım ön şartları yerine getirilirse.
“Rusya’nın kırmızı çizgisi, Donbass konusunda Almanya ve Fransa’nın bulunduğu bir ortamda Ukrayna’nın Minsk mutabakatlarına uymasını sağlayacak bir yaklaşım benimsemesi biçiminde. Donbass konusunu Ukrayna ile ortasında bir sorun olarak görmüyor. Buna karşın, Donbass’taki ayrılıkçıları tanımak ve buranın işgal edilmesi konusunda, tek taraflı adım atılması konusunda kendisini yetkili yahut haklı görüyor. Lakin iş müzakereye gelince Kiev’in Minsk Muahedesi’ni uygulaması gerektiğini kaydediyor” diyor Sezer ve ekliyor:
“Dolayısıyla Zelenskiy ile Lavrov her vakit görüşebilir. Fakat bu görüşme gerçekleşirken Donbass konusunda Zelenskiy’in Minsk Muahedesi’ni uygulayacağını belirtmesi gerekir.”
Öte yandan, Rusya’nın şu anda işgali sonlandırmak için Ukrayna’nın silahsızlandırılması, NATO’ya dahil edilmemesi ve anayasal değişiklik yapılarak tarafsız ülke statüsüne sahip olmasına ait olarak ortaya koyduğu talepler, Ukrayna tarafından bir “teslimiyet listesi” olarak nitelendiriliyor.
Ukrayna, yalnızca tarafsızlık statüsünü konuşmaya hazır olduğunu, fakat bunun için de kimi güvenlik garantileri talep ettiğini açıklamıştı.
Sezer’e nazaran, Türkiye, Batı ambargolarına uymayarak, hava alanını kapatmayarak, Rusya ile ticarette farklı ödeme tekniklerini kullanabileceğini açıklayarak, Batı’nın Rus sembolü ve kültürüne yönelik tenkitlerine de karşı çıkarak bir arabuluculuk süreci başlatmış oldu.
“Atılması gereken temel adım, her iki ülkeyle savunma işbirliği mutabakatlarının savaş bitene kadar askıya alınması olacak. Bu Rusya’yı daha da ikna edecek bir perspektif sunacak” diyor Sezer ve bundan sonra Türkiye’nin kolaylaştırıcılığında fakat medyanın çok fazla önünde olmadan birtakım üst seviye temasların da yürütülebileceğini kaydediyor.
BATI’YA SERT MESAJ
Öte yandan, Lavrov’un basın toplantısında Batı’nın ambargolarına yönelik Rusya’nın sert hali da kendisini gösterdi. Batı’nın uyguladığı yaptırımlar karşısında Batı’dan ekonomik olarak bağımsızlığı sağlamak üzere gerekli tedbirleri aldıklarını belirten Lavrov, Batı’nın doğalgaz, petrol ve enerjiyi bir ‘silah’ olarak kullandığını kaydetti ve “Yaptırımlar konusunu o denli bir çözeceğiz ki Batılılara bağımlı olmayacağız. O denli önlemler alacağız ki benzeri duruma bir daha asla düşmeyeceğiz” dedi.
Sezer’e nazaran, bu ambargolar, Rusya halkına yönelik bir ambargo.
“Putin’e yahut Rus oligarklarına yönelik ambargolara kimsenin itirazı olamaz fakat bir halkın toptan cezalandırılması İran’da olduğu üzere bir sonuç vermez. Rusya’da şu anda faaliyet gösteren tüm Batılı şirketlerin nasıl kayyumlaştırılacağı, nasıl kayyum atanacağı, taahhütlerini yerine getirmedikleri için nasıl tazminat davası açılacağı konusunda tartışmalar sürüyor” diye açıklıyor Sezer.
Lavrov, basın toplantısında, Ukrayna’nın Batı-karşıtı hale gelmesinin arkasındaki gücün “Batı” olduğunu, Ukrayna’da Batı yanlısı adayları destekleyerek bu ülkeyi adım adım Batı yanlısı, deneysel bir enstrüman hale getirdiğini argüman etti. Rus Dışişleri Bakanı ayrıyeten Ukrayna’ya silah gönderen ülkeleri eleştirerek, “Ukrayna’ya silah gönderenler hareketlerinden sorumludur. Kiralık savaşçıları da teşvik edenler bundan sorumlu olacaktır” formunda ihtarda bulundu.
Üçlü görüşme çerçevesindeki müzakereler 1,5 saat sürdü.
RUSYA’NIN ULUSAL GÜVENLİK KONSEPTİ
Sezer, ayrıyeten, Putin’in Ukrayna işgalinin gerisinde yeni bir motivasyon aranmaması gerektiğini, bunun çok daha evvelden belirlenmiş bir art plana dayandığını da kaydediyor:
“Putin, 2000 yılında iktidara geldiğinde önünde 10 Ocak 2000 tarihli bir Ulusal Güvenlik konsepti bulmuştu. Putin’in NATO’nun genişlemesinden değil de hudutlarında Batı bedellerine sahip, demokratik ülkeler istememesi, bu güvenlik konseptinin içinde, Rusya Federasyonu’nun ulusal güvenliğinin önündeki tehditler sıralamasında yer alıyor ve Bağımsız Devletler Topluluğu’nun birleşimine bir tehdit olarak görüyor.”
Sezer, “Putin, bu güvenlik konseptini önünde bulduğu andan itibaren hudutlarında demokratik bir ülke istemiyor, bunu hem kendisi hem de Bağımsız Devletler Topluluğu için berbat bir emsal olarak görüyor” diye ekliyor.
Sezer ayrıyeten 2000’lerin başından itibaren Avrupa Birliği’nin Komşuluk Siyaseti çerçevesinde Ukrayna’yı Rusya ile ortasında iktisadi manada tampon bir ülke olarak konumlandırması gerektiğine dair çalışmalar yaptığını da belirtiyor.
