Bugün 14 Ağustos. Bugün, AKP’nin 22. kuruluş yıl dönümü.
Kasım 2002’de iktidara gelen ve yaklaşık 21 yıldır da kesintisiz biçimde iktidarda olan AKP’nin idaresinde Türkiye, iktisatta tarihinin en sıkıntı devirlerinden birini yaşıyor.
Özellikle Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine geçilen son 5 yılda Türkiye, kur krizleri ve yüksek enflasyonla karşı karşıya kaldı.
YÜKSEK ENFLASYON VE BESİN SORUNU
Halkın çoğunluğunun güvenmediği TÜİK’in resmi enflasyonu temmuzda yüzde 47,8 olurken, bu oran Enflasyon Araştırma Kümesi (ENAG) tarafından yüzde 112,9 olarak hesaplandı.
Ekim 2022’de yüzde 85,5 ile 24 yılın doruğuna çıkan resmi enflasyonun da, önümüzdeki aylarda tekrar bu düzeylere yaklaşması bekleniyor.
Temmuz ayı prestijiyle yıllık besin enflasyonu yüzde 70,4 olarak hesaplayan Türk-İş, dört kişilik bir ailenin sağlıklı, istikrarlı ve kâfi beslenebilmesi için yapması gereken aylık besin harcaması fiyatının temmuz ayında (açlık sınırı) 11 bin 658,10 TL olduğunu açıkladı.
Bu sayı, daha birinci aydan, artırımlı minimum fiyat olan 11 bin 402 TL’yi aşmış oldu.
Türk-İş’e nazaran Besin harcaması ile giysi, konut (kira, elektrik, su, yakıt), ulaşım, eğitim, sıhhat ve gibisi muhtaçlıklar için yapılması zarurî öbür aylık harcamalarının toplam meblağı ise (yoksulluk sınırı) 37 bin 974,10 TL’ye yükseldi.
4 kişilik hanede 2 kişi taban fiyat aldığında bu sayı yoksulluk sonunun yüzde 60’ına fakat denk geliyor.
Türkiye’de nüfusun yaklaşık yüzde 80’lik kısmının Türk-İş’in açıkladığı yoksulluk hududunun altında yaşadığı varsayım ediliyor.
KUR KRİZLERİ: TL’DE SONU GELMEYEN PAHA KAYIPLARI
Türkiye iktisadı son yıllarda sık sık kur krizleriyle karşı karşıya kaldı. Türk lirası, dünya genelinde son yıllarda en çok paha kaybeden para üniteleri sıralamasında daima birinci sıralarda yer aldı.
2018 yılına 3,75 düzeyinde başlayan dolar kuru, bugün 27’nin üzerinde bulunuyor.
Mayıs 2023 seçimden evvel rezerv satışları, süreç kısıtlamaları, kur muhafazalı mevduat (KKM) uygulaması ve dövizden TL’ye geçişi zorlayan düzenlemelerle tutulan döviz kurları, seçim sonrasında kademeli olarak “serbest” bırakıldı.
Yüksek cari açık, düşük rezerv ve yüksek enflasyon nedeniyle önümüzdeki aylarda TL’de bedel kaybının ve dolar kurunda yükselişin devam etmesi bekleniyor.
DIŞ BORÇ, CARİ AÇIK VE REZERV SORUNU
Seçim öncesinde uygulanan faiz ve kur siyaseti, cari açığı patlattı.
Haziranda turizm gelirleri sayesinde fazla verilse de 2023’ün birinci yarısında cari istikrar 36,8 milyar dolarlık yüksek açık verdi. Açığın, kredi büyümesini ve ithalatı
sınırlayan tedbirlere karşın temmuzda yükselmesi bekleniyor.
Derin negatif gerçek faiz ortamaında yüksek enflasyon ve dolar kurundaki artış beklentisi, başta altın ve otomotiv olmak üzere ithalatı körüklüyor.
Seçim sonrasında artışa geçse de Merkez Bankası’nın (TCMB) swap hariç net rezervi -49,1 milyar dolarla tarihi düşük düzeylere yakın seyrediyor.
Üstelik, TCMB’nin bilançosunda swap ve depo hesabında yaklaşık 45 milyar dolarlık dış borç bulunuyor.
Türkiye’nin dış borcu ise 31 Mart prestijiyle 476 milyar dolarla rekor düzeyde bulunuyor. Vadesine 1 yıl ve daha az kalan kısa vadeli borç da 207,4 milyar dolarla tarihi tepede seyrediyor.
BARINMA KRİZİ
Türkiye, kur ve enflasyon krizleriyle birlikte son yıllarda derinleşen bir barınma kriziyle karşı karşıya.
Konutun yerli ve yabancı sermaye için bir yatırım aracı haline getirilmesiyle birlikte, milyonlarca vatandaş konut kriziyle karşı karşıya kaldı, mesken sahipleri ile kiracılar adeta birbirine girdi.
Yabancı zenginler konut satın alarak vatandaşlık alırken, Türk vatandaşları konuta erişemez oldu.
Gayrimenkul Hukuku Derneği (GHD) Lideri Avukat Ali Güvenç Kiraz, kira tahliye davalarının, 2022 yılının tamamında 22 bin olurken, bu yılın birinci 6 ayında 47 bine ulaştığını açıkladı.
2023 yılı Mayıs ayı prestijiyle Türkiye genelinde ortalama konut fiyat artış suratı yüzde 103,6 oldu. Konut fiyatlarında son üç yıldaki birikimli artış oranı ise yüzde 546’ya ulaştı.
TCMB sayılarına nazaran, 100 metrekare bir konutun ortalama fiyatı, Türkiye genelinde 2 milyon 357 bin TL’ye, İstanbul’da 3 milyon 600 bin TL’ye yükseldi.
YETİŞ YA ARAP!
Hükümet, ekonomik krizden çıkış için devayı Körfez’deki Arap krallıklarından gelecek dövizde arıyor.
Başta Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ve iktisat idaresi olmak üzere, birçok hükümet temsilcisi sık sık Körfez ülkelerini ziyaret ederek Türkiye’ye para göndermelerini istiyor.
Son olarak Erdoğan, geçen ay Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri ve Katar’ı kapsayan bir cins düzenlemiş ve çeşitli yatırım mutabakatları yapmıştı.
Döviz ezası nedeniyle birçok stratejik varlığın başta Araplar olmak üzere yabancılara satılması planlanıyor.
Tepkilere ve barınma krizine karşın, gayrimenkul alımı karşılığı vatandaşlık verilmesi uygulaması da devam ediyor.
