Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Zelzele Araştırma Enstitüsü Bölgesel Deprem-Tsunami İzleme ve Kıymetlendirme Merkezi Müdürü Doç. Doğan Kalafat, “1-7 Mart Zelzele Haftası” kapsamında merkezin çalışmaları ve Türkiye’deki tsunami riski üzerine değerlendirmelerde bulundu.
Kalafat, Türkiye’de Muğla-Antalya bölgesinde yaşanabilecek büyük bir sarsıntı sonrası 3 metrenin üzerinde tsunami olabileceğini söyledi.
Araştırma merkezi kurma çalışmalarına 2004’teki Endonezya Sumatra sarsıntısı sonrası meydana gelen tsunami felaketinden sonra başladıklarını anlatan Kalafat, 2017’de Birleşmiş Milletler’in Oşinografi Kurulu’nun tsunami ihtar merkezi olmak için kimi altyapı çalışmalarını tamamlayarak akreditasyon yaptıklarını söz etti.
Ağırlıklı olarak Doğu Akdeniz’de tsunami müşahede ve ikaz merkezi olarak çalışmalarını sürdürdüklerini söyleyen Kalafat, merkezdeki en kıymetli özelliğin sismik istasyonların yanı sıra su düzeyi istasyonlarının da bulunması olduğunu lisana getirdi.
‘MARMARA’DA 2 METRE CİVARINDA BİR SU YÜKSELMESİ BEKLENİYOR’
Kalafat, üç tarafı denizlerle çevrili Türkiye’deki tsunami açısından riskli bölgelerle ilgili şunları aktardı:
“Ağırlıklı olarak Ege ve Akdeniz bizim için daha riskli. Güney batı kıyılarımızda, Girit, Muğla, Gökova, Fethiye, Antalya civarında 3 metrenin üzerinde tsunami olma mümkünlüğü var. Akdeniz’de Girit yayı diye tabir ettiğimiz alan aslında Afrika plakasının Ege-Anadolu plakasının altına daldığı bir levha hududu. Büyük zelzeleler de levha hudutlarında oluyor. Tarihi kayıtlara da baktığımızda Girit ve 12 Adalar civarında değerli tsunamiler olmuş. Marmara’da ise yüklü olarak beklediğimiz tsunami, örneğin 7 şiddetinde büyük bir sarsıntı sonrası olabilir. Marmara’da 2 metre civarında bir su yükselmesi bekleniyor. 2 metrelik su düzeyinin yükselmesi bile muhakkak bölgelerde sorun ve hasar yaratabilir.”
Kalafat, kıyıya yakın bölgelerde bilhassa Akdeniz bölgesi için tsunamiye yönelik çalışmalar yapılması gerektiğini vurgulayarak, Marmara Denizi’nin içinde de bin metrenin üzerinde, çeperleri kalın, genç alüvyonlarla ve sedimanlarla çevrili üç derin çukur olduğunu anlattı.
Büyük bir sarsıntı sonrasında etkilenen sediman katmanlarının hareketine bağlı olarak tsunami mümkünlüğünün görüldüğünü belirten Kalafat, Marmara’da beklenilen tsunamilerin heyelan kaynaklı olduğunu vurguladı. Doç. Dr. Doğan Kalafat, sarsıntı olmasa bile tsunamiyle ilgili erken ikaz verebilecek kapasitelerinin bulunduğunu söz ederek, sarsıntı sonrası ikinci bir tehlikeyi bertaraf etme ismine bunun değerli olduğunu kaydetti.
Kalafat, “Yaklaşık 4 ila 7 dakika ortasında tsunamiyle ilgili erken uyarıyı verebiliyoruz. Bu mühlet de kıymetli. Zira toplum bu bilgiyi aldıktan sonra tsunami tahliye noktalarından inançlı bölgelere ulaşabilir. Türkiye çapında su düzeyi istasyonlarını daha sık konumlandırarak, buradan gelecek hem sarsıntı hem de su düzeyi bilgisiyle tsunaminin boyutu, gelişmesi ve erken ikaz verme kapasitemiz var” sözlerini kullandı.
Özellikle Ege Denizi ve Akdeniz’de yaşanacak zelzeleler sonucu oluşabilecek tsunamilere karşı önlemli olunması gerektiğini belirten Kalafat, Türkiye’deki tsunaminin açık denizlerde olduğu üzere büyük felaketlere yol açmayacağını anlattı.
Kalafat, kıyı bölgelerindeki yapıların ziyan görebileceğini lisana getirerek, şöyle devam etti: “Deniz tabanında olacak sarsıntı sonrasında toplumun şunu bilmesi gerekir, örneğin zelzelenin büyüklüğü 6’nın üzerine çıktıysa tsunami olabilir. Uyarlılara dikkat edip, kıyıdan uzaklaşarak, mümkün olduğu kadar yüksek bölümlere tahliye olunmalı. Toplum bunu bir refleks olarak düşünmeli. Tsunami tabelaları da bir şuur oluşturması açısından da kıymetli.”
Geçmişte Fethiye açıklarında meydana gelen 6’nın üzerindeki bir zelzele sonrası insanların günlerce tsunami olacağı kaygısıyla panik halinde hareket ettiğini hatırlatan Kalafat, muhtemel bir tsunaminin sarsıntıdan 20-30 dakika sonra yaşanabileceğini ve günler sonra gelmesinin mümkün olmadığını söyledi.
Türkiye’deki tsunami müşahede istasyonları hakkında bilgiler veren Kalafat, enstitülerinin haritalı bildiri gönderimi gerçekleştiren tek hizmet sağlayıcı olduğunu söz etti.
Türkiye’de 25 su düzeyi istasyonu bulunduğunu bildiren Kalafat, istasyonların yüklü olarak Marmara’da ve tüm Türkiye kıyıları boyunca yer aldığını kaydetti.
Bu istasyonların sayısının artmasının değerli olduğunu anlatan Kalafat, “Ülkemiz doğal afetler açısından riskli bir bölgede. Hasebiyle sarsıntılar ve sonrasında oluşacak tsunamilerle ilgili toplumumuzun şuurlu olması gerekiyor. Tıpkı vakitte zelzeleye güçlü binalarda oturmanın yanı sıra deniz kıyısına sıfır, dere yataklarına hiçbir halde mesken yapmamamız gerekir. Buralar sarsıntıda ve sarsıntı sonrası oluşabilecek tsunamilerde hasar görecektir” diye konuştu. (AA)
