Patrick Peter
Araştırmacılar, 2020 yılında, birinci kere şu ana dek keşfedilen en uzun hayvanın ne olabileceğine şahit oldular. Avustralya açıklarındaki bir derin deniz kanyonunda görülen yaratık, yaklaşık 150 metre uzunluğa sahip bir sifonofor* idi. Bu cins kümesinin her üyesi, bir mercana benzeyen fakat okyanusta hür halde yüzen uzun, ip gibisi bir koloni oluşturmak üzere birbirine bağlanan ve ‘zooid’ ismi verilen çok sayıda küçük hayvandan oluşur.
İnsanların bu devasa sifonoforu görmesinin böylesine uzun vakit aldığı hesaba katıldığında, çabucak şu soru akla geliyor: İnsanların şimdi keşfetmediği daha fazla devasa hayvan olabilir mi? Karşılık neredeyse katılık olarak evet. Bilim insanları hâlâ dünyadaki ömrü öğreniyorlar ve sifonofor, insanların son yıllarda keşfettiği birkaç dev canlıdan biri.
DERİN DENİZLER ŞİMDİ BİLİNMİYOR
Kaliforniya’da bulunan Monterey Körfezi Akvaryumu’nun aktardığı kadarıyla, sifonoforlar yüzeyin yaklaşık 700 ilâ 1000 metre derinlerinde yaşıyorlar. Bununla birlikte, bilim insanları yeni devasa canlılar keşfetmek için her seferinde bu türlü derinliklere inmek zorunda değil. 2011 yılında, daha evvel bilinmeyen bir balina tipi Yeni Zelanda kıyısına vurdu. Bilim insanları, 2021 yılında bu devi, ‘gagalı balina’ ailesinin yeni bir üyesi olarak sınıflandırdılar; gagalı balinalar, balinaları ve yunusları korumak için çalışan milletlerarası bir yardım kuruluşu olan ‘Whale and Dolphin Conservation’ [Balina ve Yunus Koruma] örgütüne nazaran seçkin biçimde canlı haldeyken görülen ve pek bilinmeyen bir derin dalıcı balinaları kümesi.
Araştırmacılar derin okyanuslardaki sırları çözmeye şimdi başlamışken, karada yaşayan iri cüsseli hayvanlara çok daha aşinalar. Afrika’daki çalı filleri, geniş ovalar üzerinde gözden kaçırılamayacak bir imgeye sahiplerdir. The Nature Conservancy’nin aktardığı kadarıyla, yaklaşık 4 metre uzunluğa ve 11 ton tartıya sahip olan bu hayvanlar, Dünya’da yaşayan en büyük kara hayvanlarıdır. Yeryüzünde gezinen devasa, fil büyüklüğündeki bir yaratığı gözden kaçırabileceğimizi düşünmek çok sıkıntı.
Belki de bu yüzden, iri cüsseli kara hayvanları hakkında gerçekleştirilen araştırmaların büyük kısmı yeni keşiflerden çok tekrar sınıflandırmalar yapılması eğilimi stantlar. Örnek olarak, Live Science mecmuasının daha evvel bildirdiği üzere, araştırmacılar, 2017 yılında Endonezya’nın Sumatra adasında izole halde yaşayan bir orangutan kümesinin öteki orangutanlardan farklı bir tıp olduğunu belirledi ve onlara ‘Tapanuli orangutanları’ (Pongo tapanuliensis) ismini verdiler. Öte yandan, beşerler bu orangutanların var olduğundan zati haberdardı ve 1.5 metreden daha az bir uzunluğa sahip olan bu primatlar, aslında tam manasıyla bir dev değiller. Bu ortada, Koca Ayak, Nessie yahut daha evvel tanımlananlardan çok daha farklı olan öbür büyük mitolojik canavarların varlığına dair fizikî bir ispata da ulaşılmadı.
KALINTILAR SAYESİNDE KEŞFEDİLDİLER
Bilinmeyen en büyük kara hayvanları ise canlı haldeyken görülmekten çok toprak altından çıkarılma eğilimi gösterirler. Beşerler hâlâ Dünya’nın jeolojik tarihini araştırıyor ve daha evvel fosil kayıtlarına geçmemiş olan devler buluyorlar. Kısa mühlet evvel keşfedilen devlerin başında, çok büyük bir vücuda ve uzun bir boyna sahip otçullar olan ve ‘titanozorlar’ ismi verilen bir küme devasa cüsseli ‘sauropod’ dinozoru geliyor.
Londra’da bulunan Tabiat Tarihi Müzesi’nde paleontolog olan Paul Barrett, verdiği demeçte, “Bu hayvanlardan birinde, potansiyel olarak altı ya da yedi yetişkin erkek Afrika filinin sahip olduğuyla tıpkı ölçüde tartıdan bahsediyoruz” diyor. En büyük titanozorlardan bir kısmı nispeten yakın vakitte Arjantin’de keşfedildi ve bununla birlikte, kayıtlardaki en büyük karasal hayvanlar kulvarında şimdi yarışmacı konumundalar. Boyutlarıyla ilgili sürmekte olan birtakım bilimsel tartışmalar mevcut; ama tüm titanozorların en ağır ve potansiyel olarak en büyüğü, muhtemelen Argentinosaurus idi.
1993 yılında keşfedilen Argentinosaurus’un kemikleri, Londra Tabiat Tarihi Müzesi’ne nazaran 35 metre uzunluğa ve yaklaşık 77 ton tartıya sahip olduğunu gösteriyor. Buna rağmen, hâlâ büyük boyutlara sahip yeni rakipler gün yüzüne çıkıyor. Live Science tarafından daha evvel aktarıldığı kadarıyla, 2014 yılında ‘Patagotitan mayorum’ isimli dinozor yaklaşık 66 ton tartı ve 37 metre uzunluğuyla paleontoloji sahnesinde uzunluk gösterdi. 2021 yılında araştırmacılar daha da büyük olabilecek diğer bir titanozor keşfettiklerini duyurdular; ne var ki fosili şimdi tam olarak toprak üstüne çıkarmadılar.
Barrett bundan daha büyük titanozorların da keşfedileceğini düşünüyor. Bu bulguların oranının, fosil keşiflerinde görülen daha geniş bir yükseliş eğilimiyle birlikte arttığını, zira daha fazla paleontologun geçmişte olduğundan daha geniş bir alan yelpazesini incelediğini lisana getiriyor. Barrett, “Tarihsel olarak, bu araştırmaların büyük kısmı, Kuzey Amerika ve Avrupa üzere makale yayıncılarının yaşadığı yerlerde gerçekleştirildi” diyor: “Geçtiğimiz 30-40 yıl içerisinde, bu bilgi tabanı milletlerarası alanda çok daha yaygın bir biçimde paylaşılmaya başlandı.”
FOSİLLERİN GÜÇLÜ OLUŞUM SÜRECİ
Bu yükselen keşif seviyesine rağmen, soyu tükenen dev cüsseli hayvanlara ait deliller her vakit bariz biçimde ortaya çıkmıyor. En büyük dinozorun en üst kolu olan Argentinosaurus, yalnızca yaklaşık bir düzine kemik sayesinde biliniyor. Barrett, “Aslında, birinci etapta fosilleşme çok sıkıntı bir süreç” diyor. Bir hayvanın kayaların içinde korunması için, pek çok şeyin yolunda gitmesi gerekiyor. Mesela, hayvanın kemiklerinin çamur ya da kum üzere hakikat şartlar içerisinde süratli bir formda bütünüyle gömülmesi ve bu kalıntıların bir yırtıcı hayvan tarafından yenmemesi ya da dışarı çıkarılmaması ya da vakitle aşındırılmaması gerek.
Barrett, “Şayet bir Sauropod’sanız ve 30 metre uzunluğa sahipseniz, tek seferde gömülme ihtimaliniz aslında ziyadesiyle düşüktür” diyor: “Büyük ihtimalle her vakit dışarıda bir modülünüz kalır.”
Bir kara hayvanı kelam konusu olduğunda, bilim insanlarının bir teorik azamî büyüklük hududu yok. Bu listeye denizde yaşayan hayvanları dahil ettiğinizde, kayıtlardaki en ağır hayvanlar, en az 150 ton azamî tartıya sahip olan mavi balinalardır (Balaenoptera musculus). Bununla birlikte, titanozorların yaptığı üzere yüklerini toprak üstünde taşımak zorunda değiller.
Büyük hayvanların ne kadar büyüyebilecekleri, yerçekiminin tartısı altında kendilerini hâlâ ne kadar destekleyebilecekleri ve devasa cüsselerini hareket ettirmeye yetecek güçten ne kadar alabilecekleri konusunda bir hudut olmalı. Barrett, yeni dinozor keşiflerinin, gövde boyutları bağlamında büyük bir sıçrama yaptığını görürse çok şaşıracağını, aslında paleontologların esasen şaşkın durumda olduklarını söylüyor. Barrett, “Bu sona yakın olduğumuzu söylemek istemem, zira yarın birileri daha da büyük bir şey keşfedebilir” diyor.
*Sifonofor ya da ‘Siphonophorae’, Cnidaria kümesine dahil bir deniz organizması sınıfı olan hidrozoanların bir kısmıdır. Dünya Deniz Cinsleri Sicili’ne nazaran, bilinen 175 tipi içerir.
Yazının özgünü Live Science sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
