ANKARA – ‘OHAL Sonrasında Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Uğraşı ve Toplumsal Cinsiyet Çalışmaları’ araştırması raporu tamamlandı. ADA Eğitim Kooperatifi (Ankara Dayanışma Akademisi) ile Birarada Derneği’nin ortaklaşa yürüttüğü, Avrupa Birliği tarafından finanse edilen “Dayanışma Akademileri Ağı Aracılığıyla Toplumsal Cinsiyet Eşitliğini Geliştirme” Projesi kapsamında oluşturulan Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Dayanışma Ağı, (AĞ-DA) hafta sonu Ankara’da konferans düzenledi.
Konferansta, proje kapsamında Mayıs 2020-Temmuz 2021 tarihleri ortasında yürütülen “OHAL Sonrasında Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Gayreti ve Toplumsal Cinsiyet Çalışmaları: Akademide ve Sivil Toplumda Problemler, Beklentiler, Öneriler” araştırmasının sonuçları açıklandı.
‘TOPLUMSAL CİNSİYET ALANINA BASKININ OHAL İLE BAŞLADIĞI KABULÜ YANLIŞ’
Ankara Üniversitesi İrtibat Fakültesi’nde misyon yaparken Kanun Kararında Kararname (KHK) ile ihraç edilen akademisyenler Işık Betül Çelik ile Banu Durdağ tarafından hazırlanan rapor kapsamında 89 akademisyen ve 20 sivil toplum örgütü temsilcisiyle anket çalışması yapıldı.
Toplumsal cinsiyet yahut bayan çalışmaları ile ilgili araştırmalar yapan akademisyenlerin İstanbul ve Ankara’da ağırlaştığı belirtilen çalışmada, anket iştirakçisi akademisyenlerin 25’inin OHAL sonrası çıkarılan kanun kararında kararnamelerle kamu misyonundan çıkarılmış olduğu vurgulandı.
Araştırmaya nazaran toplumsal cinsiyet alanına yönelik baskının OHAL ile başladığı kabulü yanlış. Ankete katılanlar toplumsal cinsiyet alanının uğradığı erozyonun OHAL öncesinde başladığı konusunda uzlaştı. Raporda, “Bu baskı, araştırmaya katılanlarca otoriterleşmenin bir göstergesi olarak imlenmektedir” denildi.
‘KHK İLE İHRAÇ EDİLENLERİN AKADEMİK VE FİNANSAL KAYNAKLARA ERİŞEBİLME İMKANLARI KALMADI’
Akademide toplumsal cinsiyet odaklı araştırmaların, yazılan tezlerin tamamına müdahale edilmediği belirtilen raporda, ulaşılan sonuçlar şu formda açıklandı:
“OHAL öncesinde var olan lisans ve lisansüstü programların ve araştırma merkezlerinin hepsinin kapatılmadığı, büyük çoğunluğunun varlığını sürdürdüğü ankete ve odak küme görüşmelerine katılan akademisyenlerin tanıklığıyla anlaşılmaktadır. Anketlere verilen cevaplar, bu mevzuda baskının sonucu olarak bir kaybın yaşandığını, lakin bunun başlangıçta varsayıldığı kadar ani ve süratli olmadığını göstermektedir. Anketlere katılan OHAL KHK’larıyla kamu misyonundan çıkartılan akademisyenlerin cevapları, bu akademisyenlerin bilgi üretebilmek, bilgiyi yaygınlaştırabilmek, araştırma projeleri yürütebilmek için gerekli akademik ve finansal kaynaklara erişebilme imkanlarının kalmadığını göstermektedir. OHAL’i takip eden ve günümüze uzanan süreçte toplumsal cinsiyet alanında akademik seviyede bilgi üretiminde yaşanan sorunların derinleştiğini ve bu husustaki imkanların daraldığını, akademik bilginin toplumsal cinsiyet eşitliği çaba pratikleriyle olan bağlarının örselenerek zayıfladığını, akademinin toplumsal cinsiyet alanındaki örgütsel uğraşın bir kesimi olmaktan giderek uzaklaştığını göstermiştir.”
‘ÜNİVERSİTELERİN TOPLUMSAL CİNSİYET EKSENLİ FAALİYETLERİ KISITLANDI’
Araştırmada, üniversite idarelerinin, iktidarın belirlediği ideolojik çerçeve içinde hareket etme konusundaki ahenk maharetlerinin yüksek olduğu belirtilerek şöyle denildi:
“Akademik özgürlüğün artık kelam konusu bile olmadığı bir yükseköğretim alanının varlığı, toplumsal cinsiyet ve bayan çalışmaları alanlarının uğradığı tahribata ve nedenlerine dair araştırma varsayımını destekleyici bir faktör olarak görülmelidir. Talimatlar, akademik özerkliğin olmadığı bir ortamda süratle alt ünitelere ulaşabilmekte, kurumsal işleyiş, kozmik akademik kıymetler hiçe sayılarak anabilim kollarının, araştırma merkezlerinin fonksiyonsuz bırakılmasına sebep olmaktadır. Bu durumla birlikte düşünüldüğünde bayan çalışmaları araştırma merkezlerinin isimlerine ‘aile’nin eklenmesinin, araştırma özgürlüğünün bütünüyle ortadan kaldırılmasının bir aracı olarak görülmesi gerekir. Böylece üniversitelerin toplumsal cinsiyet eksenli eğitim ve araştırma faaliyetlerinin kısıtlanması mümkün olabilmiştir.”
‘ÜNİVERSİTEDE BAYAN VE LGBTİ+ TOPLULUKLARLA DAYANIŞMA ZAYIFLADI’
Araştırma sonucuna nazaran, üniversitelerde akademik hiyerarşiyle ve eril yapının hâkimiyetiyle gayret açısından bir mevzi kaybedildiği söylenebilir. Bilhassa akademisyenlerin ve öğrencilerin, üniversite içindeki bayan ve LGBTİ+ topluluklarıyla dayanışmasının zayıfladığının anlaşıldığı tabir edilen araştırmada, “Toplumsal cinsiyet uğraşı veren oluşumların bu devirde üniversite içinde etkinlikler düzenlemekte zorlandıkları görülmektedir. Bu oluşumların ya yok oldukları ya da pasifleştirildikleri gözlemlenmektedir” değerlendirmesinde bulunuldu.
‘OHAL SONRASI STK’LARA BASKI ARTTI’
Araştırma kapsamında sivil toplum kuruluşları ile de görüşmeler yapıldı. Raporda sivil toplum kuruluşları üzerlerindeki baskının otoriterleşme eğilimine paralel olarak arttığı kaydedildi ve şunlar söz edildi:
“Örgütlerin faaliyetleri için müsaade almakta, yer bulmakta sorunlar yaşadıkları, kapatılma ve kontrol baskısı altında tutuldukları, hareketlere katılan üyelerinin ve gönüllülerinin yüksek para cezasına çarptırıldıkları, yöneticilerinin tutuklanma baskısı yaşadıkları tabir edilmiştir. Sivil toplum örgütlerinin bulundukları bölgenin uğradıkları baskının niteliğini değiştirdiği anlaşılmaktadır. Doğu bölgesinde faaliyet gösteren örgütler, bir yandan bölgenin eril yapısıyla çaba ederlerken öteki yandan merkezi hükümetin mahallî idarelere olan baskısının kendilerine uzanan tesirleriyle, Kürt etnik kimliğine sahip olmanın sonuçlarıyla baş etmeye çalışmaktadırlar. Toplumsal cinsiyet alanında faaliyet gösteren bu örgütlerin bir kısmı OHAL sırasında kapatılmıştır.”
‘OHAL, ATAERKİL YAPIYI İSLAMİ BİR TEMELDE TEKRAR İNŞA ETTİ’
Araştırma sonucuna nazaran OHAL’in ve bunu izleyen Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin ataerkil yapıyı İslami bir temelde yine inşa ettiğine dikkat çekildi. Araştırmada, “Beden üzerinden işleyen iktidar münasebetlerinin içinde hareket ettiği, telaffuzunu dönüştürülmüş bir bilgi/iktidar tabanında biçimlendirmeye giriştiği söylenebilir. Bu bir hegemonya gayretidir. Kadınlık/erkeklik, toplumsal cinsiyet rolleri, doğum/ölüm ve hayat, dinî olana indirgenen bir gelenekle tekrar anlamlandırılmaktadır. Hegemonya gayreti içinde manası yine belirlenen ‘gelenek’ ekseninde bir ortak duyunun inşa edilebilmesi için geliştirilen söylemsel stratejiler, ‘cinsiyet’ ve ‘beden’ üzerinden işlemektedir” sözlerine yer verildi.
