Türk Sanayicileri ve İş İnsanları Derneği (TÜSİAD) Lideri Simone Kaslowski, yüksek enflasyona dikkat çekerek, tahlil tekliflerini sıraladı. Enflasyonda tahlil için üç bacaklı bir programa muhtaçlık olduğunu belirten Kaslowski, kelam konusu araçları ise para siyaseti, maliye siyaseti ve aşikâr kesimlerde üretimi destekleyecek yapısal değişimler olarak söz etti.
‘SON 5-6 AYIMIZIN ÖZETİ BUDUR’
Dünya gazetesinden Hakan Güldağ’a konuşan Kaslowski, üç bacaklı programla ilgili çözüm tekliflerinin birinci aracını, “Para siyasetinde çok genişlemeci uygulamalar yaptığınızda ülke para ünitesi şiddetli paha kaybediyor ve bu da enflasyonu sıçratıyor. Sonra da bununla çaba etmek mecburiyetinde kalıyorsunuz. Bizim son beş ayımızın özeti budur. Hatta son 5-6 yıldır enflasyon sorunumuzun gerisindeki temel etken budur” halinde tanımladı.
Kaslowski, ikinci araç olarak saydığı maliye siyasetini ise “Bu siyaset para siyaseti ile ahenk içinde olmalı. Vergilerle çok oynuyoruz. Probleme sondan yani fiyattan başlarsak tedbirler süreksiz olur. Kaldı ki birinci etapta vergi indirimi ile fiyatı etkileseniz dahi, bu genişlemeci maliye siyasetidir. Vergi düşürmek orta vadede tekrar talep ve enflasyon yaratır. Son devirde besinde KDV indiriminde ise, sonlu da olsa fiyat düşüşü göreceğiz elbette lakin bahis yalnızca besin değil. Sağlıktan eğitime, restorandan ulaştırmaya enflasyonu nasıl çözeceğiz? Türkiye’de derinleşen bir enflasyon sorunu mevcut” halinde özetledi.
Kaslowski, üçüncü önlemi ise şöyle anlattı: “Buna mikro adımlar diyebiliriz. Örneğin besinde, tarımda arzı, üretimi desteklemek için hangi yapısal adımı atabildik… Depolamayı mı ulaştırma transferi mi çözebildik. Zayiat oranları ortada. Hal yasası çıktı mı? Baştan sona topraktan markete pazara gelene kadar bu zincirin tüm etaplarını düzeltmemiz gerekiyor. Pek çok dalda tıpkı durum var; güç üzere.”
‘ENFLASYONLA TEK BACAKLI TAHLİLLERLE UĞRAŞ EDİLMEZ’
Enflasyonla vakit zaman tek bacaklı tahlillerle çaba edildiğini anımsatan Kaslowski, “Ama enflasyonu düşüremedik. Üçünü tıpkı anda yapmak lazım. Gerçek bir program ortaya konursa, enflasyon da düşer, ülke risk primi de yani CDS’ler de düşer. İş dünyası bu programa inanırsa, dünyada o algıyı değiştirmek için varını ağırı ortaya koyar, anlatır. Nitekim sürdürülebilir bir enflasyonla çaba planı uygularsak da gün sonunda risk primi düşer” dedi.
‘ÖNCELİKLE FİYATI ARTIRAN SEBEPLER BULUNMALI’
Enflasyonla çabada sondan başa gitmeye çalışmanın yani fiyattan başlamanın yanılgılı olabileceğine değinen Kaslowski, şu değerlendirmeyi yaptı: “O fiyatı yaratan sebeplere bakmalısınız. Maalesef bu türlü enflasyonist ortamlarda fiyat konusu da istismar edilebiliyor. Değerli olan şartları o noktaya getirmemek. Bahis buradan başlıyor. Hepimizde fiyat algısı kayboldu. Enflasyon yüzde 10’larda iken gündemde bu türlü bir sıkıntımız var mıydı? Yoktu. Demek ki sorun temelde denetimden çıkan enflasyondan kaynaklanıyor.”
‘ZANNEDİYORUZ Kİ TEK SEBEP KUR’
Kaslowski, enflasyonla uğraşta en kıymetli bahsin enflasyonun yapısını anlamak olduğunu da kaydederek, şunları söyledi:
“Zannediyoruz ki tek sebep kur. Bu tam bu türlü değil. Kur tesirli lakin Türkiye’de yalnızca maliyet enflasyonu yok. Çok talebin yarattığı bir enflasyon da var. Örneğin tıpkı yanılgıya Fed de düştü, ‘’Geçici, arz yanlı’ dedi, ancak akabinde gördü ki talep taraflı bir enflasyon da mevcut. Sandıkları kadar süreksiz de değil. Para siyasetindeki gidişatı süratle değiştirdi. Biz ise Türkiye’de enflasyonun tek kaynağının maliyet tarafı olduğunu varsayıyoruz. Meğer çok talep de çok tesirli. Para siyasetini da bu kapsamda kullanmadığımız için enflasyon da yıllardır yükseliyor.
Enerjide sağlıklı bir kıymetlendirme için bahse arz güvenliği, maliyet ve iklim değişikliği eksenlerinden bakmalıyız. Güce kesintisiz erişimin ekonomimiz üzerinde kritik tesirini geçtiğimiz haftalarda maalesef yüksek bedellerle deneyim ettik. Yenilenebilir güç potansiyelimizi azami halde devreye almalıyız. Güç tüketim verimliliğini teşvik etmeli; güç arz güvenliğine ve kalitesine yönelik altyapıyı güçlendirmeli; kaynak ve rezerv planlamasını tesirli bir biçimde yapmalıyız. Ve alışılmış ki en merkezi ehemmiyetteki hür piyasa uygulamalarından uzaklaşmamalıyız. Güç fiyatlarının sübvansiyonu kamu maliyesi açısından sürdürülebilir gözükmüyor. Bu durum katma bedelli gelişime yönelik yatırımları da öteliyor. Güce tüm kesitlerin erişimi kıymetli. Muhtaçlık sahibi vatandaşlarımıza direkt takviye yanlışsız istikamette atılmış bir adım.
Destekler muhtaçlık sahibi kısımlara ve stratejik önceliği olan bölümlere uygun düzeneklerle direkt verilmeli. Bunlar dışındaki uygulamalar hür piyasa ve iklim değişikliği ile uğraş unsurları üzerinden yürütülmeli. Böylelikle güçte arz güvenliğini sağlayacak yatırım iştahını koruyabiliriz. Arz çeşitliliğine, yenilenebilir güç dönüşümüne ve gücün kalitesine odaklanarak hem sanayicimiz hem tüketicimiz açısından uzun vadeli öngörülebilir ve sürdürülebilir güç idaresi tesis edebiliriz.”
