Scott Radnitz
ABD’li yetkililer son birkaç hafta içinde Rusya’nın kendi güçlerine yönelik bir atak izlenimi yaratmayı ve bu imajları tüm dünyaya yaymayı planladığına dair birkaç sefer ikazda bulundular. Bu cinsten bir ‘sahte bayrak’ operasyonunun, şok ve galeyana yol açarak Rusya’ya Ukrayna’yı işgal etmesi için mazeret sağlayacağını öne sürdüler. Bu planı kamuoyuna açıklayarak, Biden idaresi, planın duygusal gücünü sekteye uğratmayı ve Kremlin’in bir savaş nedeni ya da münasebeti üretmesini önlemeyi amaçladı.
Öte yandan, uydurma bayrak hücumları da artık eskisi üzere tesirli değil. Uydu fotoğrafları ve alanda çekilen canlı görüntülerin internet üzerinden geniş çaplı biçimde ve tıpkı anda paylaşılması -ve bilgilerin tahlil edilmesi sürecinde gazetecilerin ve ‘koltuk dedektiflerinin’ istihbarat uzmanlarına eşlik etmesi- nedeniyle, günümüzde bir düzmece bayrak saldırısının, yapanın yanına kar kalması çok güç. Ayrıyeten, dezenformasyon kampanyalarının yaygınlığı sebebiyle, savaş için bir münasebet üretmek istediğinizde, gerçek bir taarruz düzenlemek şöyle dursun, uydurma bir bayrak operasyonu için masraf etmeniz ya da risk almanız bile gerekmez.
SAHTE BAYRAK TAARRUZLARININ UZUN TARİHİ
Hem düzmece bayrak atakları hem de şahsen devletlerin bu operasyonlara karıştığı savları uzun bir geçmişe sahip. Bu terim, korsanların, saldırmak için gereğince yakında seyreden ticaret gemilerini tuzağa düşürmek gayesiyle dost görünümlü (ve sahte) bayrakları kullanmasını tanımlamak için türetilmişti. İlerleyen vakitte, kışkırtıcı kesitlerin bir düşmanı suçlamak ve misilleme için gereken temelleri oluşturmak gayesiyle ‘dost’ güçlere karşı giriştiği -gerçek ya da simüle edilmiş- rastgele bir saldırıyı tanım etmek için bir sınıflandırma olarak kullanıldı.
Yirminci yüzyılda, düzmece bayrak operasyonlarını içeren birkaç kıymetli vakit dilimi yaşandı. 1939 yılında Nazi Almanyası’nın casusları, Polonya sonuna yakın bir yerde bulunan Alman radyo istasyonundan Alman aykırısı iletiler yayınladılar. Buna ek olarak, Almanya’nın Polonya’yı işgal etmesi için bir mazeret üretmek maksadıyla Polonya ordusunun üniformalarını giydirdikleri birkaç sivili katlettiler. Birebir yıl içinde, Sovyetler Birliği, Finlandiya hududu yakınındaki Sovyet topraklarını toplarla bombaladı ve akabinde işgal etmeye başladığı Finlandiya’yı kendisine saldırmakla suçladı. ABD de bunun üzere komplolara karıştı. ‘Northwoods Operasyonu’, Amerikalıları öldürmek, yapılan hücum nedeniyle de Castro’yu suçlamak ve bu sayede ABD ordusuna Küba’yı işgal etme mazereti sağlamak emeliyle önerilen bir plandı. Sonuçta, Kennedy idaresi bu planı reddetti.
Buna emsal gerçek komplolara ek olarak, ABD hükümetinin dahil olduğu pek çok öteki düzmece bayrak saldırısının var olduğu öne sürüldü. Her biri bir savaş münasebetinin büyük kıymet taşıyan bir modülünü teşkil eden 1898’de USS Maine isimli geminin batması ve 1964’te yaşanan Tonkin Körfezi olayları, bu savları destekleyen ispatlar zayıf olsa da mümkün geçersiz bayrak taarruzları olarak kabul gördü.
KÜRESEL GÖRÜNÜRLÜK, DEZENFORMASYON VE ALAYCILIK
Bush idaresinin, sivil özgürlükler üzerindeki kısıtlamaları haklı göstermek ve Irak işgaline bir temel sağlamak emeliyle ikiz kulelerin yıkılışını planladığını öne süren “11 Eylül Gerçeği” hareketi, daha yeni ve hatta daha az gerçeğe dayanan bir oluşum niteliğinde. Sağcı uzmanlar ve siyasetçiler, Demokratların silah denetim maddelerini zorlaştırmak hedefiyle 2018 yılında Florida eyaletindeki Parkland kentinde bulunan bir lisede yaşanana benzeri kitlesel akınlar düzenlediklerini öne süren komplo teorisine takviye veriyorlar.
İnsanların uydurma bayrak operasyonlarının gerçekleştirildiğine inanmalarının nedeni bunların yaygın biçimde yaşanması değil. Bundan fazla, bu söylentiler, siyasetçilerin vicdansız olduklarına ve krizlerden yarar sağladıklarına yönelik genel algıdan ötürü inandırıcılık kazanıyorlar. Buna ek olarak, hükümetler nispeten kapalılık içinde çalışırlar ve gündemlerini gerçekleştirmek emeliyle istihbarat, güzel eğitilmiş casuslar ve çeşitli silahlar üzere zorlayıcı araçlara başvururlar. Önderlerin, lojistik karmaşıklıklara, dahil edilmesi gereken pek çok beşere ve kendi vatandaşlarını öldürme konusunda sahip taşıyabilecekleri ahlaki kaygılara rağmen, sonrasında siyasal kâr elde etmek gayesiyle istismar ettikleri yüksek tesir yaratan olaylara kasıtlı biçimde yol açtıklarını hayal etmek, pek de büyük bir sıçrama değil.
Örnek olarak, Bush idaresinin 11 Eylül hücumlarını Irak işgaline dayanak sağlamak doğrultusunda kullandığının altını çizmek, tartışmalı bir yaklaşım değildir. Fakat bu durum kimi insanların, Bush idaresinin 11 Eylül’den siyasi kar sağlaması nedeniyle, aksini gösteren bütün ispatlara karşın, atakları düzenlemiş olduğu sonucuna ulaşmasına yol açtı.
GÜVENİLİRLİK SINAVI
Liderlerin buna emsal vahşetleri gerçekleştirebileceklerine inanma isteği, dünya genelinde hükümetlere dair yükselen güvensizlik eğiliminin bir göstergesi ve bu durum da talihin bir cilvesi olarak, düzmece bayrak hücumları düzenleme niyeti taşıyan önderler açısından işleri karmaşık hale getiriyor. Şayet bunun üzere hücumların tarihî bağlamda yarattığı tesir, vatandaşları başkanlarının etrafına toplayabilme hünerlerinden kaynaklanıyorsa, günümüzde gerçekleştirilen uydurma bayrak taarruzları yalnızca kelamda bir saldırgana karşı öfkeyi büyütmekle kalmayıp, tıpkı vakitte bundan yarar sağlayan başkanlara dair kuşkular de yaratarak geri tepebilir. Buna ek olarak, ‘Bellingcat Kolektifi’ üzere açık kaynaklı istihbarat kullanan kümeler, hükümetlerin, ürkütücü yasa ve milletlerarası norm ihlallerinden paçayı sıyırmalarını güçleştiriyor.
Biden hükümeti, Rusya’nın inisiyatifi ele geçirme kabiliyetini törpülemeye çalışsa da güvenilirlik problemleriyle karşı karşıya. Gazeteciler, Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Ned Price’ın bilhassa de bu iddiayı destekleyen deliller sunmaması nedeniyle, Rusya’nın tasarladığı uydurma bayrak operasyonlarıyla ilgili ihtarına haklı biçimde kuşkuyla yaklaştılar. Kuşkucular, ABD’nin Ağustos 2021’de Kabil’den çekilişi esnasında, ordunun birinci başta bir intihar bombacısını öldürmek için düzenlenen “haklı bir saldırı” olduğunu öne sürdüğü drone saldırısına işaret ediyorlar; sonuç olarak bunun suçsuz bir adam ve ailesine karşı düzenlenen yanlış bir taarruz olduğu ortaya çıkmıştı. ABD hükümeti yanılgısını kabul etmeden evvel medya araştırmalarından çok kuvvetli ve inkâr edilemez delillerin ortaya çıkması gerekti.
Kremlin’in düzmece bayrak saldırısı gerçekleştirmekten sağlamayı umduğu yarar, ülke dışındaki gözlemcileri ikna etmekten çok Rus vatandaşları ortasında bir savaş nedeni fikrini yaymak olacak. Yapılan anketler, Rusların büyük çoğunluğunun Ukrayna’nın işgal edilmesine karşı çıktığını fakat NATO’ya karşı da olumsuz bir bakış açısına sahip olduğunu ortaya koyuyor. Rusya’yı amaç alan bir provokasyon manzarasının devlet televizyonunda gösterilmesi, en azından başlangıç için bir işgale takviye tesiri yaratabilir. Ama tıpkı vakitte, Ruslar başkanlarına karşı alaycı bir hale sahipler ve gerçek olduğu öne sürülen bir taarruzun siyasi kar hedefiyle gerçekleştirildiği kuşkusu taşıyabilirler.
SAHTE BAYRAK ALTERNATİFLERİ
Her ne olursa olsun, Rusya’nın elinde bir işgali kolaylaştırmak doğrultusunda öbür seçenekler de mevcut. Kremlin, 2014 yılındaki Kırım işgalinin başlangıcında, Ukrayna’nın direnişini engellemek ve kamu dayanağını garanti altına almak gayesiyle dezenformasyon ve aldatma da dahil olmak üzere kimi “etkin önlemlere” başvurdu. Rusya ve öbür Sovyet-sonrası devletler, birinci adım olarak rastgele bir askeri harekata girişmeden evvel saldırıyı haklı bir reaksiyon üzere gösteren bir ‘provokasyon’ tertipleme eğilimi taşırlar.
Buna tezat biçimde, uydurma bayrak operasyonları karmaşıktır ve tahminen de istek edilmeyen gözleri üzerine çekecek biçimde çok teatraldir. Günümüzde, kamuoyunu etkilemek isteyen hükümetler, 20. yüzyılda var olanlardan çok daha büyük zahmetlerle karşı karşıyalar. Düzmece bayrak hücumlarının riskli olduğu bir periyotta, bir savaş nedeni yaratmak isteyen önderler bir kadro daha incelikli ve daha az maliyetli alternatifler ortasından seçim yapabilirler.
Yazının özgünü The Conversation sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
