Manisa’daki Marmara Gölü, 2011 yılından beri yüzey alanının yüzde 98,18’lik bir kısmını kaybetti. Neredeyse büsbütün kuruyan gölde balıkçılık büsbütün biterken, göldeki kurumalar nedeniyle etraftaki ziraî üretim de önemli oranda ziyan gördü.
Balıkçılar, gölün kurumasından sorumlu tuttukları devlete bir de dava açtılar. Dava, bir yandan da Türkiye’nin birinci iklim davası olma özelliğini taşıyor.
‘GÖLÜ BESLEYEN KANALDAN GÖLE SU VERİLMESİ, DSİ BARAJIYLA ENGELLENDİ’
Peki göl neden kurudu? Devlet yetkilileri ne söylüyor? Balıkçılar ne istiyor? Mevzu ile ilgili görüştüğümüz davacı balıkçı kooperatifinin avukatı Cem Altıparmak gölün neden kuruduğunu Gazete Duvar’a şu biçimde özetledi:
‘’Göl yeraltı ve yerüstü kaynakları olarak iki yerden besleniyor. Yerüstü suları açısından baktığımızda; gölü besleyen en kıymetli kanal olan Kumçayı’ndan göle su verilmesi, DSİ’nin yaptığı Gördes Barajı nedeniyle engellendi. 2009 tarihinde tamamlanan ve 2011’de hizmete alınan barajın tabanında delik olduğu ve su sızdırdığı bir yıl sonra ortaya çıktı. Bu yüzden 2015’te barajdaki su boşaltılarak taban kaplaması yapıldı. Barajda su tutulması ve bilhassa yaz aylarında Kumçayı’na su bırakılmaması sebebiyle göl günden güne kurumaya başladı.
Kamu yönetiminin elinde Gördes Barajı’na karşın göle suyun ulaşabilmesi için bir öbür imkan daha var. Lakin Tarım ve Orman Bakanlığı bu alternatifi de hiçbir vakit gündemine almadı. Hem de bu bahiste mahallî, ulusal sivil toplum örgütlerinin, meslek odalarının, bölgedeki muhtarlıkların açık davetine, müracaatlarına karşın. Nedir pekala bu imkan; gölün yerüstü sularıyla beslenmesi hedefiyle Gediz Nehri’nden göle su besleme kanalları inşa edilmiş vaktinde. Bu suyun göle pompalanması için Ahmetli ilçesindeki regülatörün çalıştırılması gerekiyor. Lakin Bakanlık yüksek elektrik maliyeti üzere akıl almaz bir mazeretle bu regülatörü çalıştırmadığı üzere bu regülatördeki kimi pompaları söküp öteki yerlerde götürmüş. Bir kısım pompalar denetimsizlikten, bakımsızlıktan çalınmış ya da arızalanmış. Yani göle su pompalayacak regülatör de fonksiyonsuz kalmış bu süreç içinde. Bakanlık, Ahmetli regülatöründeki pompaların akıbeti hakkında Tabiat Derneği ismine yapmış olduğumuz bilgi edinme müracaatına karşılık dahi vermedi. Halbuki yasal olarak karşılık vermek zorunda. Biz de verilmeyen karşılık için Bilgi Edinme Kıymetlendirme Kurulu’na şikayette bulunduk.’’
Avukat Cem Altıparmak ve grubu Devlet kurumlarının göldeki kuruma sürecini geriye döndürme konusundaki umursamazlığı ile bu noktaya göz nazaran göre gelindiğini söyleyen davanın avukatlarından Cem Altıparmak, ‘’İzmir Büyükşehir Belediyesi DSİ’ye, Gördes barajından İzmir’e verilecek olan sudan Gölmarmara’ya can suyu bırakılması teklifinde bulundu. Ne var ki kamu yönetimleri bu üzere kuruluşların müracaatlarına, tahlil tekliflerine daima olarak kulaklarını tıkadı’’ dedi.
‘DERE YATAĞINI BOZMUŞLAR, SU VERSEK BİLE GÖLE ULAŞMAYACAK’
Konu ile ilgili Gazete Duvar’a açıklama yapan İzmir Büyükşehir Belediyesi ise DSİ’nin Gördes Barajı’ndan su vermeyişini şu şeklide açıklıyor;
‘’Köylüler bizden ‘Göl kuruyor, çiftçiler ve köylüler olarak güç durumdayız. Gördes’ten buraya su verin’ dediler. Biz de İzmir Büyükşehir Belediyesi olarak farkındalık yaratmak hedefi ile 1-2 milyon metreküp civarında su verilsin istedik. DSİ’ye yazı yazdık ve durumu anlattık, ‘Bize vereceğiniz suyu Gölmarmara’ya bırakın’ dedik. DSİ bize, ‘1-2 milyon metreküp suyun Gölmarmara’ya yararı olmaz, yolda giderken buharlaşır, su göle ulaşmaz’ dedi. Biz, ‘Faydası olmayacağını biliyoruz lakin maksadımız farkındalık yaratmak’ dedik. DSİ bize, ‘Biz veremeyiz ancak Gördes Barajı’nda tahliye vanaları var, siz oradan açıp su verebilirsiniz’ dedi. Biz de bunun üzerine tahliye vanalarından Gölmarmara’ya kadar gidip bölgede inceleme yaptık. Lakin dere üzerinde yani Gördes Çayı üzerinde 5 adet kum ocağı gördük, bunlar set yapmışlar. Dere yatağını bozmuşlar yani suyu bıraksak bile yatak bozulduğu için göle su ulaşmayacak. Gema Vakfı şikayette bulundu ancak hala düzelen bir şey yok. Göl kurutma siyaseti var lakin gölü canlandırmak için bir şey yapılmıyor’’ dedi.
Doğa Derneği ve Gema Vakfı süreci başından beri takip ediyor.
‘GÖL KUSURLU UYGULAMALAR YÜZÜNDEN KURUDU’
Bu süreçte gölde balıkçılık yapma hakkını kiralayan balıkçı kooperatifi göl kuruduğu için çalışıp para kazanamadı, bu sebeple de kira fiyatını ödeyemedi.
Kuruyan göle karşın balıkçı kooperatifinin borçlu çıkmasının basında haber olması üzerine, Manisa Vilayet Tarım ve Orman Müdürlüğü’nün ‘’balıkçıların borcunu ortadan kaldıracak bir çalışma yapacağız, zorlayıcı sebep hasebiyle borcu sileceğiz’’ halinde açıklama yaptığını belirten Altıparmak; ‘’Bu açıklama dahi kamu yönetiminin göldeki kurumadan kaynaklı sorumluluğunu gizlemeye yönelikti aslında’’ dedi ve ekledi:
‘’Gölün olduğu bölgede muazzam bir sarsıntı yaşanmış da yer yarılmış, gölün suları bir gecede akıp gitmiş değil. Bölgede bir savaş hali yok, Marmara Gölü bombardımanlarla yok edilmedi. Koca göl, 10 yılda, göz nazaran ve tüm akademik bilimsel ikazlara karşın, kamu yönetiminin yanılgılı uygulamaları ve umursamazlığı yüzünden kurudu.’’
‘BAKANLIK ‘MÜCBİR SEBEP SAYILMIYOR, FİYAT ALINMALI’ DEDİ’
Manisa Vilayet ve Tarım Orman Müdürü Metin Öztürk ise Gazete Duvar’a yaptığı açıklamada, ‘’Gölmarmara Su Eserleri Kooperatifi ihale ile kiralama yapmış fakat gölde su azalınca, bakanlığa yazdık, durumu bildirdik’’ dedi ve ekledi: ‘’Su azaldı, balık tutma oranı azaldı, bununla ilgili fiyat azaltımı yapılsın dedik. Bakanlık ihale yapıldığı için fiyat azaltımı yapılamayacağını iletti. Ardından göl büsbütün kurudu, bir daha bakanlığa yazdık, ‘göl kurudu, zorlayıcı bir sebep var’ dedik. Fakat, ‘hayır yönetmeliğe nazaran zorlayan sebep içinde sayılmıyor, fiyat alınmalıdır’ halinde bize iletildi’’ dedi.
Konuyu Balıkçılık Su Eserleri Genel Müdürlüğü ile yakından takip ettiklerini belirten Öztürk, ‘’Mevzuat çalışması devam ediyor. Mevzuat çalışması bitince Resmi Gazete’de yönetmelik değişikliği yayımlanacak. Yayımlandıktan sonra bunu zorlayıcı sebep kabul edeceğiz ve fiyat alınmaması konusu Resmi Gazete’de yayımlanmış olacak’’ dedi.
Bahse husus borcun 45-50 bin TL civarında olduğunu belirten Öztürk, ‘’Biz mevzuata nazaran iş yaparız, mevzuatı uygulamakla yükümlüyüz, kurumanın nedeni ile en yanlışsız bilginin DSİ’den alınacağını’’ belirtti.
DSİ’den daha evvel yapılan açıklamada, Marmara Gölü’ne hayat vermek için Bozdağ’daki pak kaynaklardan 25 milyon metreküp su desteği yapılması planladığı açıklanmıştı. Mevzu ile ilgili DSİ’ye kelam hakkı verdik fakat kurumdan şimdi dönüş yapılmadı.
GÖLDEKİ KURUMAYA DEVA GÖRDES BARAJI VE AHMETLİ REGÜLATÖRÜ’NDE
Göldeki kurmanın bilakis çevrilebileceğini belirten avukat Cem Altıparmak, ‘’Çok süratli bir formda göle Gördes Barajı’ndan can suyu verilmesi ve Ahmetli regülatörünün çalıştırılması göldeki kurumayı durdurabilir. Göl kendi taban ve yeraltı sularını kaybetme noktasına geldi. Yalnızca yağmur suları ile gölün hayat bulması mümkün değil’’ dedi.
Altıparmak, ‘’Meseleye iç hukukumuz açısından bakar isek, göldeki kuruma ile bu kurumaya yol açan kamu kurumları ortasındaki sebep-sonuç bağı kurulduğunda, hizmet kusuru ve bu kusurun cezai yaptırımı olarak misyonu berbata kullanma cürmü TCK’da duruyor’’ dedi.
‘BALIKÇILAR BAHTINA TERK EDİLDİ’
Altıparmak yaptığı açıklamada, bu süreçte kamu yönetimlerinin gölde yaşanan iklim değişikliğine ahenk ismine hiçbir strateji geliştirmediğini söylüyor ve ekliyor:
‘’Gölden geçimini kazananların durumlarını güzelleştirici hiçbir teklif ya da alternatif sunulmadı. Balıkçıları ve bu mahallî ekonomik döngü içine geçimini sağlayanları kendi yazgıları ile baş başa bıraktılar’’ dedi.
‘KİMSE BİZE TAKVİYE OLMADI’
Balıkçı Kooperatifi Üyesi Rafet Tekelioğlu (Sağda) Geçimini gölden balıkçılık yaparak sağlayan 30 yıllık balıkçı ve birebir vakitte kooperatif üyesi Rafet Tekelioğlu; ‘’Gölden geçinen 40 hane var. Öbür işle uğraşmıyor. Birinci kuruma belirtileri 2019 yılında başladı ve faaliyetler 2020 durmaya başladı. 2021’de ise büsbütün kurudu. Gerekli yerlere dilekçe verdik lakin bize kimse dayanak olmadı’’ dedi.
Şu an da balıkçılık yapılamadığını belirten Tekelioğlu, ‘’Balıkçılıkla geçinenler ise yevmiyeli iş bulursa onunla geçiniyor. Aslında bir kısmı göç etmek zorunda kaldı. Bir şeyler bulmaya çalışıyoruz fakat kaideler çok ağır’’ dedi.
Tekelioğlu yaşadıklarını şu biçimde özetliyor:
‘’Ben kooperatif yöneticisiyim. 2019 ‘da kooperatifi 5 yıllığına Tarım Vilayet Müdürlüğü’nden kiraladık. 2020’de faaliyet yapamadığımız için kiranın bir kısmını ödedik bir kısmını ödeyemedik. 2020 göl kurumasına karşın ihaleyi fes edememekle birlikte kira bedeli almak için yazı gönderdiler. İhaleyi fes etmek için uğraştık lakin ihaleyi fes etmediler’’
‘BORÇ BİZİM OLSUN LAKİN GÖL DOLSUN’
İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin bu süreçte kendilerine takviye verdiğini belirten Tekelioğlu balıkçılar ne yapılmasını istiyor sorumuzu da yanıtladı. Tekelioğlu, ‘’Gölmarmara su dolsun, borcumuz silinmesin. Borç bizim olsun ancak göl su dolsun. Balıkçılar gelsin konutunu geçindirsin. Kimsenin ekmeğini kimse almasın. Uğraşımız, hedefimiz bu’’ diye konuştu.
Gölmarmara gölü üzerinde siyasi olaylar döndüğü savında bulunan Tekelioğlu, ‘’Göl kurudu, 40-50 dekar alanda kaçak ekim, talan edilme, herkes bir hisse edinme kaygısına düşmüş’’ sözlerini kullandı ve kelamlarını şu formda sonlandırdı:
“Birkaç şahsa bu göl peşkeş çekilemez, işin siyasi boyutu var üzere gözüküyor, öbür açıklaması yok. Gölmarmara birkaç kişinin eline bırakılmış. Bu gölden 7 köy ekmek yiyor. Milletin ekmeği ve rızkı ile oynamasınlar, kurallar zati ağır.”
