Plastikler hayatımızda çok büyük bir yer kaplıyor. Bu eserler hayatı kolaylaştırıyor üzere görünse de bilimsel araştırmalara nazaran insan sıhhatini tehdit ediyor. Öte yandan plastiklerden kaçınmak pek kolay olmasa da şuurlu hareket etmek ve zararlarına karşı önlem almak mümkün. Çocuk Endokrinoloji Uzmanı Prof. Dr. Atilla Büyükgebiz, plastiklerin bedene tesirlerini ve zararlarından korunma yollarını şöyle açıkladı:
Prof. Dr. Atilla Büyükgebiz
HER PLASTİK TEHLİKELİ Mİ?
Vücudumuza giren plastiğin hangi tip olduğunun kıymetli. Plastikleri 7 sınıfta inceliyoruz. Her plastiğin hormon bozucu tesiri yoktur. 1, 2 ve 5 numara plastik eserler ortasında en sağlıklı olanlarıdır. HDP yahut HDPE koduyla bilinen bu plastik eserler, çoklukla deterjan, süt, poşet, zeytinyağı şişeleri ve oyuncakların imalinde kullanılır. Hiçbir biçimde kimyasal salınım yapmayan bu eserler, sıhhat açısından en muteber olanlardır. Örneğin buzdolabı poşetinin ham hususu sıhhat için rastgele bir sorun yaratmaz. 3, 6, 7 numaralı plastikler ise yüksek oranda kimyevi unsur içermektedir. Bu numaralarda bulunan Bisfenol A unsuru kanser yapmakta, kalp sıhhatini bozmakta, nörolojik rahatsızlıklar ile diyabet riskini artırmaktadır. İçerdikleri fitalatların kısırlık ve karaciğer kanserine sebep olabildiği, erken ergenliğe girmeye yol açabileceği gösterilmiştir. Bu plastiklerin birebir vakitte tiroit ve pankreas bozukluklarına, metabolik sendroma ve obezite üzere sıhhat problemine neden olduğu da bilinmektedir. Bunlar yasaklanmıştır. O halde, bedene ziyanlı hormon bozucu tesiri fazla olan, ısıtıldıkları vakit yemek ve suya geçebilen yumuşak plastiklerden uzak durmak gerekir. Plastik poşet, çatal, bıçak, pipet ve pet şişe üzere yiyecek ve içeceklerde karşımıza çıkan eserlerin kullanımını büsbütün yok edemesek de azaltmamızda yarar var.
Giysi ve ayakkabı alırken kesinlikle etiket okuyun
Polyester satın alabileceğiniz en tehlikeli kumaştır. Polyester naylon ve plastikten elde edilir. Derinin hava almasını önler. Bu kumaşlar çeşitli cilt ve bayan hastalıklarına sebep olup, kanserojen tesir gösterebilir. Hayvanlar üzerinde yapılan bir araştırma, polyester iç çamaşırlarının sperm sayısı ve hareketliliğinde düşüşlere sebep olduğunu göstermiştir. Dokumacılık üretim sürecinde kullanılan sert kimyasal boyalar ve kaplamalar da tehlikelidir. Plastik kullanılan kimyasal boyalar uzun müddet kullanımda deriden bedene girerse hormon bozucu tesir gösterebilir. Kıyafetlerde, ayakkabı ve terliklerde kimyasal boyalar kullanılır. Bilhassa merdiven altı üretim olarak tabir edilen yerlerden alınan bu eşyaların rengi ne kadar koyu olursa o kadar boya kullanıldığı manasına gelir. Bunlar da alerjik ve uzun müddet kullanımda kanserojen tesirlere yol açabilir. Özetle kıyafetlerde, ayakkabılarda ve terliklerde uzak doğu kökenli yumuşak plastik gereçlerden uzak durulmalıdır. Oyuncak üzere yumuşak plastik gereçlerde kullanılan kimyasallar da çocuklarda ağız yoluyla; tişört, ayakkabı, terlik üzere eserlerden ise cilt yoluyla geçerek ziyanlı tesirlere sebep olabilir. Münasebetiyle kıyafet, ayakkabı, terlik ve oyuncak üzere eserler alırken etiketlerini kesinlikle denetim edin. İç çamaşırı ve giysi seçiminde pamuklu olanları tercih edin.
Plastik bardakta çay içmeyin
Yoğun plastik maruziyeti hormon bozucu tesir gösterir. Bu yüzden erkek üreme hormonunun azalmasına sebep olabilir. Tüp bebek oranının artmasındaki bir sebep de bu kimyasalların bedenimize girmesindendir. Plastiklerin bu ziyanı anne karnındaki bebekleri de olumsuz etkilemektedir. Örneğin gün içinde çok fazla çay kahve tüketiyorsanız bu içecekleri plastik ya da köpükten üretilmiş bardaklarla tüketmeyin.
Güneşe maruz kalan damacanaları almayın
Plastik şişeler hem insan sıhhatine hem de tabiata ziyanlıdır. Bu nedenle plastik şişe kullanımını azaltmak gerekir. Plastik şişe üretiminde kullanılan kimyasallar, içindeki suyun kalitesini ve PH pahasını tesirler. Plastiğin içeriğinde bulunan BPA; kanser tiplerine, kısırlığa, hormon ve gelişim bozukluklarına yol açabilen ziyanlı bir husustur. Pet şişelerle ilgili en büyük sorun deniz ömrünü tehdit etmesidir. Plastik kesimleri denize atıldığında birçok balık bu modülleri fark edemez ve yutar. Tabiatta çözünmediği için pet şişeler kara hayatını da tehdit eder. Dolaylı olarak insan sağlığını bu açıdan da olumsuz tesirler. Ayrıyeten direkt güneşe maruz kalan pet şişe ve damacana sular da tehlike saçar. Market ve büfe önlerinde güneş ışığına maruz kalan pet şişe sularının ambalajı etkilenir, yumuşayan plastiklerden ziyanlı unsurlar suya yahut besine geçebilir. Bu da hormon sistemimizi bozar ve kanserojen, alerjik tesire yol açar. Su arıtma aygıtları kullanılarak, plastik damacana kullanımı azaltılabilir. Pet şişe yerine cam mataralar kullanılabilir.
Turşu, salça üzere besinleri plastik kaplarda muhaza etmeyin
Gıda muhafazasında ya da ısıtılmasında da plastik yerine cam kavanoz ve kapların tercih edilmesi gerekir. Plastik kaplar, mikrodalgada yemek öncesi ısıtılmamalıdır. Yemekler mikrodalgaya plastik kapla konulmamalıdır. Plastikler bulaşık makinesinde yıkanmamalıdır. Isınma sırasında plastik içindeki kimyasallar yemeğe ve suya karışarak ziyanlı olabilir. Asitli eserler, turşu, salça, yoğurt, sıvı, peynir üzere besinlerin katiyen plastik kaplarda koruma edilmemelidir. Cam yahut paslanmaz çelik kullanmaya başlanarak plastik eserlerden uzaklaşılabilir.
