ANKARA – Görme engelliler yıllardır tek başlarına oy kullanmak için çaba ediyor. Her seçim periyodunda gündeme gelen meseleyle ilgili iktidar artık adım atmaya hazırlanıyor. Meclis Genel Kurulu’nda görüşülmeye başlanan seçim kanunu teklifine bir unsur eklenerek 500 binin üzerinde görme engelli seçmen için ‘oy pusulalarına uygun şablon’ getirilmesi gündemde. Lakin yıllardır oyalandıklarını, verilen kelamların tutulmadığını belirten görme engelliler, şablon uygulamasının nasıl hayata geçeceğine dönük açıklama talep ediyor. Anayasal hak olan “gizli oy” için bunun değerli olduğunu vurgulayan görme engelliler, tıpkı vakitte oy kullanılan binaların da erişilebilir olmasını talep ediyor.
2018’DE YSK ONAY VERMİŞ LAKİN BÜTÇE ÇIKMAMIŞTI
Yüksek Seçim Konseyi (YSK), görme engellilerin 24 Haziran 2018 seçimlerinde tek başına oy kullanmasını sağlayacak şablon kullanılmasına müsaade vermiş fakat bütçe olmadığı için kelam konusu uygulama hayata geçmemişti. Uzun yıllardır gayret verdiklerini ve anayasal haklarını kullanmak istediklerini belirten Türkiye Körler Federasyonu Lideri Mehmet Emin Demirci’ye nazaran 500 binin üzerinde görme engellinin anayasal haklarının çiğnenmemesi gerekiyor.
298 sayılı Seçimlerin Temel Kararları ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun’un 93. Maddesi’nde yer alan, görme engellilerin birilerinin yardımıyla oy kullanmasına imkân veren unsurun “göstermelik” olduğunu ve birçok vakit uygulamada meselelerle karşılaşıldığını belirten Demirci, tıpkı konut içerisinde yaşayan eşlerin farklı siyasi eğilimlerinin olabileceğine dikkat çekerek şunları söyledi:
“Bizim buradaki gayemiz anayasadaki seçimlerin kapalılık prensibinin ihlal edilmemesi. Yasaya nazaran birileri refakat edebiliyor lakin şöyle de bir şey var. Beşerler, karı kocalar farklı partilere oy kullanabiliyorlar. Birbirinin oyunu da icabında bilmiyorlar. Bu ferdi bir hak ve bunun sağlanmasını istiyoruz. Diyarbakır’da bir arkadaşımız aradı. Geçen seçimde sandığa gitmiş ve sandık lideri, ‘Yanında kimseyle oy kullanamazsın. Senin ismine ben kullanacağım’ demiş. Arkadaşımızda, ‘Ben A partisi derim sen B partisine basarsın, bu bu türlü olmaz’ cevabını vermiş. Sonunda da hâkim kararıyla refakatçi eşliğinde oyunu kullanabilmiş. Bunun üzere çok fazla uygulama var.”
Mehmet Emin Demirci
‘ÖYLE KOLAY BİR İŞ DEĞİL’
Görme engellilerin kapalı oy hakkına ait yasal düzenleme yapılırsa, sandık heyeti liderlerinin keyfi hareketlerinden kurtulacaklarını belirten Demirci, oy pusulalarında şablon uygulamasının nasıl hayata geçeceğinin karşılığını talep ederek şunları söyledi:
“Yapılabilirse diyoruz biz. Oy pusulaları bazen çok karmaşık da olabiliyor. Bunu hangi seçimlerde ne cins bir uygulamayla hayata geçirecekler öğrenmek istiyoruz. Mahalli seçimlerde örneğin beş tane pusula oluyor. Bunun için nasıl bir formül geliştirilecek örneğin? Bunun üzerine çokça çalışmak ve bizi bilgilendirmeleri gerekiyor. O denli kolay bir iş değil.”
‘BİRİLERİNİN YARDIMI OLMADAN OY KULLANMAK İSTİYORUZ’
Ankara Barosu Engelli Avukatlar Heyet Lideri Ali Kılıç’a nazaran, anayasal haklarını talep ederek kapalı oy için yürüttükleri gayrette bu vakte dek görme engelliler oyalandı, husus savsaklandı, adım atılmadı ve kelamlar tutulmadı.
TBMM önünde yaptıkları açıklama sırasında, AK Parti Genel Lider Yardımcısı Ali İhsan Yavuz’un kendilerine, “Sizin talebiniz doğrultusunda biz yasa değişikliği yapıyoruz. Cumhurbaşkanımız da onayı verdi. Yasal düzenlemeyi getireceğiz” dediğini aktaran Kılıç, “Sadece sıkıntımız şablon uygulamasının getirilmesi değil. Oy vermede şablon sorunun dışında tahliller de gerekiyor. Şablon yalnızca başlı başına kâfi değil” diye konuştu.
Birilerinden yardım almadan oylarını kullanmak istediklerini belirten Kılıç, kendisinin yaşadığı zorluğu, “Bazen oy kullanmaya girdiğimizde refakatçiyi de kabul etmiyorlar. Örneğin ben eşimle gidiyorum, ‘Eşinle oy kullanamazsın’ diyorlar. Sandık vazifelileri refakat etmek istiyorlar. Uygun de ben size güvenmiyorum. Seçim maddesine bizim bağımsız oy kullanmamızın önünü açarlarsa çok daha güzel olacak. Saklı oy hakkı fakat bu türlü korunabilir” tabirleriyle anlattı.
‘BİNALARIN ERİŞİLEBİLİR OLMASI GEREKİYOR’
Oy pusulalarının değiştirilmesinin kâfi olmayacağını, görme engellilerin dışında ortopedik mahzuru olan milyonlarca insanın da olduğunu belirten görme engelli avukat Kılıç, erişilebilir bina taleplerini şu sözlerle anlattı:
“Seçim yerlerinin erişilebilir olması gerekiyor. Binalara girdiğiniz vakit engellilerin merdivenlerden çıkıp oy kullanması mümkün değil. Seçim yerleri erişilebilir de değil. Maalesef seçim yerlerine giderken bile biz yardımcı bulmak zorunda kalıyoruz. Oylar ekseriyetle okullarda kullanılıyor ve okulların birçoklarında yürüyen merdiven ya da asansör yok. O binaya girip sınıfı bulmak çok güç. Yasaya nazaran bütün binaların, engellilerin erişimine uygun olması gerekiyor. Lakin maalesef bu da uygulanmıyor. Yeni binalarda bile rampalar yapılmıyor, görme engellilerin erişebileceği çizgiler konulmuyor. Yalnızca oyun bağımsız kullanılması yetmez binaların erişilebilir olması gerekiyor.”
‘NOTERLER VE BANKALARDAKİ İMZA SORUNU DE BİZİ RENCİDE EDİYOR’
Avukat Kılıç’a nazaran görme engellilerin seçim süreci dışında noter ve bankalarda yaşadığı sıkıntılar da var. Maddede yer almamasına karşın noterlerin ve bankaların imza atarken iki şahit istediklerini belirten Kılıç, buna dönük de tahlil talep ettiklerini söyledi. Ankara Barosu’nun bu mevzuda yakın bir periyotta çalıştay düzenleyeceğini ve noterler ile bankaların tavırlarına dönük dava hazırlığında olduklarını belirten Kılıç kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Engellilerin sorunu çok. Oy kullanma ve imza sıkıntısı bizi rencide ediyor. Görme engelliler rencide ediliyor. Ben avukatım ve notere gittiğimde benden şahit istiyorlar. Ben avukatım ve okuma yazmam var. Ben direndiğim vakit süreç yapmıyorlar. Müvekkillerimle notere gidiyoruz, imza atamıyorum engelleniyor ve rencide oluyorum. Bankaya gidiyorsunuz kredi çekeceksiniz birebir sorunu yaşıyorsunuz. Buna dönük de vakit kaybetmeden adım atılması gerekiyor.”
