Plastik kullanımı, dünya genelinde son kırk yıl içerisinde büyük bir yaygınlık kazandı. Günümüzde, Kuzey Kutbu’na yağan kar tanelerinden Pasifik Okyanusu’nda oluşan devasa çöp adalarına varıncaya dek gezegenin her köşesine dağıldı ve en önemli çevresel tehditlerden birine dönüştü. Her yıl üretilen 400 milyon metrik ton plastik atığın çok büyük bir kısmı ayrışmadan evvel yüzlerce yıl bekleyeceği çöp alanlarına ya da doğal ortamlara atılıyor.
Son yıllarda bu sorunu bilimsel imkanlar aracılığıyla ortadan kaldırmayı amaçlayan pek çok araştırma sürdürülüyor. Nature mecmuasında yayınlanan yeni bir araştırmaya nazaran, bilim insanlarınca geliştirilen bir yapay zekâ programı, plastiği sırf birkaç gün içerisinde bileşenlerine ayırarak yok eden bir enzim geliştirmeyi başardı. Araştırma makalesinde tanıtılan enzim, kumaşları ve yiyecek-içecek ambalajlarını üretmek için yaygın biçimde kullanılan ‘polietilen tereftalat’ yahut kısaca PET unsurunu kimyasal yapı taşlarına ayırıyor.
YENİ BİR GERİ DÖNÜŞÜM YÖNTEMİ
Araştırmacıların ulaştığı sonuçlar, yapı taşlarına ayrıştırılan hususların tekrar plastiğe dönüştürülebilmesi nedeniyle ülkü bir plastik geri dönüşüm süreci yarattığını vurguluyorlar. ABD’nin Austin kentinde bulunan Texas Üniversitesi’nde kimya mühendisliği profesörü ve çalışmanın ortak müellifi olan Hal Alper, “Bu araştırmanın plastik dönüşümlü bir iktisat oluşturmak için yeni prosedürler yaratmaya başlamasını umuyoruz” diyor.
Bilim insanları birinci defa 2005 yılında ‘hidrolaz’ ismi verilen bir enzim çeşidinin PET tipi plastikleri oluşturan molekül zincirlerini parçalayabildiğini keşfettiler. O tarihten beridir tıpkı süreci tekrarlayan enzimler geliştirebilmek hedefiyle çeşitli araştırmalar sürdürülüyor. Fransa merkezli Carbios şirketi de birebir gaye doğrultusunda PET atıkları dönüştürebilecek bir tesis kurmaya odaklanan kuruluşlardan biri.
UCUZ, SÜRATLİ VE İNANÇLI BİR SEÇENEK
Üretilen yeni enzim, oda sıcaklığında ayrıştırma sürecini gerçekleştirebilmesi nedeniyle düşük güç kullanan ucuz bir geri dönüşüm alternatifi haline getiriyor. İşini kısa müddette yapması da bir öteki avantajlı özelliği. Hal Alper ve meslektaşları araştırmalarına kimi bakterilerce üretilen ve ‘Petaz’ isimli bir enzimle başlayarak enzimin süratli biçimde ve düşük sıcaklıklarda çalışmasını sağlayacak bir yapay zekâ yazılımı geliştirdiler. Uzun çalışmalar sonucunda ürettikleri enzim plastik şişe ve kapları 24 ilâ 48 saat içinde parçalamayı başardı.
Alper verdiği bir demeçte, bu süreci sanayi açısından daha uygun şartlarda ölçeklendirme ve birebir usulü başka çeşitten plastik atıklar üzerinde uygulama konularında araştırmalarına devam ettiklerini aktarıyor. Kullanılan bu metodun gelecek için gerçek bir tahlil sunma umudu taşıdığını kelamlarına ekliyor.
Yazının yepyenisi Anthropocene Magazine sitesinden alınmıştır. (Çeviren/Derleyen: Tarkan Tufan)
