6 lider imzaları attı: Yarının Türkiye’si Mutabakat Metni açıklandı

Toplantı, 6 genel liderin 12 Şubat’ta bir ortaya geldiği buluşmada çekilen, üzerinde “Yarının Türkiye’si için” yazısı olan fotoğrafın ekrana yansıtılmasıyla başladı. Daha sonra 6 başkanın geçmişte güçlendirilmiş parlamenter sisteme ait yaptıkları konuşmaların sinevizyon gösterimi yapıldı. İstiklal Marşı’nın okunmasının akabinde sunum başladı. Parlamenter Sistem Mutabakat Metni’ni hazırlayan 6 genel lider yardımcısı hazırladıkları mutabakat metnini kısım bölüm açıklamaya başladı.

‘SÖZ VERİYORUZ, TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİ TEMİNAT ALTINA ALACAĞIZ’

6 siyasi partinin ortak toplantısında CHP Genel Lider Yardımcısı Muharrem Erkek, birinci konuşmayı yapan isim oldu. “Savaşa hayır” diyerek kelamlarına başlayan Erkek, “Toplumu en geniş yelpazede temsil eden altı siyasi parti olarak bizler, Türkiye’nin yıllardır görmeyi umut ettiği tarihî bir çalışma için bir ortaya geldik. Yarının Türkiye’sini inşa etmek için hazırladığımız Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem Mutabakat Metni üzerinde, demokrasinin temel prensipleri olan istişareyi ve uzlaşmayı temel alan ağır bir çalışma gerçekleştirdik” dedi. Erkek, şöyle devam etti:

MUHALEFETİN HAKLARI BİLE KISITLANDI: Bilindiği üzere Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne 16 Nisan 2017 referandumu ile geçilmiştir. Türkiye siyasi tarihinin en değerli anayasa değişikliklerinden biri olmasına karşın referandum süreci, 15 Temmuz darbe teşebbüsünün akabinde ilan edilen harikulâde hal kaidelerinde gerçekleşmiştir.

Bu periyotta demokrasinin asli gereği olan çoğulculuk ve uzlaşma unsurları yok sayılmış, anayasa değişikliği geniş toplum kesitleriyle, siyasi partilerle, sivil toplum kuruluşlarıyla, üniversitelerin anayasa kürsüleriyle ve barolarla müzakere edilmemiştir. İki partinin genel liderinin belirlediği dar bir komite tarafından hazırlanan bu anayasa değişikliği, demokratik bir biçimde müzakere edilmeden, komitede ve Genel Kurul’da 41 gün üzere kısa bir müddette kabul edilmiştir. Devletin tüm imkanları “Evet” kampanyası için seferber edilmiş, muhalefet partileri ile sivil toplum örgütlerinin toplantı ve şov yürüyüşü düzenleme hakları bile kısıtlanmıştır.

CUMHURBAŞKANLIĞI HÜKÜMET SİSTEMİ NEDEN YANLIŞ?: Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi Neden yanlıştır? Bu sistem, idarede şahsiliğe ve keyfiliğe yol açmış; Cumhurbaşkanı’na yasama, yürütme ve yargıyı güdümü altına almasını sağlayan çok geniş ve kontrolsüz yetkiler tanıyarak otoriter bir idare yaratmıştır.

Bizler, anayasal devlet anlayışına karşıt, demokratik hukuk devletini temelinden zedeleyen ve egemenliği şahsileştiren bu sisteme karşı çıkıyoruz. Zira bu sistemde, Anayasa’daki tarafsızlık yeminine karşın, parti genel başkanlığı ile devlet ve hükümet başkanlığı tek kişinin şahsında birleşmiş; partili Cumhurbaşkanı, ülkenin sıkıntılarını daha da derinleştirmiştir.

BÜTÇE HAKKI DAHİ ORTADAN KALDIRILDI: Meclis’in yasama yetkisi yürütme ile paylaşılırken, kontrol yetkisi ise fonksiyonsuz hale getirilmiştir. Büyük Meclis’in millet ismine kullandığı devredilemez bütçe hakkı dahi ortadan kaldırılmıştır. Yargıçlar ve Savcılar Heyeti, Cumhurbaşkanı’na tanınan direkt ve dolaylı atama yetkileriyle, yürütmenin vesayeti altına girmiş, partili Cumhurbaşkanı bağımsız ve tarafsız yargıyı yok etmiştir. Anayasa Mahkemesi’nin iktidarın baskı ve tehdidi altında olması ve üyelerinin neredeyse tamamının Cumhurbaşkanı tarafından atanması, Yüksek Mahkeme’nin bağımsızlığını ve tarafsızlığını zedelemiştir.

GEÇMİŞİN DAR KALIPLARINI REDDEDİYORUZ: Bu noktada itinayla altını çizmek istediğimiz konu şudur ki bizler, geçmişin dar kalıplarını da reddediyoruz. Geçmişin deneyimlerinden istifade ederek, geçmiş uygulamaların ortaya çıkardığı demokrasi problemlerine ve vesayetçi uygulamalara bir daha imkan vermeyecek yeni bir sistemi inşa etme kararlılığındayız. Bu, yeni bir başlangıçtır.

İşte bu inançla, Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem teklifimizle Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ni sona erdirirken geçmişe dönmüyor, Türkiye Cumhuriyeti’nin esaslı devlet ve Cumhuriyet deneyimini demokrasi ile taçlandırmayı hedefliyoruz.

NEDEN GÜÇLENDİRİLMİŞ PARLAMENTER SİSTEME MUHTAÇLIK VAR?: Ülkemizin neden Güçlendirilmiş Parlamenter Sisteme muhtaçlığı var? Zira ülkemiz, Cumhuriyet tarihinin en derin siyasi ve ekonomik krizlerinden birini yaşamaktadır. Bu krizin en kıymetli sebebi, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi ismi altındaki keyfî ve kural tanımaz sistemsizlik ve yozlaşmış iktidardır. Bizler, altı siyasi parti olarak, dünyanın ve ülkemizin demokrasi deneyimleri ışığında, adaleti tesis etmek, farklılıklarımızı zenginlik kabul ederek bir ortada özgürce yaşamak, toplumsal huzuru ve barışı sağlamak, tüm vatandaşların insan onuruna yaraşır bir hayat sürmesini garanti altına almak, çoğulcu ve demokratik bir Türkiye’yi inşa etmek ve gelecek kuşaklara de bu pahaları miras bırakmak için bir ortaya geldik. Kelam veriyoruz: Hukuk devleti ve kuvvetler ayrılığı temeline dayanan Güçlendirilmiş Parlamenter Sistemde, temel hak ve özgürlüklerin tamamını ve kurumsal kültürün hakimiyetini teminat altına alacağız.

HUZUR GETİRMEYİ TAAHHÜT EDİYORUZ: Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem; niyetlerin özgürce tabir edildiği, din ve vicdan özgürlüğünün, basın özgürlüğünün, bayan haklarının, çocuk haklarının, etraf haklarının tam manasıyla korunduğu özgürlükçü bir sistemdir. Bu sistem, devletin tüm kurumlarının hiçbir ayrım yapmaksızın tüm vatandaşlarına eşit aralıkta olduğu çoğulcu bir sistemdir. Bu sistem, kamu idaresinde eşitlik, tarafsızlık ve liyakat unsurlarının temel alındığı, yolsuzlukla aktif gayret edildiği, düzenleyici ve denetleyici kurumların bağımsızlıklarının sağlandığı, üniversitelerin özgürleştiği bir sistemdir.
Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem, şeffaf ve hesap verebilir bir sistemdir. Bu sistemde siyasi makamların millete hizmetten öteki hiçbir maksadı olmayacaktır. Bunun teminatı de hazırlayacağımız Siyasi Etik Kanunu’dur.

Saygıdeğer Yurttaşlarımız, Sonuç olarak bizler, ortak idealimiz olan Güçlendirilmiş Parlamenter Sistemi, milletimize ve gelecek kuşaklara barış ve huzur getirmesi inancıyla hayata geçirmeyi taahhüt ediyoruz.

‘SEÇİM BARAJINI YÜZDE 3’E DÜŞÜRECEĞİZ’

Toplantının ikinci sunumunu “Yasama” başlığı altında yapan DEVA Partisi Genel Lider Yardımcısı Mustafa Yeneroğlu, “Masum insanların bombalanmasına hayır” diyerek kelamlarına başladı. Yeneroğlu, “Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem ile iştirakçi, özgürlükçü ve çoğulcu demokrasinin gereklerine uygun, kuvvetler ayrılığı prensibi ile aktif istikrar ve denetleme sistemlerine dayanan bir hükümet sistemi modeli amaçlıyoruz. Hükümet sistemimizde, temsilde adalet ile idarede istikrar unsurlarını eşit biçimde temel almaktayız” dedi ve kelamlarını şöyle sürdürdü:

KATILIMCI YASAMA ÖNGÖRÜYORUZ: Meclis’i güçlendirirken hükümeti zayıflatmama, hükümeti güçlendirirken Meclis’i zayıflatmama kararlılığı içerisindeyiz. Bu emelle; öncelikle “etkili ve iştirakçi bir yasama” organı öngörüyoruz.

Bu kapsamda Güçlendirilmiş Parlamenter Sistemin kalbi olan Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin temsil yeteneği artırılacak, kanun yapma ve yürütmeyi denetleme fonksiyonları tesirli kılınacaktır. Böylelikle yasama organının daha demokratik ve daha tesirli olması sağlanacaktır. Ayrıyeten Meclis İçtüzüğü’nde katılımcılık ön plana çıkarılacak, siyasi partiler kanununda yapılacak değişiklikle parti içi demokrasi unsurları tesis edilecektir.

Seçim kanunlarında yapılacak düzenlemelerle siyasette şeffaflık ve dürüstlük garanti altına alınacaktır.

SEÇİM BARAJINI YÜZDE 3’E DÜŞÜRECEĞİZ: Bu kapsamda birinci olarak Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne giden yolları demokratikleştireceğiz. Temsil gücünü artırmak, temsilde adaleti ve çoğulcu demokrasiyi sağlamak gayesiyle seçim barajını yüzde 3’e düşüreceğiz. Yurt dışında mukim 6 milyondan fazla vatandaşımızın Meclis’te temsilinin sağlanabilmesi için yurt dışı seçim etrafı oluşturacağız.

Siyasi partiler ve seçim mevzuatını, Anayasamızda halihazırda yer alan “Siyasi partilerin faaliyetleri, parti içi düzenlemeleri ve çalışmaları demokrasi prensiplerine uygun olur” kuralına uygun biçimde ve bilhassa parti içi demokrasinin güçlendirilmesi hedefiyle tekrar düzenleyeceğiz.

Ayrıca, siyasi partiler hakkındaki yasal mevzuat ve yaptırım kararlarını Avrupa Kurulu standartları ışığında, çoğulcu demokrasinin garantisini oluşturacak biçimde değiştireceğiz. Siyasetin finansmanını şeffaflık, denetlenebilirlik ve seçim harcamalarının saydamlığı unsurları çerçevesinde detaylı biçimde düzenleyeceğiz. Siyasi partilere ve adaylara yapılan muhakkak ölçünün üzerindeki bağışların ve seçim periyotlarında yapılan tüm harcamaların kamuoyuna açıklanmasını mecburî tutacağız.

Siyasi partiler ortasında adil rekabet şartlarının sağlanması ve demokratik siyasi hayatın güçlendirilmesi emeliyle, en son yapılan milletvekili genel seçimlerinde en az yüzde 1 oy alan siyasi partiler hazine yardımından faydalanmaya hak kazanacaktır.

KEYFİLİĞE SON VERECEĞİZ: Yasama organının aktifleştirilmesi emeliyle ikinci olarak Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde katılımcılığı arttıracağız. Yeni bir İçtüzük hazırlayarak yasama çalışmalarının iştirakçi ve şeffaf biçimde yürütülmesini sağlayacağız.

Komisyonların işleyişini, kontrol düzeneklerinin aktifliğini ve muhalefetin kelam hakkını demokrasinin gereklerine uygun biçimde ele alacağız. Ayrıyeten yasama bağışıklığına ait olarak kıymetli iyileştirmeler yapacağız. Bu doğrultuda yasama sorumsuzluğunun kapsamını genişletip, yasama dokunulmazlığının istisnalarını açıkça düzenleyerek, belirsizliğe ve keyfiliğe son vereceğiz.

TORBA KANUN UYGULAMASINA SON VERECEĞİZ: Üçüncü olarak, kanun imal süreçlerini demokratikleştireceğiz. Demokrasinin özüyle bağdaşmayan torba kanun uygulamasına son vereceğiz. Bakanlar Kurulu’nun kanun kararında kararname çıkarma yetkisini, yetki kanununa dayanması, Meclis tarafından konusu, sonları ve müddeti açıkça belirtilmesi kaidesiyle kabul ediyoruz. Lakin temel hak ve özgürlüklerin ise kararnamelerle düzenlenmesine müsaade vermeyeceğiz.
Cumhurbaşkanı’nın, Meclis’in yasama fonksiyonunu zayıflatan veto yetkisine son vereceğiz. Cumhurbaşkanı’nın kanun imal süreçlerindeki yetkisini, sırf bir ikaz niteliği taşıyan geri gönderme yetkisi ile hudutlu tutacağız. Yasama kurullarının çalışma metotlarını fonksiyonel hale getirecek önlemler alacağız. Kanunların müzakeresinde ve metinlerin olgunlaşmasında komite kademesine tartı verilmesini temel alacağız.

Kanun imal sürecinin daha nitelikli işletilmesi için ilgili sivil toplum ve meslek kuruluşlarının görüşlerine başvurulmasını sağlayacağız.

ŞEFFAF VE HESAP VEREBİLEN İDARE: Dördüncü olarak, Meclis’in Kontrol Yetkisini Güçlendireceğiz. Şeffaf ve hesap verebilir bir idare için hükümete hesap sorulabilmesini sağlayacak araçları artırıp var olan araçları da daha tesirli kılacağız. Kelamlı soru sistemini güçlendirecek, muhataplarına yanıt vermeleri için müddet mecburiliği getireceğiz. Yazılı soru önergelerine mühleti içerisinde karşılık verilmemesi halinde ilgili bakana yaptırım uygulanmasını sağlayacağız. Meclisin kontrol yetkisini aktif halde yerine getirebilmesi emeliyle meclis soruşturması için gereken kâfi sayıları düşüreceğiz.
Hükümet, Başbakan ve Bakanlar hakkında gensoru verme yetkisini tanıyacağız.

Bu konuda Hükümet ile Başbakan hakkındaki gensoruları, yapıcı/kurucu güvensizlik oyu koşuluna bağlayarak yürütmenin istikrarını garanti altına alacağız.

MECLİS’İN BÜTÇE HAKKINI DÜZENLEYECEĞİZ: Son olarak, parlamentoların tarihî bir kazanımı olan bütçe hakkının devredilmezliği prensibini tesis edeceğiz. Vatandaşlarımızdan toplanan vergilerin nasıl harcandığının tesirli biçimde denetlenebilmesi için Meclis’in bütçe hakkını, Meclis’in devredilemez bir yetkisi ve kontrol aracı olarak düzenleyeceğiz.

Meclis bünyesinde Kesin Hesap Komitesi kuracağız. Komisyonu’nun Lideri ana muhalefet partisinden olacak. Sayıştay raporlarının tamamının Kesin Hesap Komisyonu’na sunulmasını sağlayacağız.

‘CUMHURBAŞKANI TEMSİLİ VAZİFELER YÜRÜTECEK’

6 siyasi partinin açıklamasını üçüncü olarak Demokrat Parti Genel Lider Yardımcısı Bülent Şahinalp, “İstikrarlı ve Hesap Verebilir Yürütme” başlığıyla okudu. “Savaşa hayır” diyerek kelamlarına başlayan Şahinalp, “Yarının Türkiye’si için hazırladığımız Güçlendirilmiş Parlamenter Sistemde kuvvetler ayrılığı unsuruna ve faal istikrar ve denetleme sistemlerine dayanan bir hükümet sistemi amaçlıyoruz. Öngördüğümüz bu sistemde, millet iradesinin üstünlüğünü temel alan tesirli ve iştirakçi bir yasama organının yanında istikrarlı ve hesap verebilir bir yürütme organı oluşturacağız” dedi ve şunları kaydetti:

CUMHRBAŞKANI HAKEM ROLÜ ÜSTLENECEK: Güçlendirilmiş Parlamenter Sistemde yürütme organı, devletin ve milletin birliğini temsil eden, tarafsız, siyasi sorumluluğu olmayan Cumhurbaşkanı ile, yürütmenin asıl yetkili ve sorumlu kanadı olan, yasama organının içinden çıkan ve Meclis’e karşı siyasi sorumluluğu bulunan Bakanlar Kurulu’ndan müteşekkil olacaktır.

Bu sayede Cumhurbaşkanı; kendisinden beklenen uzlaştırıcı hakem rolünü üstlenebilecek, Cumhurbaşkanlığı devletin ve milletin birliğini temsil etmesi gayesiyle tarafsız ve partiler üstü bir yapıya kavuşturulacaktır. Yarının Türkiye’sinde güçsüz ve istikrarsız hükümetlere yol açma tehlikesiyle karşı karşıya kalmamak ismine Başbakan, Bakanlar ve Bakanlar Heyeti güçlendirilecek, hükümet istikrarını sağlayıcı önlemler arttırılacaktır.

CUMHURBAŞKANI TEMSİLİ MİSYONLAR YÜRÜTECEK: Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’de Cumhurbaşkanlığı makamının niteliğini, mühletini, misyon ve yetkilerini şu formda düzenledik: Cumhurbaşkanı ile Meclis’in vazife müddetlerinin ayrıştırılması gayesiyle Cumhurbaşkanı’nın vazife mühletini 7 yıl olarak belirleyeceğiz. Bizler, Cumhurbaşkanı’nın hem toplumun farklı bölümleri hem de Meclis’teki partiler karşısındaki tarafsızlığını tam manasıyla sağlayabilmesini amaçlıyoruz. Bu nedenle Cumhurbaşkanı’nın sadece bir devir için seçilmesi kuralını getireceğiz.

Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’de Cumhurbaşkanlığı makamını, milletin ve devletin birliğini temsil eden, tarafsız bir makam olarak düzenleyeceğiz. Bu noktada altını çizmek istediğim konu şudur ki, Cumhurbaşkanı seçilen kişinin varsa partisi ile ilişiği kesilecek ve misyonu sona eren Cumhurbaşkanı faal siyasette bir daha misyon alamayacaktır. Devletin başı sıfatını taşıyan Cumhurbaşkanlığı temsilî misyon ve yetkilere sahip bir makam olarak düzenlenecektir. Yürütmeye dair icrai yetkiler, Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne karşı siyasi sorumluluğu olan Başbakan ve Bakanlardan oluşan Bakanlar Konseyi tarafından kullanılacaktır. Cumhurbaşkanı’nın istisnai nitelikte tek başına yapabileceği süreçler ise Anayasa’da detaylı olarak düzenlenecektir.

Cumhurbaşkanı’nın icrai bir yetkiye sahip olmamasına uygun olarak misyonu ile ilgili siyasi sorumsuzluğu temel alınacaktır. Bununla birlikte, Cumhurbaşkanı’nın türel ve cezai sorumluluğuna ait asıllar, Anayasa’da düzenlenerek yargılama makamı ve metodu açıkça belirtilecektir.

BAŞBAKAN TBMM ÜYELERİ ORTASINDAN BELİRLENECEK: Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’de öngördüğümüz Bakanlar Kurulu’nun yapısını ise şu halde düzenledik: Başbakan, parlamenter sistem gelenek ve unsurlarına uygun olarak Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri ortasından belirlenecektir. Başbakan’ın belirlenmesi bakımından, Cumhurbaşkanı Meclis’te en çok milletvekiline sahip siyasi partiye hükümeti kurma misyonunu verecektir. Hükümetin Anayasa’da öngörülen müddette kurulamaması halinde bu misyon, milletvekili sayısıyla gerçek orantılı olarak öteki siyasi partilere sırasıyla verilecektir. Bakanlar, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri yahut muhtaçlık duyulduğu takdirde- milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olan bireyler ortasından, Başbakan tarafından atanacaktır. Bakanlar Heyeti, Başbakanın başkanlığında toplanacaktır.

Yetkide ve sorumlulukta paralellik unsuru yeterince Başbakan ve Bakanlar Heyeti, Meclis’e karşı sorumlu olacaktır. Buna nazaran Başbakan ve Bakanlar, Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne karşı kişisel ve kolektif olarak sorumlu tutulacaktır. Hükümetin kurulmasını kolaylaştırmak maksadıyla hükümetin kurulmasında kolay çoğunluk, düşürülmesinde ise Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının salt çoğunluğu temel alınacaktır.

GENSORU VE GÜVENSİZLİK OYU BİRLEŞTİRİLECEK: Güçlendirilmiş Parlamenter Sistemde hükümete istikrar kazandırmak maksadıyla gensoru ile yapan güvensizlik oyu birleştirilecektir. Hükümetin düşürülmesi; yeni hükümetin, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin üye tam sayısının salt çoğunluğuyla seçilmesi kaidesine bağlı olacaktır. Böylelikle bir yandan hükümetin düşürülmesi zorlaştırılırken öbür yandan muhtemel hükümet krizleri de önlenecektir. Güçlendirilmiş Parlamenter Sistemde yeni hükümetin kurulması teminat altına alınmadan mevcut hükümet düşürülemeyecektir. Yürütme başlığı altında ele aldığımız başka bir mevzu ise Harikulâde Hal Yönetimi’dir. Buna nazaran; Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’de Cumhurbaşkanı’nın ya da Bakanlar Kurulu’nun tek başına OHAL ilan etme yetkisi olmayacaktır. Fevkalâde hal ilan etme yetkisi, Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu’na ilişkin olacaktır. Bu yetki, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin onayına tabi tutulacaktır.

OHAL DÜZENLENECEK: Harika hal rejiminin istisnai niteliğinin bir gereği olarak OHAL için öngörülen müddetler kısaltılacaktır. Harika hal rejiminin keyfi bir idareye dönüşmesine pürüz olmak maksadıyla Fevkalâde Hal Kanun Kararında Kararnamelerine hukuk sistemimizde yer verilmeyecektir. Bu kapsamda, fevkalâde halin hukuk devletinin teminatları çerçevesinde sürdürülmesini sağlamak üzere, Fevkalâde Hal Kanunu’nda gerekli düzenlemeler yapılacaktır.

‘YARGI BAĞIMSIZLIĞI’

Ortak metne ait dördüncü olarak açıklama yapan isim Gelecek Partisi Genel Lider Yardımcısı Ayhan Sefer Üstün oldu. ‘Zalimlere karşı mazlumların yanında olduklarını’ belirterek kelamlarına başlayan Üstün, “Yarının Türkiye’sini inşa etmek için hazırladığımız Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’in en kıymetli başlıklarından birisi de elbet bağımsız ve tarafsız yargıdır. Yargının bağımsızlığı ve tarafsızlığı unsuru, adaletin tesisinin minimum koşulu, demokratik hukuk devletinin garantisi, hak ve özgürlüklerin teminatıdır” dedi ve şöyle devam etti:

YARGI BAĞIMSIZLIĞINI SAĞLAYACAĞIZ: Güçlendirilmiş Parlamenter Sistemde öncelikle yargı bağımsızlığı ve tarafsızlığını sağlayacağız. Yüksek yargı heyetleri ile yüksek yargı organlarının bağımsızlıkları ve demokratik meşruiyetlerini güçlendireceğiz. Bu suralara ve organlara yürütmenin müdahalesini engelleyecek önlemleri alacağız.

Bizler, bağımsız ve tarafsız yargı emeliyle, hazırladığımız çalışmamızı altı ana başlık etrafında topladık. Birincisi, Yargı Sistemi ile Hakimlik ve Savcılık Mesleğine yönelik olarak; Hakimlik teminatını güçlendirecek ve yargıçlara coğrafik teminat teminatı sağlayacağız. Hâkimlik ile savcılık mesleklerini, tam bağımsızlık için birbirinden ayıracağız. Yargıçların idari misyonları istikametinden Adalet Bakanlığı’na bağlı olduğuna ait Anayasa kararını kaldıracağız. Hâkim ve savcıların mesleğe kabullerinde ve yükselmelerinde objektif kriterleri temel alacağız. Sulh Ceza Hakimliklerinin misyon, yetki ve işleyişlerini hukuk devletinin gereklerine nazaran yine düzenleyeceğiz. Tutuklamanın istisna olması unsurunun titizlikle uygulanması için gerekli önlemleri alacağız.

AYM VE AİHM KARARLARI DERHAL UYGULANACAK: Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi içtihatları ile uyumlu kararlar alınmasını ve bu mahkemeler tarafından verilen kararların derhal uygulanmasını sağlayacak düzenlemeler yapacağız. Yargıçların terfilerinde, verdikleri kararların Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi içtihatlarıyla ahengini temel ölçütlerden biri olarak kabul edeceğiz. Vazifesini berbata kullanmak suretiyle Anayasa Mahkemesi yahut Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin verdiği hak ihlali kararına sebep olup devleti tazminata mahkûm ettiren ve ziyana uğratan yargıçlara ve savcılara bu tazminat ve zararın rücu ettirilmesini sağlayacağız.

İKİ FARKLI HEYET: (Adeta yargının kalbi olan) Yargıçlar ve Savcılar Şurası’nda değişikliklere gideceğiz. Bu doğrultuda, hâkimlik mesleği ile savcılık mesleğini birbirinden ayıracağız.

Hakimler ve Savcılar Konseyini kaldıracak, Yargıçlar Şurası ve Savcılar Heyeti halinde iki farklı konsey oluşturacağız. Çoğulculuğun, hesap verebilirliğin ve demokratik meşruiyetin sağlanması için Yüksek Yargı Şuralarında üyelerin yarısının Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından üçte iki nitelikli çoğunlukla seçilmesini sağlayacağız. Üyelerin öbür yarısı ise Yargıtay, Danıştay, Türkiye Barolar Birliği, isimli ve idari yargı birinci sınıf hakim ve savcılar tarafından, kendi mensupları ortasından direkt seçilecektir. Bağımsızlık unsurunun güçlendirilmesi için Adalet Bakanı ve Müsteşarı, Yargıçlar Kurulu’nda yer almayacaktır.
Yüksek Yargı Şuralarının disiplin kararları da yargı kontrolüne açık hale getirilecektir.

ÇOKLU BARO UYGULAMASINA SON: Üçüncü olarak yapacağımız değişiklikler; Barolar ve Türkiye Barolar Birliği’ni kapsıyor: Avukatlık mesleğinin bağımsız ve özgür bir formda icra edilmesi için gerekli önlemleri alacağız. Yargının kurucu ögesi olan savunmayı anayasal teminata kavuşturacağız. Çoklu baro uygulamasına son vereceğiz. Baro ve Türkiye Barolar Birliği seçimlerinde temsilde adalet prensibini temel alacağız.

ANAYASA MAHKEMESİ: Anayasal nizamın, temel hak ve özgürlüklerin teminatı olan Anayasa Mahkemesi’nin misyon ve yetkileri genişletilerek güçlü ve tesirli kontrol için Mahkeme’yi tekrar yapılandıracağız.

Temel hak ve özgürlüklerin daha güçlü biçimde korunabilmesi için kişisel müracaatın kapsamını, mevzu ve başvurulabilecek haklar bakımından genişleteceğiz. Yeniden Anayasa Mahkemesi’nde iptal davası açabileceklerin kapsamını da genişleteceğiz. Anayasa Mahkemesi’nin üyelerinin en az dörtte üçünün hukukçu olmasını zarurî tutacağız. Mahkeme üyelerinin Meclis tarafından, Danıştay, Yargıtay, Sayıştay, Türkiye Barolar Birliği ve Üniversiteler ortası Heyet tarafından belirlenen üç katı aday içerisinden üçte iki nitelikli çoğunlukla seçilmesini sağlayacağız. Üç üye ise, farklı kaynaklardan gelecek halde Cumhurbaşkanı tarafından seçilecektir.

YSK VE SAYIŞTAY: Yüksek Seçim Kurulu’nu Anayasa’da yargı kısmı içerisinde bir yüksek mahkeme olarak düzenleyecek ve konseyin niteliğini açıklığa kavuşturacağız. Yüksek Seçim Heyeti, idari ve yargısal vazifeleri bakımından iki daireye ayrılacaktır: Yargısal vazifesi olan heyet bir yüksek yargı organı olarak çalışacak, idari misyonu olan şuranın aldığı kararları itiraz halinde denetleyecektir.

Sayıştay’ı Anayasa’da bir yüksek mahkeme olarak düzenleyeceğiz. Sayıştay’ın kuruluş ve işleyişine ait asılları, anayasal teminata kavuşturacağız. Hesap verebilir ve şeffaf bir idare anlayışıyla Sayıştay kontrolünün kapsamını, tüm kamu kurum ve kuruluşlarını kapsayacak biçimde genişleteceğiz. Böylelikle güçlü, bağımsız ve tarafsız bir yargının oluşumunu daima birlikte sağlayacağız.

‘SOSYAL HAKLAR TEMİNAT ALTINA ALINACAK’

6 siyasi partinin ortak açıklamasında DÜZGÜN Parti Genel Lider Yardımcısı Bahadır Fazilet, Mustafa Kemal Atatürk’ün, ‘Yurtta Sulh Cihanda Sulh’ kelamlarını hatırlatarak ve “Savaşa hayır” diyerek konuşmasına başladı. “Yarının Türkiye’si için hazırladığımız Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem ile devletin temel organlarının yanında demokratik hukuk devletinin güçlendirilmesini de temel alıyoruz” diyen Fazilet şunları kaydetti:

BASIN ÖZGÜRLÜĞÜ GARANTİ ALTINA ALINACAK: Hükümet sistemimizle; memleketler arası mukaveleler ve üniversal kıymetler çerçevesinde başta, tabir ve basın özgürlüğü olmak üzere tüm özgürlüklerin garanti altına alındığı; bireylerin ve sivil toplumun güçlendirildiği, etraf haklarının ve sürdürülebilirliğin sağlandığı, kadın-erkek eşitliğinin tesis edildiği, özgür ve demokratik bir Türkiye’yi inşa etme kararlığındayız.

Bu maksatla, temel hak ve özgürlükler; lisan, din, mezhep, ırk, cinsiyet, siyasi ve toplumsal aidiyet farkı gözetmeksizin tüm beşerler için garantiye kavuşturulacak ve iç hukukumuz milletlerarası standartlarla uyumlu kılınacaktır. Ötekileştirme hissi doğuran tüm uygulamalar ortadan kaldırılacaktır.

Bu kapsamda birinci olarak Fikir ve Söz, Toplantı ve Şov Yürüyüşü ile Örgütlenme Özgürlüklerinin kullanımını engelleyen ya da ölçüsüz formda sonlandıran mevzuatı tekrar düzenleyeceğiz. Demokratik toplumun gereklerine uygun olarak bu özgürlüklerin üzerindeki her türlü baskıya son vereceğiz.

İFADE ÖZGÜRLÜĞÜ: Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’de tabir özgürlüğü; Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin içtihatları yeterince şiddete teşvik, nefret söylemi ya da kişilik haklarına akın durumları dışında sınırlandırılmayacaktır. İnternet mevzuatını, milletlerarası standartlara uygun olarak, söz özgürlüğünü kısıtlamayacak ve kişilik haklarını ihlal etmeyecek formda tekrar düzenleyeceğiz. Toplantı ve şov yürüyüşü hakkına ait mevzuatı, Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi içtihatları ışığında yine düzenleyerek bu hakla ilgili bildirim uygulamasının yönetim tarafından keyfi formda kullanılmasını engelleyeceğiz.

Din ve Vicdan Özgürlüğü’nü garanti altına alan, demokratik laik hukuk devletinin, çoğulcu toplum nizamının temeli olduğunu düşünüyoruz. Bu nedenle bizler, herkesin inancına, kanaatine ve ömür biçimine hürmet duyulduğu, şahısların din, inanç ve ömür biçimi fark etmeksizin özgürce yaşadığı, herkesin kendi kimliğiyle ve kendisi olarak eşit halde toplumsal, kamusal ve siyasal yaşama katıldığı bir sistemi daima birlikte inşa edeceğiz.

KADIN HAKLARI: Temel hak ve özgürlükler kapsamında ele aldığımız son derece kıymetli bir öbür konu ise bayan haklarıdır. Bayanlar; eğitim, çalışma hayatı ve karar alma sistemlerine katılma üzere büyük problemlerle ve eşitsizliklerle karşı karşıyadır. Toplumun ve ömrün her alanında, tüm karar alma düzeneklerinde kadın-erkek eşitliğini sağlamayı ve muhafazayı öncelikli bir devlet siyaseti haline getireceğiz. Bu mevzuda yasal ve yapısal tüm gereklilikleri sağlayacağız. Yarının Türkiye’sinde bayana yönelik şiddetle aktif formda gayret edilecek, şiddetin önlenmesi ismine milletlerarası kontratlar ve ulusal mevzuat kararları tesirli biçimde uygulanacaktır. Bayana karşı işlenen hatalarla ilgili Türk Ceza Kanunu’nda gerekli düzenlemeler derhal yapılacaktır. Failler için caydırıcı cezalar öngörülecek, uygulanan indirim sebepleri yine düzenlenecektir.

TRT’Yİ, ANADOLU AJANSI’NI YİNE YAPILANDIRACAĞIZ: Yeniden bu kapsamda eğitim müfredatına ilkokul birinci sınıftan itibaren insan hakları ve kadın-erkek eşitliği dersleri konulacaktır. Kız çocuklarının eğitim hakkı garanti altına alınacak ve bu hakka erişimin önündeki tüm pürüzler kaldırılacaktır. Öteki bir başlığımızsa Basın Özgürlüğüdür. Bu hakkı garanti altına alarak, basına misyonunu özgür bir halde yapacağı inançlı, çoğulcu ve elverişli bir ortam sağlayacağız. Gazetecilere karşı ceza soruşturmasına münasebet yapılan mevzuatı, Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi içtihatları çerçevesinde yine düzenleyeceğiz. TRT’yi ve Anadolu Ajansı’nı, bağımsızlık ve tarafsızlık asıllarına nazaran yine yapılandıracağız. Keyfi akreditasyon kararlarına son verip, basın kartlarının verilmesinde meslek kuruluşlarına belirleyici bir rol vereceğiz.

Medya sahipliği ve finansmanını şeffaf hale getirecek, medyada tekelleşmeyi ve kartelleşmeyi önlemek gayesiyle yasal ve yapısal önlemler alacağız.

RTÜK’TE YAPISAL DEĞİŞİKLİK: Radyo ve Televizyon Üst Kurulu’nun vazifesini bağımsız ve tarafsız olarak yerine getirebilmesi için yasal ve yapısal değişiklikler yapacağız. Şuranın üyeleri, üye yapısında çoğulculuğu sağlamak üzere alanında uzman bireyler ve meslek kuruluşları temsilcileri ortasından Meclis tarafından nitelikli çoğunlukla seçilecektir. Basın İlan Kurumu’nun yapısı ve üye seçimi basın özgürlüğüne uygun biçimde yine düzenlenecektir. Öte yandan demokratik toplumun asli bir ögesi olan Sivil Toplum kuruluşlarına yönelik ayrımcılığa ve baskıya da son vererek, bu kuruluşların faaliyetlerini keyfi bir biçimde engelleyen düzenlemeleri kaldıracağız. Bu kuruluşların özgürce çalışabileceği inançlı, çoğulcu ve elverişli bir ortam oluşturacağız.

SOSYAL HAKLAR GARANTİ ALTINA ALINACAK: Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem ile birlikte Toplumsal Haklar da teminata kavuşacaktır. Refahın adil bölüşümünü sağlayarak, toplumsal hakları ve devlet yardımlarını insan onuruna yaraşır bir formda ve hak temelli bir yükümlülük olarak güçlendireceğiz. Engelli vatandaşlarımızın çalışma hayatı dahil toplumsal hayatın tüm alanlarına tam iştiraklerinin önündeki pürüzleri kaldıracağız.

Son olarak ise etraf haklarına ait anayasal ve yasal düzenlemeleri memleketler arası hukukla uyumlu hale getireceğiz. Doğal ömür kaynakları ve etrafın korunması konusundaki devletin yükümlülüklerini Anayasa’da açık formda düzenleyeceğiz.

Devleti, toplum sıhhatinin korunması ve refahının sağlanması maksadıyla içme suyu kaynaklarını, tarım alanlarını, ormanları ve hayvanları korumakla; iklim krizine karşı gayret etmekle ve sistemli kentleşmeyi sağlamakla yükümlü kılacağız. Yargı sisteminde etraf konusunda uzmanlaşmış yargıçların vazife yapacağı Etraf Mahkemeleri kuracağız.

‘PARALEL TÜM KURUMLARIN FAALİYETİNE SON VERECEĞİZ’

Saadet Partisi Genel Lider Yardımcısı Bülent Kaya, “Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’de Kamu İdaresi ve Siyasi Etik Başlıkları”na dair konuştu. “Çatışmasız ve savaşsız, çocukların sokaklarında özgürce dolaştığı, barış içinde bir dünya diliyorum” diyerek kelamlarına başlayan Kaya’nın açıklamaları şöyle:

KAMU İDARESİNDE BAYAN YÖNETİCİ SAYISI ARTACAK: Öncelikli olarak kamu idaresine eşitlik, tarafsızlık, liyakat, hukuka uygunluk ve şeffaflık prensiplerini hakim kılacağız. Tüm kamu kurumlarının, işlev ve etkinliklerini gözden geçirerek gereksinimler doğrultusunda tekrar yapılandıracağız. Bu bağlamda paralel bütün kurum ve şuraların faaliyetlerine son vereceğiz. Kamu idaresinde bayan yöneticilerin sayısını arttıracağız.

İkinci maksadımız kamu misyonuna alınmada her kademede liyakat ve eşitlik unsurlarını hâkim kılmaktır. Mülakat uygulamalarına son vererek yazılı imtihan sonuçlarını temel alacağız. Kelamlı mülakat yapılması mecburî olan haller ise fakat kanunla düzenlenmek kaydı ile istisna olacaktır. Bu durumda da adaylara yöneltilecek sorular kura adabıyla belirlenecek, kelamlı imtihan ve mülakatlar kayda alınacaktır.

KAMU İHALE KANUNU TEKRAR DÜZENLENECEK: Üçüncü maksadımız yolsuzlukla faal bir halde uğraş etmektir. Yolsuzlukla ilgili mevzuatı, Yolsuzluğa Karşı Devletler Grubu’nun tavsiye kararlarıyla tam uyumlu hale getireceğiz. Kamu İhale Kanunu’nu yenileyerek ihale mevzuatını tek kanunda düzenleyeceğiz. Kamu alımlarında ve ihalelerde rekabeti ortadan kaldıran, ihaleyi istisna keyfiliği kural haline getiren, yolsuzluğun kapısını açık tutan istisna ve muafiyet kararlarını kaldıracağız.

YEREL İDARELER: Dördüncü olarak mahallî idarelerin yetki ve sorumluluklarını artıracağız. Mahallî idarelerde demokratik iştirak, şeffaflık ve hesap verebilirlik unsurlarını hâkim kılacağız. Merkezi idarenin mahallî idareler üzerindeki idari kontrolünün hudutlarını açıkça belirleyerek yerindelik kontrolü manasına gelen vesayet uygulamalarına son vereceğiz. Bu bağlamda yeni bir merkez-yerel istikrarı kuracağız. Lokal idarelere, genel bütçe vergi gelirlerinden ayrılan hissesi arttıracağız.

KAYYIM UYGULAMASINA SON VERECEĞİZ: Seçimle gelenin seçimle gitmesini garanti altına alacağız. Mahallî idarelerde seçme ve seçilme hakkını yok sayan kayyum uygulamalarına son vereceğiz. Kamu idaresi başlığı altında beşinci olarak mutabık kaldığımız nokta ise akademik özgürlük ve üniversitelerle ilgili düzenlemelerdir.

ÖĞRETİM ÜYELERİ REKTÖRLERİNİ SEÇECEK: Yüksek öğretimde özgür ve çoğulcu bir sistem oluşturarak üniversitelerin bilimsel özerkliklerinin yanında, idari ve mali özerkliklerini de anayasal garanti altına alacağız. Yükseköğretim Kurulu’nu kaldırarak yerine yetkileri uyum vazifesi ile sonlandırılmış, üyelerinin ise demokratik meşruiyet temeline dayanılarak seçildiği üniversiteler ortası bir heyet tesis edeceğiz. Öğretim üyelerinin kendi üniversitelerinin rektörünü seçmesine imkân sağlayacağız. Dekan adaylarının uzmanlık alanlarının, ilgili fakültenin niteliğine uygun olması aslını temin edeceğiz

ŞEFFAFLIKTAN TAVİZ VERMEYECEĞİZ: Kamu idaresinin altıncı ve son başlığı olarak Düzenleyici ve Denetleyici Kurumları ele aldık. Bu kurumların oluşumunda ve çalışmasında liyakat, şeffaflık ve tarafsızlık unsurlarından taviz vermeyeceğiz. Düzenleyici ve Denetleyici Kurumların idari ve mali özerkliğe kavuşturulmasını sağlayarak bağımsızlıklarını tesis edecek ve yürütmenin müdahalelerine karşı korunmaları için yasal ve yapısal tedbirler alacağız. Kurumlara atanacak üyelerin yetkinliklerini objektif olarak ortaya koyacak kriterler belirleyeceğiz. Merkez Bankası başta olmak üzere düzenleyici ve denetleyici kurumların bağımsızlığını zedeleyecek hiçbir uygulamaya ve düzenlemeye yer vermeyeceğiz.

SİYASİ ETİK KANUNU HAZIRLAYACAĞIZ: Demokratik hukuk devleti önündeki en büyük mahzurlardan bir tanesi de siyasi makam sahiplerinin yolsuzluklarını önleyecek mevzuatın yetersiz olması ve var olan kararların uygulanamamasıdır.

Bu sebeple de şeffaflık sağlanamamakta, rüşvet ve yolsuzluklar engellenememektedir. Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’de milletvekillerinin, bakanların, siyasi parti genel merkez yöneticilerinin ve belediye liderlerinin vazifelerini yerine getirirken uymaları gereken siyasi etik prensiplerinin düzenlenmesi emeliyle Siyasi Etik Kanunu hazırlayacağız. Kanun kapsamındaki şahısların; vazifelerini yerine getirirken, adalet, eşitlik, hesap verebilirlik, ferdî menfaat sağlamama, çıkar çatışması olacak hallerden kaçınma ve şeffaflık prensiplerine nazaran hareket etmesini sağlayacağız.

Siyasi etik prensiplerinin tesirli olarak uygulanmasına ait kurumsal yapılanmayı tesis edeceğiz.

GÜÇLENDİRİLMİŞ PARLAMENTER SİSTEM GÜZEL OLSUN: Bizler, toplumu en geniş yelpazede temsil eden altı siyasi parti olarak; Yarının Türkiye’si için hazırlamış olduğumuz Güçlendirilmiş Parlamenter Sistemi, ülkemize, adalet, barış, refah ve huzur getirmesi inancıyla hayata geçirmeyi taahhüt ediyoruz. Güçlendirilmiş Parlamenter Sistemin, milletimize güzel ve uğurlu olması temennisi ile hepinizi hürmet ile selamlıyorum. (DUVAR)

“Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem Mutabakat Metni”nin tamamına ulaşmak için tıklayınız.