ANKARA – AK Parti’nin uzun müddettir üzerine çalıştığı toplumsal medya yasa teklifine bayramdan sonra son biçiminin verilip Meclis tatile girmeden evvel çıkarılması hedefleniyor. İttifak ortağı MHP ile birlikte yürütülen çalışmanın içeriği merakla beklenirken AK Parti Küme Başkanvekili Uzman Ünal, Avrupa Birliği ve ABD’deki düzenlemelere dikkat çekti.
Çalışmanın çerçevesi ile ilgili açıklama yapan Ünal, Avrupa Birliği’nin 23 Nisan 2022’de kabul ettiği, ‘Dijital Hizmetler Maddesi’ni, Meclis’e getirecekleri yasa teklifine motamot ekleyeceklerini söyledi, “Dijital platformlarda dezenformasyon önlenecek ve platformların algoritmalarının şeffaflığı artırılacak” dedi.
Faruk Çayır ‘AB’NİN DEZENFORMASYONA BAKIŞI İLE TÜRKİYE’NİN BAKIŞI ORTASINDA FARKLAR VAR’
Avrupa Parlamentosu ve AB Konseyi’nin resmi onayı olmadan yürürlüğe girmeyecek bu kanunla ilgili konuşan Faruk Çayır, AB’nin tek pazar anlayışına sahip olduğu için üye ülkelerdeki medyaları da kapsayacak biçimde maddeyi ele aldığını, daha çok nefret söylemi, çocukların korunması üzere hedeflerle teklifin hazırlandığını, bilhassa yasanın yükselen ırkçılığa karşı adım atma uğraşını içerdiğini söyledi. Çayır, AB’nin dezenformasyona bakışı ile Türkiye’nin bakışı ortasında farklar olduğunu söyledi.
AB’nin Dijital Hizmetler Yasası’nın Türkiye’de çok farklı bir formda yorumlanarak uygulanabileceği ikazında bulunan Çayır, bilhassa toplumsal medya mecralarında lisana getirilen ‘Hiciv ve parodi’ içeriklere yönelik tümden bir engelleme riskine dikkat çekerek şunları söyledi:
“Örneğin siz ‘128 Milyar dolar nerede’ diye soramayacaksınız. Zira, ‘kamuya ziyan veriyor bu soru’ diyerek bu şekil tabirler toplumsal medyada yayılamayacak. Genel manada hükümeti eleştiren şeylere müsaade verilmeyecek. Şu anda işleyen sansür sistemi, ‘Dezenformasyon’ denilerek ‘Tamamen kapatalım’ üzere bir anlayışa gidecek.”
’10 KİŞİLİK TERÖR ÖRGÜTÜ OLUŞTURULABİLİR’
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Ekim 2021’de toplumsal medyaya dair bir düzenleme hazırlığını kamuoyuna duyurmuş ve ‘yalan terörü’ tabirini kullanmıştı. Erdoğan’ın bu kelamını hatırlatan Çayır’a nazaran toplumsal medyaya dair düzenleme bu bakış açısını yansıtıyor ve “terör” ile ilişkilendirilen içeriklerin yaptırımı da bu çerçevede hazırlanıyor. Bir paylaşımı 10 kişinin retweet ettiği, içeriğin de “Yalan terörüyle” ilişkilendirildiği durumların açığa çıkabileceğini belirten Çayır, “10 kişilik terör örgütü oluşturulabilir. Bu yasa geçtiğinde bu türlü bir tehlike açığa çıkabilir” dedi.
Türkiye üzere yetkinin bir bireyde olduğu ülkelerde, “Bu palavra haberdir, dezenformasyondur” tanımlamasının da bir kişi tarafından yapılabileceğini söyleyen Çayır, “Yargı bağımsızlığı da kelam konusu olmadığı için bunun kontrol yolları nasıl yapılacak? Cumhurbaşkanı, gazetecinin yazdığı bir haberle ilgili ‘Bu dezenformasyon içeriklidir’ diye mahkemeye başvurdu diyelim. Hangi hâkim bu içeriği kaldırmayacak” diye sordu.
‘BU VAKTE KADAR KAYDEDİLEN DATALARA NE OLACAK?’
AB Dijital Hizmetler Yasası’nı referans olarak gösteren AK Partili Ünal yasanın, büyük teknoloji şirketlerinin denetimsiz gücünü faal bir formda frenlenmeyi amaçladığını söyledi. Şirketlerin gücünün sınırsız olmadığını, çok hudutlu da denemeyeceğini söyleyen Çayır’a nazaran AB şirketlerden özetle, şahısların datalarını kullanmamasını istiyor ve kapalılık ayarlarının hepsinin açık olmasını talep ediyor. Bu adımın olumlu olduğunu söyleyen Çayır’a nazaran şirketlerin bunu nasıl yapacağı ise bilinmiyor, zira şirketler bu bilgiler üzerinden varlıklarını devam ettiriyor ve bu dataları satarak, bilgiler üzerinden reklam alarak varlıklarını sürdürüyor.
Yasa teklifini hazırlayanların, “Bu vakte kadar kaydedilen bilgilere ne olacak”, “Devletlerin kendi kaydettikleri bilgilerin akıbeti ne olacak” sorularına cevap vermediğini belirten Çayır, devletin hangi bilgileri kaydedip kaydetmeyeceğine dair bir düzenlemenin ortada olmadığını söyledi.
‘DENETİMİ ŞİRKETLERİN ÜZERİNE BIRAKIRSANIZ İNTERNET HABERCİLİĞİNİ BİTİRMİŞ OLURSUNUZ’
Faruk Çayır, platformların bildirilen “yasa dışı ürün” yahut “hizmet içeriğini” süratle kaldırmak zorunda kalacağı bir uygulamayı hayata geçireceklerini belirten AK Partili kurmayların bu kelamlarına de itiraz etti.
AB’nin yasasının temelinde “Önce uyar, sonra kaldır” koşulunun yattığını, toplumsal mecralara 12 saat üzere bir mühlet verildiğinde gelecek olan binlerce şikâyetin çabucak incelenemeyeceğini söz eden Çayır, “Sosyal medya platformları büyüdükçe bunun önünün alınması mümkün değil. Denetleme sistemleri içerik olarak olsun fakat bu da sansüre götürmesin. Türkiye’de haberciliğin en değerli mecrası toplumsal medya. Bu kontrolü şirketlerin üzerine bırakırsanız internet gazeteciliği ve haberciliğini bitirmiş olursunuz” diye konuştu.
‘ULUSLARARASI MEDYA SAHİPLERİ TÜRKİYE’DEN ÇEKİLMEYE BAŞLAYACAK’
İktidarın üzerinde çalıştığı teklifte internet medyası ile ilgili düzenlemelerin de yer alması bekleniyor. İnternet medyasının basın kanununda tanımlanması ve bu bölümde çalışanların basın kartı alabilmesi üzere yeni adımlara karşılık Çayır, bilhassa ‘dezenformasyon’ üzerinden gazeteciliğin ve haber içeriklerinin sansürlenebileceği görüşünde.
Ukrayna ile Rusya ortasında başlayan çatışmaların akabinde Rusya’da da benzeri bir uygulamanın hayata geçirildiğini, “dezenformasyon” düzenlemesinin akabinde birçok haber içeriğinin engellendiğini hatırlatan Çayır, “CNN, BBC üzere memleketler arası gazeteler Rusya’dan çekildi. Birebir şeyin Türkiye’de de olacağını, memleketler arası medya sahiplerinin ve gazetecilerin Türkiye’den çekilmeye başlayacağını düşünüyorum” dedi.
‘YASA TEKLİFİNİN SÜRATLİ BİR HALDE GETİRİLMESİNİN MAKSADI SEÇİM’
Alternatif Bilişim Derneği Lideri Çayır, AK Parti ve MHP’li isimlerin uzun müddettir bu yasa teklifine çalıştığını, meslek örgütü ve temsilcilerinden görüş alınmadığını, siyasi aktörlerin merkezde olduğu teknik bir bahsin sonuçlarının da siyasi olmaktan öteye geçemeyeceğini söyleyerek, “Bir düzenleme yapılıyor ve bunu nasıl yapacakları kervan yolda düzülür hesabı oluyor. Evvel düzenleme çıkıyor ona nazaran de teknik altyapıyı kurmaya çalışıyorlar lakin başaramıyorlar” dedi.
Sosyal medyaya dair yasa teklifinin “hızlı bir şekilde” Meclis’e getirileceği telaffuzlarını de seçime dönük bir atılım olarak nitelendiren Çayır, “Ekonomik olarak, siyasal olarak gerilemeye yanlışsız giden bir iktidar var. İktisatla ilgili yapılan tenkitleri kaldırmak için de bir sistem bu. Siyasal tenkitlere ait içeriklerin sirkülasyonunu süratli bir formda kaldırmayı amaçlıyorlar” diye konuştu.
AK Parti ve MHP iştirakinde hazırlanan kanunun maddeleştiği tabloda, bu iki partinin muhalefete düştüğü durumda ne olacağı sorusunun yanıtlanması gerektiğini, tıpkı vakitte değişiklikten AK Parti’ye oy veren seçmenlerin de olumsuz etkileneceğini söyleyen Çayır, “Bunu görmüyorlar. Günü kurtarmak ve seçim odaklı yaklaşıyorlar. Toplumsal medya platformları, bildir uyar düzeneğinde AK Parti iktidarının içeriklerini de trollerin içeriklerini de engelleyebilecek” dedi.
‘HER GELEN TEKLİF, ‘MUHALİF OLAN HER ŞEYİ ENGELLEYELİM’ BAKIŞ AÇISINI TAŞIYOR’
AK Parti’nin toplumsal medya alanına dair bir evvelki adımının, toplumsal ağ sağlayıcılarının Türkiye’de temsilci bulundurması ve unutulma hakkı üzere yeni kurallar getiren düzenleme olduğunu hatırlatan Çayır’a nazaran o periyot lisana getirdikleri tenkitlerde haklı çıktılar ve binlerce içerik geride kalan birkaç yılda engellendi ve internet ortamından kaldırıldı.
İktidarın toplumsal medyaya dönük adımlarının devam edeceğini belirten Çayır’a nazaran bu alana dair Meclis’e gelen her yasa teklifinin içeriği “Muhalif olan her şeyi engelleyelim” bakış açısını taşıyor.
İktidarın bu alana bakışının bu türlü devam etmesi durumunda insanların toplumsal medya platformlarını kitleler olarak terk etmeye başlayacağını söyleyen Çayır, “Her yeni toplumsal medya uygulamasını engellemeleri, önünü alabilmeleri üzere bir durum da mümkün değil. Her yapılan şeye karşı bir gayret da gelişiyor. Dijital dünya durmaz. Bilişim dünyası kendine alternatif illa ki üretir. Alternatif mecralara geçiş de süratle başladı. Buradaki korkumuz internet haberciliğinin, yurttaş haberciliğinin kendini tabir ettiği toplumsal mecraları kapatılması lakin bu da hiçbir işe yaramaz” diye konuştu.
