İSTANBUL- İstanbul, Türkiye’nin göz bebeği. Betona dönmüş bu kentte en çok tartışma yaratan sıkıntı imar planı yapma yetkisi… En çok sorulan soruların başında da “Çarpık kentleşmenin en makus örneği haline gelen İstanbul nasıl bu hale geliyor ve bu yetkiyi kim veriyor?” geliyor. İstanbul Büyükşehir Belediyesi İmar ve Şehircilik Dairesi Lideri Gürkan Akgün ile kentteki yetki karmaşası üzerine konuştuk. Tartışmalı Kanal İstanbul’la ilgili kelam söyleme yetkilerinin dahi bulunmadığını belirten Akgün “Yenişehir diye tariflenen bölgede Bağcılar’ın üç katı büyüklüğündeki bir yer imara açılıyor. Biz bunun uygun olmadığını söylüyoruz” diyor.
İstanbul’da imar planı yapma yetkisi sorununu biraz anlatabilir misiniz?
İstanbul’da birçok bakanlığın plan yapma yetkisi var. Bu geçmişte de önemli eza yaratan bir bahisti fakat bu periyotta İstanbul’da bakanlıkların bu yetkilerini çok güçlü ve ağır bir formda kullandığını görüyoruz. Etraf Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın bilhassa doğal sit alanlarında 6306 sayılı kanuna nazaran rezerv yapı alanı ilan ettiği, risk alanı ilan ettiği alanlarda plan yapma yetkisi ve sonrasındaki süreçleri yürütme yetkisi bulunuyor. Bunların bir kısmıyla ilgili biz misyona geldikten sonra dava süreçlerimiz oldu. Örneğin, Kanal İstanbul ve Yenişehir bölgesi. Büsbütün bakanlığın yetkisinde olan bir bölge…
Gürkan Akgün, Kanal İstanbul bölgesinde yapılması planlanan ‘Yenişehir’in İstanbul’un anayasası olan 2009’da onaylanmış planlara alışılmamış olduğunu söylüyor,
‘KARARLAR PRENSİPLERİ BOZUYOR’
Sizin hiçbir kelam söyleme hakkınız ya da yetkiniz yok mu?
Maalesef yok… İstanbul üzere bir yeri siz planlamak, yönetmek, denetim etmekten bir biçimde azade oluyorsunuz. Örneğin turizm bölgesi olarak ilan edildiği için Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın yetkili olduğu alanlar var. Sanayi Bakanlığı Organize Sanayi Bölgelerinde yetkili… İlçe belediyelerinin 1/1000’lik plan yapma yetkisi var. Bunların 1/5000’lik dediğimiz nazım imar planlarına uygun olması gerek fakat uygun olmayan kararların da ilçe meclislerinden geçtiğini görebiliyoruz.
Çok dağınık bir bir süreç var. Bu dağınıklık, bu yetki karmaşası içerisinde daha yeşil, daha adil, daha yaşanabilir bir kent yapma konusunda ıstıraplar yaşayabiliyoruz.
Bu yetki karmaşası Türkiye’deki planlama sistematiğine ait önemli bir sorun. İstanbul’da bakanlıkların bilhassa kendi alanlarında bütüncül planlama prensiplerini bozacak biçimde kararlar aldığını görüyoruz.
Peki bu size nasıl meseleler yaşatıyor?
Örneğin yeniden Kanal İstanbul’dan konuşalım. Yenişehir diye tariflenen bölgede Bağcılar’ın üç katı büyüklüğündeki bir yer imara açılıyor. Biz bunun uygun olmadığını söylüyoruz. Bunun İstanbul’un anayasası olan 2009’da onaylanmış planlara alışılmamış olduğunu, buraların tarım alanı, orman alanı, su havzası olduğunu söylüyoruz. Tekrar Marmara Denizi özel etraf muhafaza bölgesi ilan edildi. Marmara Denizi mutlaka korunmalı lakin bunun Adalar’ın planlarıyla bir alakası yok. Biz Adalar’da bir buçuk yıllık iştirakçi bir süreç işleterek Meclis’e sunduk. Meclis geçen ay burası ‘özel etraf müdafaa bölgesi’ diye bu planları ilgili müdürlüğe iade etti.
‘PROJELER ONAY BEKLİYOR’
Yani artık sizin Adalarla ilgili plan konusunda hiçbir yetkiniz yok mu?
Yetkimiz yok, evet. Planları bakanlık onaylayacak ve sonrasında süreçleri onlar yürütecek. Ayrıyeten bizim kıyı bandı boyunca yürüttüğümüz kamusal yatırımlarımız ve projelerimiz var. Şu anda şuralarda bununla ilgili hiçbir karar alınmıyor. Zira ne yapılacağı da bilinmiyor açıkçası. Bir genelge çıktı, bu genelgeden sonra nasıl bir uygulama yapılacak, nasıl bir süreç işleyecek aşikâr değil. Bu belirsizlik içerisinde projelerin onaylanma süreçleri duruyor. Muhafaza konseyleri da özel etraf muhafaza kararı olduğu için karar alamıyor. Devletin bu ünitelerinin bir ortaya gelip bir yol haritası çizmesi lazım. Bunlar duracak işler de değil. Müsabaka alanlarımız var; Salacak, Kadıköy, Üsküdar… Buralarda müsabakalar yaptık, müdafaa şuralarına gönderdik.. “Bunlar onaylansın ki buraları bir an evvel toparlayalım” dedik lakin hepsi duruyor şu anda.
Ne yapıyorsunuz pekala? Bir davet yaptınız mı mesela?
Özel etraf müdafaa kararını mahkemeye taşıdık. O süreç bir yandan devam ediyor. Ayrıyeten bir toplantı yaptık, görüşlerimizi anlattık ancak oralarda da bir ekip misyon değişiklikleri oldu. Tabiat Varlıkları Genel Müdürlüğü’nde tekrar toplantı yapacağız. Biz görüşlerimizi iletmekten, toplantı yapmaktan çekinecek değiliz sonuçta. Biz bir yönetimiz ve bir süreç yürütüyoruz. Tekrar bir ortaya gelip bunları yazılı olarak da kelamlı olarak da ileteceğiz. Liderimiz da daha üst düzeyde, bakanlık nezdinde bu süreçleri görüşecektir.
‘CİDDİ KAYIPLAR VAR’
Tarihi Süleymaniye Mescidi silüetini bozan bina inşaatı bizim gördüğümüz bir örnek oldu. Bu türlü diğer örnekler de var mı?
Süleymaniye, maalesef yıllardır yazgısına terk edilmiş bir süreç. 5366 sayılı kanuna nazaran burada bir grup projeler yapıldı. Şura tarafından onaylanmış olmakla birlikte işte çeşitli yatırımcıların yapmak istediği projeler vardı. Biz bunları muhafaza unsurları ile bağdaşmadığı için onaylamadık. Süleymaniye çok değerli bir alan. Maalesef çok önemli kayıplar var. Bundan on yıl evvel yaklaşık 550 civarında korunması gereken, tescillenmesi gereken yapı varken şu an bunların yalnızca 50’si ayakta kalabilmiş. Ahşap, sivil mimari örneği bunlar… Maalesef yıkıldılar, korunamadılar. Bütün kurumlarla birlikte bahse bilimsel yaklaşım getirerek Süleymaniye’yi ayağa kaldırmamız lazım. Süleymaniye bir çöküntü bölgesi haline gelmiş durumda. Hem korunması gereken kültür varlıkları yıkıldı hem de insanların çok makus şartlarda yaşadığı bir ortama dönüştü. Kamunun birinci aktör olarak alana inmesi ve burayı ayağa kaldırması gerekiyor. Biz bölgede çok önemli bir çalışma başlatıyoruz. Süleymaniye’yi adeta dekora dönüştürecek bu projeleri durdurmak bile çok değerliydi. Biz bu projeleri durdurarak bir manada orayı koruduk. Orada bir ofis açtık, farklı hususlarda uzman bilim insanlarını da bir ortaya getirdik. Vaktinde yapılmış çalışmalar var, arşivler var. Onları toparlıyoruz. Elimizde çok önemli oranda sivil mimari örnekleri var. Hepsini toparlayıp, finansman boyutunu da düşünerek burayı bir formda kurtaracağız diye düşünüyorum.
‘KARARLAR İBB MECLİSİ’NDEN GEÇMELİ’
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı son periyotta daima sit alanlarının ismini değiştiriyor lakin aslında bu alanların statüsünün de değiştiğine yönelik tespitler var. Bu alanlarda yetkiniz var mı?
Doğal sit alanlarında yetki Etraf Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nda. Yarıştırıcılık bakanlığı. Biz mevzuat açısında yetkinin Büyükşehir Belediyesi’nde olduğunu düşünüyoruz. Bununla ilgili birkaç mevzuyu mahkemeye taşıdık, karar bekliyoruz. Bizce bu kararların Büyükşehir Belediye Meclisi’nden geçmesi ve bakanlık tarafından onaylanması gerekiyor. Ancak bakanlık bu planları kendi yapıp kendi onaylıyor.
