Hawar Mecmuası, 15 Mayıs 1932 yılında Suriye’nin başşehri Şam’da Latin harfleriyle yayın hayatına başladı ve 1943 yılına kadar 57 sayı yayınlandı. Kürt kültür tarihi yazımı açısından bir milat olarak bedellendirilen mecmua, Celadet Alî Bedirxan ve arkadaşları tarafından çıkartıldı. Hawar Mecmuası, Kürt lisanı ve kültürü çalışmalarına ilham kaynağı olmaya devam ediyor.
Kürtçe birinci defa Celadet Alî Bedirxan öncülüğünde yayımlanan Hawar Dergisi’nde Latinize edildi. Mecmuanın Kürtçeye katkıları nedeniyle yayın hayatına başladığı 15 Mayıs günü, 2006 yılından itibaren Kürt Lisan Bayramı olarak kabul edildi ve kutlanmaya devam ediyor. Hawar Mecmuası lisan, kültür, kimlik ve edebiyat başta olmak üzere birçok alanda büyük bir değişime öncülük etti. Bünyesinde büyük Kürt edebiyatçıların yetişmesini sağlayan mecmua, bir okul fonksiyonu gördü.
Kürt Lisan Bayramı’nda anadilde eğitim talebi başta olmak üzere Kürt lisanı üzerindeki baskıların kaldırılması davetleri yapılıyor. İstanbul Kürt Araştırmaları Derneği, Kürt Lisan Bayramı nedeniyle ‘Em Ji Bo Zimanê Xwe Dimeşin’ (Biz Lisanımız İçin Yürüyoruz) temasıyla Esenyurt ve Kartal’da etkinlikler düzenleyecek.
‘HAWAR DÖNÜM VE REFERANS NOKTASIDIR’
Kürt Araştırmaları Derneği Eş Lideri Remziye Alparslan, Hawar Mecmuası’nın Kürt lisanı ve kültürünün kıymetine ait şunları söyledi: “Hawar Mecmuası Kürtçenin Latinize edilerek oturmasında çok büyük bir kıymete sahip. İçerisinde yayınlanan yazılar Kürtçenin Latin harfleriyle yerleşmesine çok büyük katkısı olmuştur. Ve dönüm noktasıdır. Bugün bile pek çok açıdan dönüp baktığımız yer Hawar’dır. Referans noktamızdır. Kürtçe çok büyük baskılarla yüz yüze kaldı. Latinize edilmesi, halka ulaşması ve bu lisanda eğitim yapılması bir vakitler düşünülemiyordu. Hawar temelini atıp insanlara ulaşması için çok büyük bir rol oynadı ancak baskılar o denli bir hale getirmişti ki, Kürtçe insanların başında olumsuz şeylerle özdeşleştirilmişti adeta. Kürt Lisan Bayramı bu olumsuz imajı atmak, Kürtçenin her haliyle bir lisan olduğunu, sahiplenilmesi gerektiğini ve bu lisanda eğitim talebinin lisana getirilmesi, buna yönelik bir şuurun sağlanması için ilan edilmiş bir gün. Bugünün hedefi, daha çok farkındalık, lisana sahip çıkma ve buna ön ayak olan Hawar Mecmuası’nı de hatırlatmaktır.”
‘DEVLETTE KÜRTÇEYİ AĞIR BASKILAR ALTINDA TUTMA GELENEĞİ DEVAM EDİYOR’
Kürtçenin devletin baskısından kurtulmadığını belirten Alparslan, “Kürtçe özgürmüş üzere gösterilip, el altından çok ağır baskılar altında tutma geleneği devlette devam ediyor. Kürt Lisan Bayramı’nın bir öteki hedefi ise bu ağır işleyen ama önemli bir yere ulaşmış olan asimilasyonu durdurmak, anadilin resmi ve eğitim lisanı olmasını sağlamak, bu tarafta adım atmak ve Kürtlerin taleplerini de bu tarafta yoğunlaştırmaktır. Kürtçe devlet kademelerinde siyasetçiler tarafından karalama, aşağılama ve pedagojiye uygun olmadığı savıyla her gün akına uğruyor. Bu ataklar, Kürtlerin lisanlarından ümitlerini kesmesini sağlamaya dönük bir kara propaganda. Öbür bir maksat yok. Muhakkak tahammülsüzlük. Büsbütün Türkçeye yöneltilmesi için sistematik bir akın. Bu ataklar devletin nefretinin devamıdır. Tüm bunlara karşın Kürtçe insanların fedakârlığına kalmış. Bir statümüz yok. Ekonomik kaynaklardan mahrumsunuz. Nispeten dijitalleşen, dijitalleşmeye çalışan ve kendini müdafaa altına almaya çalışan bir lisan. Lakin tekrar de konuşmanın gitgide azaldığını görüyoruz. Kürtçe için en değerli şey, jenerasyonlar ortasındaki transferdir. Kürtçeyi konuşan yaşlı bir kuşak var. Lisanı tüm deyişleriyle konuşan bir kuşak. Bu kuşak, Türkçe eğitim sisteminden geçmiş olan çocuklarına aktarmada çok büyük zahmetler çekiyorlar. Ve göç sorunu var. Siyasi baskılar insanların göç etmesine neden oluyor. Kentler yerle bir edildi. Ondan sonra önemli bir kentleşme ve Türkiye’nin batısına gerçek önemli bir göç yaşandı. Aslında bir kısım bölgede ekonomik nedenlerden ötürü bir göç vardı. Lakin en son yıkım da bunu travmatize edip konuşmayı kısıtladı. Göç edilen kentlerin lisanı genel olarak Türkçe. Bu nedenle genç jenerasyonlara transfer konusunda kaygılar var” dedi.
‘KONUŞMA, SOKAKLARI VE KENTLERİ TERK EDİYOR’
“Zazaki ise Kurmancinin geçtiği bu baskılardan biraz daha ağır” diyen Alparslan, kelamlarına şöyle devam etti: “Ağır darbelerle geçiyor. Kurmancide ne yapıyorsak Zazakide de onu yapıyoruz. Ehemmiyet veriyoruz. Tahminen Kurmanci düzeyinde değil şu anda lakin elimizden geldiğince Zazaki kurslar açıyoruz. Zazakinin Kurmanciden geri kalmaması için uğraşıyoruz. Kurmancinin de yaşadığı bu transfer sorunu Zazakide de var ve daha ağır. Konuşma giderek sokakları ve kentleri terk ediyor.”
‘7 BİN KİŞİ KÜRTÇE ÖĞRENDİ’
Pandemiyle birlikte başlayan online Kürtçe kursların devam etiğini belirten Alparslan, “Online dersleri sistemimizin kalıcı bir kesimi haline getirmeye karar verdik. Kent dışında ve Türkiye dışında olan çocuklara Kürtçenin onlara ulaşması için kalıcı bir hale getirdik. Yüz yüze sınıflarımız da var lakin online sınıflarımız daha fazla. Çocuk öğrencilerle geçtiğimiz yıl 21 Şubat’tan itibaren kalıcı olarak devam ettirdik. Çocukların sıkılmayacağı dijital malzemeler kullanıyoruz. Bizim için güzel bir deneyim oldu. Ağır olarak Avrupa, Kürdistan ve Türkiye’nin batısında olan çocuklar katılıyor. Şu an 10 çocuk sınıfımız devam ediyor. Yetişkinlerle olan yüz yüze 4 sınıfımız, online ise 8 sınıfımız var. Pandemiyle başlayan süreçten bugüne kadar 7 bin kişi Kürtçe öğrendi. Bütün Kürtleri Kürtçeye sahip çıkmaya, yürüyüşe kuvvet vermeye çağırıyoruz. Lisanımız için bugün ne dersek, lisanımızın gerisinde ne kadar durursak, onunla ilgili taleplerimizi de bu netlikte iletmiş oluruz. Em ji bo zimanê xwe dimeşin” diye konuştu.
‘İBB İLE NET BİR SONUCA ULAŞAMADIK’
İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne (İBB) bağlı İSMEK’te Kürtçe kurslar 2020’de başladı. İBB yöneticileriyle yapılan görüşmelere değinen Alparslan, şunları söyledi: “İBB ile Kürtçe kurslar için aşikâr devirlerde görüşmelerimiz oldu. Lakin daha sonra görüşmeler kesildi. Net bir sonuca ulaşamadık. Belediyenin kendi utangaç hali nedeniyle netleştiremedik. Daima utangaç adımlarla oldu. Birinci görüşmeler olumluydu lakin sonrasında tercih etmediler ve o yoldan döndüler.”
