Ryhor Astapeni
Belarus önderi Alexander Lukaşenko, Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinde kilit bir rol üstlendi. Rus konvoylarının ve birliklerinin Belarus toprakları üzerinden Kiev’e gerçek ilerlemesine müsaade verdi ve bilhassa de Rus savaş uçaklarının Ukrayna’ya saldırmak emeliyle kullandığı hava üsleri de dahil olmak üzere, askeri altyapı sundu. Ukrayna, Belarus topraklarından atılan roketlerle bombalanıyor.
Belarus diktatörü ayrıyeten Rus saldırganlığına politik dayanak de sunuyor: Belarus, BM Genel Kurulu’nda Rusya’nın giriştiği işgali kınayan karara (Rusya, Suriye, Kuzey Kore ve Eritre’yle birlikte) karşı oy kullandı ve devlet propaganda makinesi, Rusya’nın münasebetlerini yansıtıyor. Tıpkı doğudaki komşusu üzere Lukaşenko rejimi de savaşı protesto etmeye yürek edenleri tutukluyor ve bastırıyor.
LUKAŞENKO NEREYE KADAR DİRENEBİLİR?
Lukaşenko, Rusya’nın başlattığı işgalde Belarus birliklerinin de kullanılabileceğini inkâr etmeyi sürdürüyor; ama bu durum, Rusya’nın işgal altındaki Ukrayna topraklarında kullandığı polis gücüne daha fazla dayanak vermesi ya da Ukrayna’nın akınlarını yine başlatması halinde, Kremlin’in uygulayacağı baskıya bir karşılık olarak değişebilir.
Kremlin’in Belarus ordusunu kullanma potansiyeli, Lukaşenko’nun bağımsız kararlar almak kelam konusu olduğunda ne ölçüde kâfi kıdeme sahip olduğuna bağlı. Belarus’un savaşa katılması durumu, Minsk bu dayanak karşılığında muazzam bir bedel ödeyeceği için bağımsızlığının sonlu olduğunu gösterir; kelam konusu olan, bağımsız bir siyasetçinin ülkesi için asla göze alamayacağı bir bedel. Lukaşenko’nun, Rus hükümetinin kendisini 2020’te kurtarmasından ötürü Putin’e yardım etmek zorunda kalması muhtemel görünüyor: Devlet başkanlığı seçimlerini kaybetmesine rağmen, koltuğunda sırf kitlesel baskı ve Kremlin’in takviyesi sayesinde kalabildi.
Lukaşenko rejimi, büyük ihtimalle savaşa direkt dahil olmanın Batı’nın daha da ağır yaptırımlarına ve memleketler arası bir tecride neden olacağının farkında. Bu, Belarus’un yalnızca Rusya ile siyasi ve ekonomik bağlar geliştirebileceği ve fakat bundan sonra kendi koşullarını belirleyebileceği manasına geliyor. Hâl böyleyken, rejim en azından savaşa tam manasıyla dahil olmaktan kaçınmaya çalışıyor.
HERKES SAVAŞ YANLISI DEĞİL
Batı, Lukaşenko’yu akının ortağı olarak görüyor ve Rusya’ya uygulanan yaptırımların bir kısmı Belarus’a da uygulanıyor. Belarus’un petrol eserleri de dahil olmak üzere Batılı ülkelere yaptığı ihracatın çok büyük bir kısmı artık ambargoya tabi. Bu yüke ek olarak, pek çok işletme yaptırımlarla karşı karşıya ve piyasanın itimadını yitirdi; Belaruslu bilgi teknolojisi çalışanlarının ve Batılı şirketlerin büyük bir kısmı çoktan ülkeyi terk etti, lojistik zincirleri koptu ve Belarus rublesi büyük bir hızla bedel kaybediyor. Ekonomik bir kriz çoktan başladı ve Kremlin’in sarsıntıyı hafifletmek için Minsk’e bir fon tahsis edip etmeyeceğini göreceğiz.
Belarus savaşı başlatan taraf olarak değil, cürüm ortağı olarak görüldüğü için yaptırımlar daha az şiddetli olsa bile gibisi görülmemiş bir seviyeye ulaştı. Bununla bir arada, Rus şirketlerinin yaptırımları Belarus üzerinden atlatmalarını önlemek için Minsk’i maksat alan yaptırımların Moskova’ya uygulananlarla uyumlu olması gerek.
Chatham House tarafından geçtiğimiz ay gerçekleştirilen sosyolojik araştırmalar, Belarusluların büyük bir kısmının, ülkelerinin bu savaşa dahil olmasını istemediklerini ve Belarus’un savaşa katılmasının bir felakete yol açacağına inandıklarını ortaya koydu. Kısaca, Belaruslular takviye verdikleri bireylere bakarak iki kümeye ayrılabilir.
İlk küme, sahip olduğu bilgilerin birçoklarını devlet televizyonundan ediniyor ve Rusya’yı destekliyor. İkinci küme ise haberlere bağımsız medya üzerinden ulaşıyor ve Ukrayna’yı destekliyor. Birinci küme Lukaşenko’yu destekliyor, ikincisi ise ona karşı çıkıyor. Daha şimdiden yaklaşık 1000 Belaruslu barışçıl protestolar nedeniyle tutuklandı; başkaları ise Rus ordusunun kullandığı altyapıyı sabote ediyor. Ukrayna ordusunun istekli müfrezelerine yüzlerce kişi daha katılıyor.
Öte yandan, Rusya hakkındaki ayrışmalara rağmen, birden fazla Belaruslu, Lukaşenko’nun onları sürüklediği savaşa karşı itirazlarında birleşiyor. Seslerini duyurabilecekler mi yoksa yeniden mi susturulacaklar, göreceğiz.
Yazının özgünü The Guardian sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
