Tartışmalı proje Kanal İstanbul’u ve etrafında kurulmak istenen Yenişehri içeren etraf sistemi planına açılan davanın eksper keşfine katıldık. Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı temsilcisi keşfin başından itibaren alanın tamamını gezmek istemedi. TEMA Vakfı’nın itiraz noktalarından kimileri atlandı. Bir itiraz noktası ise TEMA Vakfı temsilcisinin ‘gönlü olsun’ diye gezildi. Gazete Duvar keşfi başından sonuna kadar izledi.
TEMA Vakfı, Kanal İstanbul’u ve projesi kapsamında kanal etrafında kurulacak Yenişehri içeren ve Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından hazırlanan etraf nizamı planına karşı dava açmıştı. Davaya Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı müdahil olmuştu. Planın onaylanmasının akabinde üzerinde tekraren değişiklikler yapıldı. Vakıf yeni planın ve uzantısı olan plan değişikliklerinin doğal alanlara vereceği ziyanı anımsatarak iptalini istiyor. Davanın evvelki gün eksper keşfi vardı.
‘2 KEŞİF BİR ARADA’
Bilirkişi keşfi için sabahın erken saatlerinde Mahmutbey’deki İstanbul Bölge Yönetim Mahkemesi’ne gittik. Keşfe katılacak iki bakanlığın da yetkilileri, 5 kişilik eksper heyeti ile TEMA Vakfı yetkilileri mahkeme binası çıkışında hazır bulundu. İlgili mahkeme yetkilileri güzergahla ilgili 2 keşfin birleştirildiğini söyledi. Yani 45 kilometre uzunluğundaki projenin planını içeren keşif için yarım gün ayrılmıştı. Kısa bir mühlet sonra keşfe katılacak hakim geldi ve taraflarla tanıştı. Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı temsilcisi daha keşif başlamadan bütün itiraz noktalarının gezilip gezilmeyeceğini sorarak bunun bir Çevresel Tesir Değerlendirmesi (ÇED) davasını olmadığını o yüzden tüm güzergahın gezilmesine gerek olmadığını söyledi. Hakim itiraz noktalarının gezileceğini tabir etti.
‘ATLANAN YERLER VAR’
Konuşmaların akabinde araçlarla yola koyulduk. Birinci keşiften sonra TEMA Vakfı’nın davacı olduğu Kanal İstanbul davasının uzman keşfine geldi sıra. İkinci keşif sabah saat 10.30 sıralarında başladı. İtiraz noktalarından biri olan tarihi Şamlar Bendi’nin bulunduğu bölgeye gidilmesi beklenirken Sazlıdere Gölü’nün bulunduğu alana gidildi. Hakim, davacı TEMA Vakfı’na bu noktayla ilgili itirazını sordu. Temsilci keşif planını yapamadıklarını bu noktaya gelene kadar atlanılan yerler olduğunu belirterek “Onları görecek miyiz yoksa tutanağa not mu düşeriz” diye sordu. Hakim atlanılan noktaları sorması üzerine TEMA Vakfı temsilcisi “Küçükçekmece Gölü’nün güneyinde bir demiryolu güzergah değişikliği var. Bu keşif olduğu için yerinde görmemiz gerekiyor. Harita üzerinde esasen bütün alanları görebiliyoruz. O güzergah değişikliği bizim dava konusu ettiğimiz yerlerden biri. Etrafımızda gördüğümüz her yer özel proje alanı. Bu alanların daha güneyde başlangıç noktaları olan Şamlar Bendi’nin etrafı, büsbütün özel proje alanı. Bunlar da dava konusu. Şu an o noktalardan uzaklaşmış ve kuzeye yanlışsız gelmiş bulunuyoruz. O yüzden bunu dönüşte mi görürüz? İtiraz noktalarının görülmesi gerekiyor” dedi.
‘GÖNLÜ OLSUN’
Atlanılan yerler üzerine yapılan konuşmalar sırasında hakim “Aynı, değiştiren bir şey var mı? Şu anda ziraî gayeyle kullanılan alanlar. Özel proje alanına çevrilmiş” dedi. TEMA Vakfı temsilcisinin itiraz noktalarının görülmesi gerektiği ısrarı üzerine hakim “Buradan geri dönmeyelim o vakit. En son oraya inelim. Vaktimiz kalırsa dönüşte bakarız” dedi. TEMA yetkilisi “O vakit orayı görmeye gerek duymadık diye bunu tutanağa düşer misiniz” diye sordu.
Vakıf yetkilisi, bulunduğumuz noktaya ait itirazını ise şöyle özetledi:
“Buradaki içme suyu alanlarını tehdit ettiği ve tarım alanlarını üzerinde yapılaşma açtığı için daha evvel burada bir iptal alınmış. Burası daima kentsel dönüşüm alanına açılmak isteniyor. Bu etrafta gördüğünüz her yer mera ve tarım yerleri. Bu plan değişikliğinin neden yapıldığına dair değerli bir münasebet göremiyoruz. Bu planın kamu faydasına alışılmamış olduğunu düşünüyoruz.”
Bakanlık yetkilisi kelam konusu alanlarda zelzele kanunu kapsamında yerleşim alanları oluşturulacağını ve kelam konusu alanda 3. Havalimanı üzere kamu yatırımlarıyla entegre olacağını anlattı.
Konuşmaların akabinde hakimin “Bundan sonraki noktalara gidelim, o dediğiniz yerlere de dönüşte vakit kalırsa bakalım” demesi üzerine vakıf yetkilisinin atlandığını vurguladığı itiraz noktalarının görülmesine gerek olmadığı tarafında itirazlar geldi. Bunun üzerine hakim “Hocam hanımefendinin gönlü olsun” sözlerini kullandı. Vakıf yetkilisi de “Gönlü olsun diye değil de keşfi adabına uygun yapalım” dedi. Hakim “Usulüne uygun. Her yeri görmeye çalışıyoruz zaten” diye cevap verdi.
‘İNEKLER YOLU KESTİ’
Kısa müddetli konuşmaların akabinde bir sonraki nokta olan Tayakadın köyüne gidildi. Vakıf yetkilisi burada projeyle İstanbul’a eklenecek ilave nüfustan bahsetti. Bakanlık yetkilisi ise kent içinde sarsıntı riski olan binalarda yaşayan yurttaşların buraya taşınacağını anlattı. Bir sonraki itiraz noktası olan Karaburun, Yeniköy kıyısına giderken araçların önünü inekler kesti ve kısa vadeli yolda beklendi. Kıyıya giden orta yollardan geçtik. Görünümümüz iri ufaklı tarlalar, meralar ve otlayan ineklerden oluşuyordu. Upuzun Karadeniz kıyısı kıyıya vardığımızda vakıf yetkilisi özetle şöyle konuştu:
“Burada 38 km boyunca kanaldan çıkacak hafriyatlarla yapılacak bir dolgu alanından bahsediliyor. Bu İstanbul’un içerisindeki riskli yapıların yıkılıp dönüştürülmesi, burada yer gösterilmesi projesi değildir. Burada yeni bir kent oluşturuluyor. 1 milyondan fazla nüfus öngörülüyor. Buradaki mülkiyet değişimlerinden riskli yapısı olan bir vatandaşın burada mülk edindiğini takip edemezsiniz. Buradaki mülkiyet değişimlerinden buraya yeni insanların hatta yurtdışından insanların burada yeni konut aldıklarını takip edebilirsiniz. Burada yeni bir kanal açılıyor ve burada nasıl bir coğrafik dönüşümü nasıl değiştireceğini olacağını öngöremiyoruz. Burada yaşayacak beşerler da risk altında kalabilirler. Bu planın kamu faydasına ters ve ayrıcalıklı yapılaşma olduğunu düşünüyoruz ve iptalini talep ediyoruz.”
‘4 SAAT SÜRDÜ’
Bakanlık yetkilisi ise “Dava konusu değil lakin söylemek isterim. Biz burada yer altı dalgıçlarıyla 4 mevsim tarama yapıp burada endemik çeşitleri tespit ettik. İstanbul’un en değerli içme suyu kaynağı olan Terkos Gölü Karadeniz’le birleşme durumunda. Tuzlu su ile etkileşimi var. Buranın dolguyla güçlendirilmesi gerekiyor. Burası katiyetle yapılaşmaya kapalı ve yalnızca dolgu alanı olacak” diye konuştu. Keşif boyunca bakanlık yetkililerinin keşfi erken bitirme konusundaki talepleri dikkat çekti.
Buradaki konuşmaların akabinde son olarak Şamlar Köyü’ne gidildi. Burada vakıf yetkilisi Sazlıdere Barajı’nın İstanbul’un içme suyu havzası olduğuna dikkat çekerek “İçme suyu havzasının bütün etrafı özel proje alanı olarak planlanmış durumda. Burada kentsel gelişim görüyoruz. Sazlıdere’yi yok ederek İstanbul’un 25 günlük içme suyunu yok ediyorsunuz ve kentsel gelişime açıyorsunuz. Buranın tamamı içme suyu, tarım alanları ve mera toprakları etrafında oluşacak 100 bin, 200 bin ya da 300 bin nüfus için koskoca İstanbul’un içme suyu havzasını yok ediyorsunuz. Bilime muhalif bu projenin iptalini talep ediyoruz” dedi. Bakanlık yetkilisi ise Sazlıdere Barajı’nın yakınında yeni bir baraj oluşturulacağını ve Devlet Su İşleri’nin bu mevzuda çalışmalara devam ettiğini belirterek “Buradaki içme suyu kaynağının yüzde 40’ı karşılanıyor. Şu anda Sazlıdere Barajı İstanbul’daki su kaynağının yüzde 3’ünü karşılıyor tam kapasite çalışırsa” sözlerini kullandı.
Keşif 14.00 civarı sona erdi ve keşif tutanağı imzalandı. Keşif yaklaşık 4 saat sürdü.
