Güç ve Olağan Kaynaklar Bakanlığı tarafından 1 Mart’ta Resmi Gazete’de yayımlanan ve maden yönetmeliğine eklenen unsurla, zeytinliklerde madencilik yapılabileceği kararına karşı protestolar hayata geçti, reaksiyonlar yükselmeye devam ediyor. İlgili hususun iptali için dava da açıldı.
Türkiye için zeytincilik hayati bir değere sahip. Avrupa İklim Aksiyon Ağı (Climate Action Network), İklim için 350 Derneği ve Milas Kent Kurulu geçen günlerde ortaklaşa hazırladıkları ‘Yerel İktisat için Dönüşüm Fırsatı: Milas’ta Zeytincilik Raporu’nu açıkladı.
Milas Türkiye’de zeytin ve zeytinyağı üretiminde öne çıkan bölgeler ortasında. 5 bin yıldır insanların yaşadığı bu bölgede Karia Uygarlığı’ndan bu yana zeytincilik ve zeytinyağı üretimi birincil ziraî faaliyet. Milas’ta yıllık ortalama yüz bin ton zeytin hasadı yapılıyor. Bugün en büyük soru işaretlerinin başında iklim krizine rağmen her geçen gün dayanıksızlaşan Türkiye’de kömürden vazgeçilmesi durumunda yerine ne konacağı…
‘YATIRIMLAR GERÇEKLEŞEBİLİR’
Bu noktada rapor dikkat alımlı. Raporda Paris İklim Anlaşması’nı onaylayan Türkiye’nin 2053 net sıfır emisyon gayesinin gerektirdiği bölgesel ekonomik geçişe bir örnek sunuluyor. İki termik santral ve kömür madenlerinin de bulunduğu Milas için zeytine dayalı bir iktisadın geliştirilmesi mümkünlüğü inceleniyor. Gelin rapora bir arada bakalım.
Raporda zeytin ve termik iktisadına ait bir karşılaştırma yapılıyor. Buna nazaran şayet Milas’ta zeytine dayalı (zeytin, zeytinyağı, sabun – şampuan üretim tesisleri) küçük ölçekli tesisler inşa edilirse bunların toplam yatırım maliyeti 2021 fiyatlarıyla 240 milyon TL civarında olacak.
685 YENİ İŞ
Yaratılacak toplam istihdam ise 685 yeni iş. Milas’ta işletmede olan Yeniköy ve Kemerköy Termik Santrallerine 2021 yılında yalnızca kapasite düzeneği kapsamında kamu kaynaklarından verilen dayanak ölçüsü ise 260 milyon TL ve Milas’ta kömür madenciliği dalındaki istihdam 800 kişi.
Yani Milas’taki termik santrallere sağlanan kapasite düzeneği teşvikinin sırf bir yıllık kısmının Milas’ta zeytin kesimine aktarılması ile bir yıl içinde bahsedilen küçük ölçekli yatırımların hepsi gerçekleştirilebilir.
‘KAÇ ADET ZEYTİN AĞACI OLDUĞU TESPİT EDİLEMEMİŞ’
Çalışma kapsamında Milas’ta zeytin kesiminin gelişmesi önündeki mahzurlar de incelenmiş. Raporda şu sonuçlara varılmış:
“Zeytin ağacı bakımı konusunda eksiklikler bulunmaktadır, sofralık zeytin sürece konusunda ilçe potansiyelini değerlendirmemektedir. Şimdi Milas’ta kaç adet zeytin ağacı olduğu bile coğrafik bilgi sistemi ile tespit edilememiştir. Akhisar ve Edremit ile karşılaştırıldığında zeytin, zeytinyağı ve bunlara dayalı eserler üretme konusunda Milas şimdi yolun başındadır. Bu yüzden de Milas zeytin, zeytinyağı ve bunlara dayalı eserler açısından birçok değerli ekonomik potansiyel taşımaktadır.”
‘MİLAS ZEYTİNYAĞI TESCİLLİ’
Raporda yer alan öbür bir detay ise Milas zeytinyağının 2020 yılında Avrupa Birliği coğrafik işaret tescili almış olması. Şu an Türkiye’nin AB coğrafik işaretli tek zeytinyağı. İtalya’nın AB Coğrafik İşaretli Toskana zeytinyağının yörenin toplam zeytinyağı üretimindeki oranı olan yüzde 4 ve litre fiyatı olan 7,5 Euro. Rapora nazaran bu üretim oranı ve fiyata ulaşmak, Milas zeytinyağı için de hedeflenebilir.
Raporda zeytin ve zeytinyağına dayalı agroturizm için Milas’ta sıralanan fırsatlar ise şöyle:
• 120 km’lik kıyı şeridi ve koyları,
• 27 antik kente ve Memleketler arası Milas-Bodrum Havalimanına yakınlığı
• UNESCO Dünya Mirası süreksiz listesindeki Milas’ta bulunan Hekatomnos Anıt Mezarı ve Kutsal Alanı (2012) ve Beçin Ortaçağ Kenti (2012)
• Zeytin yürüyüş rotası, kamp ve foto-safari üzere rotaların oluşturulmasına uygun olan Bafa-Kapıkırı yöresi
• “Anıt Zeytin Ağaçları Rotası”’nın düzenlenmesine imkan sağlayan Milas’taki anıt zeytin ağaçları
• Çomakdağ-Kızılağaç mahallesinin hala yaşayan 500 yıllık kültürü ve kırsal turizm olanakları
• Hasat şenlikleri
• UNESCO tarafından Zeytin Ağacı Rotası içinde Türkiye’nin bulunması (Türkiye’nin kendi potansiyel zeytinyağı rotasını belirleyip, ilgili rotayı Avrupa Komisyonu’na sertifikalandırması gerekiyor)
• Karia yolunun Milas’tan geçmesi
• Milas’ta Karia, Roma, Selçuklu, Osmanlı uygarlıklarından kalma zeytinyağı işliği vb üretim alanlarının hala bulunuyor olması,
Özetle; termik santrallere verilen takviyenin bir yıllık kısmı bile aktarılsa, kömür madenlerinin yarattığı kadar istihdamı yalnızca zeytin bölümü tek başına yaratabilir.
Türkiye’nin elinde bu türlü bir imkân varken karar alıcılar bu raporu görmeli ve sesleri duymalı.
