Diyarbakırlı Ermeni müellif Mıgırdiç Margosyan, bugün Kumkapı Meryem Ana Kilisesi’nde yapılan merasimle son seyahatine uğurlandı.
Mıdırgıç Margosyan’ın akabinde dostları, muharrirler ve siyasetçiler Gazete Duvar’a açıklamalar yaptı.
‘YERİ DOLDURULAMAZ BİR ŞAHSİYET’
Edebiyatçı ve muharrir Şeyhmus Diken, cenaze merasimine Heredan’dan bir avuç toprak getirdiğini belirterek şunları söyledi:
“15 yaşındayken anadilini öğrensin diye İstanbul’a göçmüş, ondan sonra da daima İstanbullu olmuş bir Diyarbekir Ermenisi… Fakat işin tuhaf tarafı toprağından 15 yaşından itibaren başka düşmüş olmasına karşın ölünceye kadar düşünsel, edebi ve yaşamsal manada hiç toprağından başka düşmemiş biriydi. Zira bütün yazılı metinlerine baktığımızda ve Diyarbekir ile olan bağını düşündüğümüzde daima Diyarbekir, diğer bir şey yok. Onu değerlendirirken daima yakın periyot taşra Ermeni edebiyatının tek kalemi diyorlar. Bu gerçek bir tabir. Diyarbakır’ın uzağında olduğu halde Diyarbakır’daki halklar mozaiğinin yaşamsal kıssalarını onun kadar gerçek düzgün, onun kadar derli toplu, derinlemesine anlatan öbür muharrir yok. Biz Diyarbakır’da yaşayarak yazıyoruz, o ise Diyarbakır’ın uzağında yazıyor. Bu açıdan Margosyan yeri doldurulamaz bir şahsiyet. Toprağı bol olsun. Ben Heredan’dan köyünden bir avuç toprak getirdim. Toprağına gömülmesini isterdik lakin mümkün olmadı. Toprağı bol olsun. Dün yayınevine uğradım. Mevti duyulur duyulmaz, Margosyan’ın kitaplarının siparişi en çok Diyarbakır’dan verildi.”
CHP Küme Başkanvekili Özgür Özel, “Hem Ermeni cemaati hem Diyarbakır hem de Türkiye için çok büyük bir kayıp. Yeri dolmaz. Ben ailesini Cumhuriyet Halk Partisi ismine ziyaret ettim. Ermeni cemaatinin ve sevenlerinin başı sağ olsun. Acıyı paylaşıyoruz. Yeri dolmaz bir bedeli kaybettik” dedi.
. ‘YAZILARINDAN TÜRKİYE GÜNCESİ ÇIKAR’
Margosyan’ın uzun yıllar boyunca yazdığı Kozmik Gazetesi Genel Yayın Direktörü Fatih Polat, “Kendi edebiyatı olan bir insan. Uzun yıllar Türkiye’de politikayı, edebiyatı ve ideolojiyi birleştirerek yazmış bir isim. Hem Ermeni edebiyatı hem Türkiye edebiyatı için yaptıklarıyla kıymetli izler bıraktı. Diyarbakır’daki operasyon sürecinde, Sur’un binlerce yıllık tarihinin alt üst edilmesi ve periyodun başbakanı tarafından Toledo yapılacağı söylenmesini bir utanç dokümanı olarak eleştirmişti. Margosyan’ın doğduğu yerlerin yerle bir edilmesi, hastalığının ilerlediği bir periyottu. Ben o devirde oradaydım. Onu çok derinden sarsan bir süreçti. Mıgırdiç abi, başından beri Evrensel’de yazıyordu. Şöyle bir özelliği vardı. Farklı müelliflerin numarasını alırdı benden, muharrirleri arayıp tebrik ve teşvik ederdi. Gündemi de son anına kadar yakından takip etti. Hasta olduğunda da tamamlanmamış yazısını yayınladık. Çok güçlü bir kalemdi. ‘Kirvem’e Mektuplar’, çok dertleşmeli, siyaset ve edebiyatı iç içe geçirdiği yazılardı. O yazılarından Türkiye güncesi çıkar. Türkiye’nin gayrı resmî tarihini de görürüz zira pek çok kişi çeşitli tasalarla birtakım şeyleri atlarken, Mıgırdiç Margosyan, cezai yaptırımları umursamadan, baskı altında olan bütün kısımların sıkıntısıyla hemhal olmuş bir isimdir” diye konuştu.
Mıgırdiç Margosyan’ın çocukluk arkadaşı Aydın Kılıççı ise, “İkimiz de 1938 doğumluyuz. Sınıf arkadaşıydık. Margosyan İstanbul’dan geldiğinde çabucak buluşurduk. Sessiz, sakindi. Çok yoksul bir ailenin çocuğuydu. Yaz tatillerinde çalıştığı için ben kızardım kendisine. Biz sokaklarda bilye oynarken daima ‘sen neredesin, neden gelmiyorsun?’ derdik. O da ‘ben dayımın dükkanında çalışıyorum’ kaygısı. Dayısı demirciydi. Körüğün başına geçer demirleri döverdi. Küçüktü, bu yüzden ayağının altına sehpa koyarlardı. Bütün yaz tatilleri bu türlü geçerdi” tabirlerini kullandı.
‘DİYARBAKIR’LA BİRLİKTE BÜTÜN ANADOLU’NUN ÖYKÜSÜNÜ ANLATTI’
HDP Milletvekili Garo Paylan da şunları söyledi:
“Biz pahalı bir ozanı, bir hafıza insanını kaybettik. Ulu bir çınar devrildi bugün. Mıgırdiç Margosyan, Ermeni toplumunun çok kıymetli bir eğitimcisi, entelektüeli, yazarıydı… Onu kaybetmek büyük bir kayıp. Birebir vakitte Diyarbakır’ın hafızasını da ortaya koyan bir insandı. Diyarbakır’ın çok kimlikli, çok inançlı bir kent olduğunu ortaya koydu. Diyarbakır’la birlikte bütün Anadolu’nun kıssasını anlatmıştı. Hafızanın yine konuşmasıydı. Kıymetli bir kıymetimizi kaybettik lakin kendisi kitaplarında, kıssalarında ve romanlarında yaşayacak.”
Cenaze merasimine Ermeni cemaati, yayın dünyası, Margosyan’ın dostları ve okurları katıldı. Margosyan, karaciğerle kontaklı sıhhat sıkıntıları nedeniyle bir müddettir Maltepe Üniversitesi Hastanesi’nde tedavi görüyordu. Ermeni yazınında “taşra edebiyatının son temsilcisi” olarak bilinen Margosyan, Aras Yayıncılık’ın da yöneticilerinden biriydi.
MIGIRDİÇ MARGOSYAN KİMDİR?
Mıgırdiç Margosyan, 23 Aralık 1938’de Diyarbakır’da, Hançepek Mahallesi’nde (Gavur Mahallesi) doğdu. Eğitimini Süleyman Nazif İlkokulu, Ziya Gökalp Ortaokulu, daha sonra İstanbul’daki Bezciyan Ortaokulu ve Getronagan Lisesi’nde sürdürdü. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi İdeoloji Kısmı’nı bitirdi.
1966-1972 yılları ortasında Üsküdar Selamsız’daki Surp Haç Tıbrevank Ermeni Lisesi’nde müdürlüğün yanı sıra ideoloji, psikoloji, Ermeni lisanı ve edebiyatı öğretmenliği yaptı. Daha sonra öğretmenliği bırakarak ticarete atıldı. Edebi çalışmalarını aralıksız sürdürdü.
Marmara Gazetesi’nde yayımlanan Ermenice hikayelerinin bir kısmı ‘Mer Ayt Goğmerı’ (Bizim Oralar) ismiyle kitap haline getirildi (1984) ve bu kitabıyla 1988’de, Ermenice yazan müelliflere verilen Eliz Kavukçuyan Edebiyat Ödülü’nü aldı. Aras Yayıncılık tarafından basılan ‘Gâvur Mahallesi’ (1992), ‘Söyle Margos Nerelisen?’ (1995) ve ‘Biletimiz İstanbul’a Kesildi’ (1998) isimli Türkçe kitaplarını, 1999’da ikinci Ermenice kitabı ‘Dikrisi Aperen’ izledi. Türkçe kaleme aldığı ‘Tespih Taneleri’ (2006) isimli anı-romanı büyük ilgiyle karşılandı. Üniversal, Agos ve Yeni Hayat gazetelerinde yazdığı yazılar, ‘Kirveme Mektuplar’, ‘Çengelliiğne’, ‘Zurna ve Kürdan’ isimleriyle kitaplaştırıldı. Müellifin, dünyanın yaratılış kıssasını mizahi bir üslupla ele aldığı son kitabı ‘Tanrı’nın Seyir Defteri’ ise 2016’da yayımlandı.
