Reha Nergis
Uzun bir vakit duvara baktı, gökyüzünü görmek istediğinde başını üst kaldırdı Enver Gökçe. Uzun bir vakit işsizliğe baktı, kaç bir vakit dağlara, ovalar ve kentlerin caddelerine, sokakların sesine baktı, mektupların ve sözcüklerin sakladığıyla içlendi. Dağları özledi Enver Gökçe, bir istekli sürgün üzere susmaya ve köyüne yaslandı, bir heves Bulgaristan’da şifa bulmanın kapısını araladı, sonra bilindik bir boşluk ve huzurevi.
Bazen neresinden baksanız uzun bir destan üzeredir şairin hayatı, neresinden baksanız kaybolmuş bir destanın kesimleri üzere kendini aramaktadır Enver Gökçe. Haksızlığa ve susku suikastine uğramış olmanın hücresinden çıkmak istemeyen bir yanı vardır daima. Kim yanına yaklaşsa devletin sözcüklerini sezmek ister öncelikle, vakitle ve sızıyla bırakır kendini karşıdakine. Gözü daima yolda ve beklemektedir gelecek olanın muştusunu.
1943 ile 1948 yılları ortasında devrin önde gelen mecmualarında yayımladı birinci şiirlerini Enver Gökçe. Bunların ortasında Mehmed Kemal tarafından lakin ve lakin tek sayı çıkarılabilen Meydan da var. Elbette Dava mecmuasına emek verenler ortasındadır Enver Gökçe, çıraktır. Sabahattin Ali ve Emin Türk Eliçin’den kalan boşluğu Kemal Bekir, ‘Unutmamak’ kitabında pek düzgün anlatır. Ahmet Kutsi Tecer beğenmemiştir Enver Gökçe şiirini, onun düzyazıya yönelmesini istemiş, şiiri bırakmasını tavsiye etmiştir şaire, İdeal mecmuası boşlukla doludur Enver Gökçe için. “Köylülerime” şiiri hiçbir yerde yazmadığı üzere Yurt ve Dünya’da Mayıs 1943’te sayı 29, sayfa 171’de yayımlanmıştır.
Anamız birdir, tıpkı göğüsten emmişiz dostlar.
Kan kardeşiz, sizlere kanım kaynıyor.
Sizlerle bir arada herk ettik toğrağı,
Beraber yattık mahpusta, bir arada teskere aldık
Manos Kitap yakın vakit evvel Bütün Şiirleri’ni bir ortaya getirdi Enver Gökçe’nin ve ‘Panzerler Üstümüze Kalkar’ ismiyle yayımladı. Biz de şairin birinci şiirini nerede, ne vakit yayımladığı bilgisine bu kitaptan ulaşmış olduk. Daha evvel birçok şiiri için verilen dipnotlar da bu kitapta daha açıklayıcı. Birçok şiirin ne vakit, hangi mecmuada, kaçıncı sayfada yayımlandığı bilgileri üzerine çalışılmış. İsa Çelik’in kapak fotoğrafında Ritsos okuyan bir Enver Gökçe gülümsüyor bize kara gözlüğünün camları gerisinden.
Panzerler Üstümüze Kalkar – Bütün Şiirleri, Enver Gökçe, 168 syf., Manos Kitap, 2021. Zaman akar, vakit geçer
Zaman zindan içinde
Bir kayıp vakit destanını ördü şiirlerinde Enver Gökçe. 1951 onun için olduğu kadar hepimiz için kayıp ve sorularla ve boşlukla doludur. Cevap bekleyen onca soruya karşın, kaynaklar yetersiz, şahitler sessiz olduğu için mahcup ve kararsız kaldık bir yanıyla. Yusuf ile Balaban Destanı’nın yazılma sürecini düşündüğümüzde bu süreç daha bir çetrefilli hale gelmektedir. Birinci dizeleri üstteki üzere olan destanın bütünü ne yazık ki hiçbir vakit bir ortaya getirilemedi. Enver Gökçe hapishanede ve çok kısa müddette bitirdiği destanı koğuş arkadaşlarına da okuttu. Bir tutukluluk geleneği olarak yazdıklarını dışarı çıkarmanın yolunu da buldu, evet. Lakin oradan oraya dehşetten suskuya yitti destan. Kayboldu. Okuyanlar okuduğuyla kaldı. O koca destandan bize kesimler kaldı, Kirtim Kirt şiiri o destanın son kısmını oluşturmaktadır.
Memleketin sesinden ve çiçeğinden beslenir Enver Gökçe şiiri. Personelinden ve toprağından, sabahın erken saatlerinde, buğday kokusundan ve fabrikalarından, kampanalarından ve yemek molalarından, gençliğinden ve ismi konulmamış yiğitliklerden bahseder Enver Gökçe şiirinde. Ertelenmiştir bu yüzden. İkinci savaş olanca gücüyle ve memlekette şaşkın yandaşlarıyla üstümüze gelirken, itiraz etmenin koğuşlarında volta atmıştır şair. Herkes dümeni yürütürken susku suikastından nasibini alanlar ortasındadır o. Birinci şiirlerini yayımladıktan yaklaşık otuz yıl sonra basılmıştır birinci kitabı. ‘Dost Dost Vilayetle Kavga’ yayımlanır yayımlanmaz okuruna ulaştı, hatta denilebilir ki okuru bu kitabı bekliyordu. Toplumcu gerçekçi şiir için bir imkandır Enver Gökçe şiiri. Tek parti devrinden 12 Mart’a uzanan devirde birinci kitabını yayımlayan şair, geleceğe kalacak bir şiiri Türkiye gerçeği ile beslemiş ve çoğaltmıştır. Memleketin ırmakları akar onun şiirinde, kilim tezgahlarında eğri parmaklarıyla geleceği ilmekleyen bayanların saçları uzar ve geniş avlularda soluklanır voltaları.
Ama işte ne olursa olsun, onca şiir, onca hapislik, onca yurtsuzluk ve eğitim nihayetinde köyüne dönmek zorunda kalan, nihayetinde huzurevinde kendine bir oda bulabilen şairin yaşadıklarıdır. Sansaryan Han’da geçen iki yılın akabinde mahpus ve sürgün hayatı çekilmez ve uzundur.
“Enver Gökçe halktır” diyor Arif Damar.
Yalındır onun şiirleri, fiyakalı sözcük oyunlarından uzaktır. Onun şiirinde imge manası güçlü kılmak için vardır yalnızca. Doğrunun çoğalması ve karanlığın perçemini yırtmak içindir bütün gayreti. Ne düşkündür ne de talep eder, tamamen kendi ayakları üstünde durmanın detaylarını muharrir Enver Gökçe. Birçok vakit okurundan uzak bırakılan bir ozan, kendi memleketinde sürgün olmanın ve okurundan uzak kılınmanın sonuçlarını da yaşamıştır, amenna.
Özellikle ‘Panzerle Üstümüze Kalkar’da tek sözcüklük şiirleriyle okura daha çok alan açar şair. Her şeyi üstlenmek yerine, okurun sunulanla yetinmemesi için kendinde olanı paylaşır bir manada. Gelecek kurgusuna ortak eder, onunla birlikte yürümenin sokaklarına davet eder sizi. Düzyazıya yatkınlığını argüman edenler olmuştur onun şiirini, tek bir sözcüğünü yerinden oynatmaya kalkışmadıklarından olsa gerek, nasıl bir personellik olduğunu da hesaplamamış olmalılar. Zira nerden baksanız kolay yazılmış, el atar atmaz lisana gelmiş üzere görünebilir yazdıkları lakin bu yalnızca bir yanılgıdan ibarettir.
‘Panzerler Üstümüze Kalkar’, tam da vaktin bu yakasında ve tekrar okunması gereken bir Enver Gökçe külliyatıdır ve onun şiiri Türkiye’dir.
