Physics arXiv Blog
İlgi gören Netflix sineması ‘Don’t Look Up’ [Yukarı Bakma], iki gökbilimcinin, yakın bir asteroit çarpışmasının medeniyeti yok etmesi tehdidine karşı vurdumduymaz bir dünyayı uyarma gayretlerine dair hicivli bir gönderme. Sinema, yayınlanmasının akabinde, Netflix’te bir hafta içinde en fazla izlenme oranına ulaştı. Sinemanın odağında, bize hakikat ilerleyen 10 kilometre çapındaki bir asteroidin yarattığı tehdit karşısında ne yapılması gerektiği sorusu bulunuyor. Günümüzden yaklaşık 65 milyon yıl evvel dinozorları öldüren asteroit de emsal bir büyüklükteydi. Sadece 6 ay vaktimiz olsaydı, medeniyetimizi nasıl kurtarabilirdik?
Artık, ABD’nin Santa Barbara kentinde bulunan Kaliforniya Üniversitesi’nden Philip Lubin ve Alexander Cohen’in, Dünya’nın bunun üzere bir durumda kendini nasıl savunabileceğini ve bu savunmanın hangi şartlarda yararsız olacağını anlamayı amaçlayan araştırmaları sayesinde bir karşılığımız var. Sonuç itibariyle, Dünya muhtemelen 6 ay öncesinden uyarıldığı bir durumda, 10 kilometrelik bir asteroide karşı kendini savunabilirdi ancak çok daha büyük bir obje umutları tüketirdi.
ASTEROİT SAVUNMASI
Bir asteroit darbesine karşı kendimizi savunmamızın birkaç yolu mevcut. Bilim insanları yakın devirde bir asteroidi Dünya’dan uzaklaştırma ihtimalini inceledi. Öte yandan bu biraz vakit alır ve katiyen Lubin ve Cohen’in araştırdığı 6 aylık senaryodan daha uzun sürer. Bir öteki seçenek, asteroidi buharlaştırmayı denemek olabilir. Bu usul, onu bir katıdan büyük ihtimalle zararsız bir gaza dönüştürmek manasına gelir. Bu yol değerli ölçüde güç gerektiriyor ve Lubin ve Cohen, bunun tüm dünyadaki nükleer cephaneliğin en az 50 katını gerektirdiğini süratlice gösteriyorlar. “Yani, kesin olarak hayır, amacımızı nükleer silahlarla buharlaştıramayız” sonucuna varıyorlar.
Başka bir seçenek ise asteroidi daha küçük modüllere ayırmak ve bu modüllerin Dünya’ya çarpmasına müsaade vermek. Küçük modüllerin her biri kendi başına ana asteroitten büyük oranda daha az hasar verirken, bu yaklaşım da başarısızlığa mahkûm.
Lubin ve Cohen, modüllere ayrılsa da atmosfere ana asteroitle tıpkı toplam enerjiyi yükleyeceğinin altını çiziyorlar. Ve bu güç, ortalama 300 santigrat derecelik bir ısı artışına neden olacak. Araştırmacılar, bir çeşit sualtı sığınağı inşa edilmesi durumunda insanların bunun üzere olaydan kurtulabileceklerini lisana getiriyorlar. “Yine de Dünya’nın yüzey ekosisteminde oluşacak hasar nitekim de felaket olurdu” diye ekliyorlar.
Lubin ve Cohen, bunun yerine, kesimlerin büyük kısmını Dünya’dan uzağa yanlışsız fırlatacak kadar büyük bir güçle asteroidi havaya uçurmanın mümkün olup olmayacağını araştırıyor. Bunu yapabilmek için gezegenin termonükleer silah cephaneliğini kullanmayı öneriyorlar. Mesela, ABD’nin elindeki ‘B61-11’ ve ‘W61’ isimli bombalar, 340 kilotonluk patlamalar yaratmanızı sağlayabilir. (Kıyaslama için, Hiroşima’ya atılan ‘Little Boy’ isimli atom bombası 15 kilotonluk güç üretmişti.)
Bu biraz karmaşık bir plan. Öncelikle, bu bombaların dünyadaki en güçlü roketlerle asteroide gerçek fırlatılması gerek. Bombalar, her ikisi de yakında faaliyete geçecek olan NASA’nın ay menzilli Uzay Fırlatma Sistemi’ne ya da Spacex’in Yıldız Gemisi’ne muhtaçlık duyacaklar. Daha sonra, bu araçların en tesirli darbeyi vurmak için asteroidin yüzeyinin altına girmesi gerekir. Ancak bu kısım ziyadesiyle değerli. ‘B61-11’ ve ‘W61’ bombalarının her ikisi de toprağa girdikten sonra patlamak üzere tasarlanmış “zemin delici” silahlar.
Bununla bir arada, yer ile yaşanan çok yüksek suratlardaki balistik bir çarpışmadan sonra harekete geçmek üzere tasarlanmışlar. Buna rağmen, Dünya’yı etkileyecek bir asteroit saniyede onlarca ve tahminen de yüzlerce kilometre süratle bize gerçek ilerliyor olacak. Bu silahların böylesi bir çarpışmanın akabinde hâlâ çalışıp çalışamayacağı bilinmiyor. Bir başka büyük belirsizlik kaynağı ise patlamanın ne kadar verimli olacağı; yani, asteroit kesimlerini kinetik güce dönüştüren patlayıcı güç ölçüsü.
YERALTI DENEYİ
Lubin ve Cohen, bu hususta bir fikir edinmek için 1962 yılında Nevada’da gerçekleştirilen ve ‘Storax Sedan Projesi/Plowshare Testi’ diye isimlendirilen bir yeraltı termonükleer testini örnek veriyor. Bu test, 194 metre derinlikte bulunan bir maden galerisinin tabanında 104 kilotonluk bir bombanın patlatılmasını içeriyordu. Araştırmacılar, “Patlama yaklaşık 1.12 × 1010 kg toprağı havaya savurdu ve yaklaşık 390 metre çapa ve 100 metre derinliğe sahip bir krater yarattı” diyorlar. Aktarıldığı kadarıyla, havaya savurduğu toprağı 90 metre yükseklikteki tavana kadar fırlatmıştı.
Araştırmacılar, kimi kolay hesaplamalarla, bu savurma sürecini gerçekleştirmek için gereken enerjiyi hesapladılar ve yaşananın, patlayıcının sahip olduğu potansiyel gücün sırf yüzde 2,3’ü olduğunu tabir ediyorlar. Bu, küçük bir dönüşüm oranı.
Bilim insanları, 4.75 büyüklüğünde bir zelzele meydana gelmesi üzere başka çeşitli güç transfer düzeneklerini hesaba katmadıkları için bunun muhtemelen bir alt hudut olduğuna işaret ediyorlar. Yeniden de bir patlama ve bir asteroid ortasındaki buluşmanın tesiriyle ilgili bir fikir verdiğini lisana getiriyorlar. Toplamda, 10 kilometre çapa sahip bir asteroidin, modüllerinin büyük kısmını bizden uzağa gönderecek biçimde imha etmenin, her biri 100 kiloton güce sahip ve toplam 800 megaton üretebilen termonükleer bombalardan yaklaşık 8000 tane gerektireceğini tabir ediyorlar.
STOKLARDA GEREĞİNCE GÜÇ VAR
Elbette, ABD’nin nükleer stokları 1962’den beri varlığını koruyor. Bu toplam güç, var olan kapasite dahilinde olmakla birlikte, gerekli roketlerin kelam konusu vakit zarfında bombaların taşınması için gereken formda uyarlanıp uyarlanamayacağı bilinmiyor.
Yapılan hesaplamalar, saniyede 10 km’lik bir süratle bize gerçek ilerleyen 10 km çapındaki bir asteroit olduğunu varsayıyor. Altı aylık bir ihtar mühleti verildiğinde, yaşanacak çarpışmadan bir ay evvel gayesi durdurmak için roketlerin fırlatılması gerekir. Bu vakit zarfı, uyarlamalar ya da testler için pek fazla vakit tanımıyor. Araştırmacılar, “Elimizdeki insan kapasitesi, temel çizgileriyle aktardığımız çok tehdit senaryosunun üstesinden gelebilecek kadar kâfi olmanın tam sınırında” diyorlar. Bundan çok daha erken haberdar olacağımızı düşünen biri varsa, Lubin ve Cohen, NEOWISE kuyruklu yıldızı örnek olarak gösteriyorlar. O, 5 kilometrelik bir çapa sahipti ve birinci görülüşünden sırf 4 ay sonra, Temmuz 2020’de Dünya’ya en yakın aradan geçti.
Ne memnun ki NEOWISE tehlike yaratmadan geçip gitti. Öte yandan, şayet Dünya ile bir çarpışma rotası üzerinde olsaydı, bize saniyede 100 km’ye varan bir çarpma süratiyle yaklaşabilirdi ve bu durum bizlere reaksiyon göstermek için çok az vakit bırakırdı. Lubin ve Cohen, “2020 yılında yalnızca 4 aylık bir ihtar vaktiyle keşfedilen NEOWISE kuyruklu yıldızı hadisesi uyarıcı bir örnek” diyor.
Tabii ki bu cins çarpışmalar seçkin yaşanır. 10 km çapındaki bir asteroitle çarpışmanın, en sonuncusu 65 milyon yıl evvel olmak üzere her 100 milyon yılda bir, sırf bir kez gerçekleşme mümkünlüğü bulunuyor. Araştırmacılar, 6 aylık bir ikazla, “Teorik olarak, insanlığın çarpışmadan 5 ay evvel başlatılacak bir küme nükleer bombayla kendini savunabileceği” sonucuna vardılar. Bu durum bize biraz umut veriyor. Netflix sinemasında yaşananları beklenen gören Lubin ve Cohen, makalelerinde “Yukarı Bakmayı Unutmayın” diyorlar. Bu senaryo göz önüne alındığında farklı bir son görmek için, orjinal sineması izlemek gerek.
Yazının özgünü Astronomy sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
