İstanbul Sözleşmesi’nden Cumhurbaşkanı kararı ile çıkılmasına karşı açılan ve iki gün evvel Danıştay’da görülen davada ismi en çok anılan isimlerden biri Nahide Opuz oldu. Opuz, şiddete, tehdide ve hakarete uğradığı için 36 defa eşi Hüseyin Opuz’dan şikayet olmuştu lakin Opuz’un annesi, eşi tarafından öldürüldü. Hüseyin Opuz, mahpusa girse de tehditlerine devam etti. Opuz, 2002 yılında Türkiye’yi AİHM’e şikayet etti. Devlet, onlarca müracaata karşın bayanı ve annesini taarruzlardan koruyamamıştı. Yedi yıl sonra AİHM, Nahide Opuz’u haklı bularak Türkiye’ye tazminat cezası verdi.
Nahide Opuz’un yürüttüğü uğraş, İstanbul Sözleşmesi’nin de ilham kaynağı oldu. Kontrata “toplumsal cinsiyet rollerinin şiddete münasebet olamayacağı” sözü eklendi. Lakin Türkiye, birinci imzacısı olduğu kontrattan 1 Temmuz 2021 tarihinde çıktı.
Kadınlar kontratın değerini anlatmaya ve varlığı için gayret etmeye devam ederken, Bayan Cinayetlerini Durduracağız Platformu ve Tarlabaşı Toplumunu Destekleme Derneği, kapatma davaları ile karşı karşıya kaldı. Mor Çatı, Pembe Hayat ve Kaos GL üzere dernekler de iktidara yakın medyada amaç gösterildi ve bu derneklerin kapatılmaları tarafında davetler yapıldı.
Söz konusu derneklerin temsilcileri, kapatma davalarının İstanbul Sözleşmesi’nden çıkılması sonrasında açılmasının bir tesadüf olmadığı görüşünde. Bu nedenle mukaveleyi savunmanın, yalnızca bayan uğraşı için değil, bu alanda çalışan hak savunucuları ve sivil toplum örgütleri için de hayati değere sahip olduğunu söz ediyorlar.
Esin Yeşilırmak ‘ORGANİZE BİR BİÇİMDE YAPILIYOR’
Her iki sivil toplum kuruluşu için açılan kapatma davasının münasebeti emsal: “Hukuka ve ahlaka aykırılık…” Bayan Cinayetlerini Durduracağız Platformu avukatlarından Esin Yeşilırmak, İstanbul Mukavelesi için yürütülen tartışmalarda da ‘ahlaka aykırılık’ tabirlerinin kullanıldığını hatırlatarak, “Bunun bir kalıp olduğunu ve organize bir halde yapıldığını biliyoruz artık” diyor ve kapatma davasının kendileri için şaşırtan olmadığını belirtiyor. “Zaten bir baskılama devrine girmiştik” sözünü kullanan Yeşilırmak, katıldıkları davalarda gördükleri muameleyi, 25 Kasım ve 8 Mart aksiyonlarına yapılan polis hücumlarını ve haklarında açılan soruşturmaları örnek gösteriyor.
“Katıldığımız mahkemelerde bunu görüyorduk. İstanbul Sözleşmesi’nde yeri olmasına karşın müdahillik taleplerimiz kabul edilmiyordu. CİMER şikayetleri nedeniyle sözlere çağrılıyorduk. Hepsi takipsizlikle sonuçlandı zira ortada bir kabahat yoktu. 8 Mart, 25 Kasım aksiyonlarına hücumlar, sonrasındaki gözaltı süreçleri, İstanbul Sözleşmesi’nden çekilme… Bunların hepsini bir siyasetin devamı olarak düşünüyorum” diyen Yeşilırmak, kendilerine açılan kapatma davasının da bu süreçten farklı düşünülemeyeceğini vurguluyor.
‘KAPATILAN BİR EVRAK MUKAVELEDEN ÇEKİLİNCE TEKRAR AÇILDI’
Yeşilırmak’ın verdiği bilgilere nazaran, haklarındaki soruşturma daha evvel kapatılan ve İstanbul Sözleşmesi’den çıkış sonrası tekrar açılan bir belge. Bu süreci Yeşilırmak şöyle anlatıyor: “2016’dan beri devam eden bir soruşturmaymış. 2019’da somut kanıt olmadığı için belge kapatılmış ve 2021 ağustosta tekrar açılmış. Tam da Temmuz 2021’de, İstanbul Sözleşmesi’nden çekilme kararı verilmesinin çabucak ardından… Aslında kapatılan bir evrak tekrar açılıyor.”
Yeşilırmak, “Sözleşme yürürlükteyken kapatma davası açılabilir miydi?” sorusuna ise şu yanıtı veriyor: “İstanbul Kontratı yürürlükteyken de kapatma davası açabilirlerdi. İstanbul Sözleşmesi’nden çekilmek kolaylaştırdı zira şiddetle gayret eden bayanları sindirmeye yönelik bir siyasi iklim var şu an. O yüzden de iklim gereği daha hazır bir hale geldi.”
1 Haziran’da platforma açılan kapatma davasının ön inceleme duruşması, İstanbul 13. Asliye Hukuk’ta görülecek. Yeşilpınar, belgenin çok yüzeysel olduğunun ve kanıt barındırmadığının altını çizerek savcılık için sağlam bir savunma evrakı hazırladıklarını anlatıyor. Lakin Yeşilırmak dava süreci ile ilgili kuşkulu: “Hukuki süreç bizce lehimize işleyecek lakin bu siyasi bir süreç. Bu davayla muhatap olmamız da siyasi bir süreç. En azından tüzel bir karar çıkmasını bekliyoruz evraktan.”
‘TOPLUMSAL CİNSİYET EŞİTLİĞİ YANLIŞ ANLAŞILIYOR’
Haklarında dava açılan, Tarlabaşı Toplumunu Destekleme Derneği ise 2007 yılından bu yana Beyoğlu Tarlabaşı’nda bilhassa çocukların ve bayanların hak ve hizmetler hakkında bilgilendirilmeleri, bunlara erişimleri ve kent hayatına eşit iştirakleri üzerine çalışıyor.
18 Mayıs’ta İstanbul 18. Asliye Hukuk Mahkemesi’nde görülecek dava ile ilgili Tarlabaşı Toplumunu Destekleme Derneği İdare Heyeti Lideri Gizem Külekçioğlu, “Davadaki savlara yönelik karşılık dilekçemiz sunuldu, duruşmada bu çerçevede detaylı görüş sunabilmeyi umuyoruz” diyor.
Külekçioğlu, hukuken bakıldığında öne sürülen münasebetlerin hiçbirinin bir derneğin kapatılmasını gerektirecek konular olmadığını belirtiyor. “Derneğin amaç alınması, aslında toplumsal cinsiyet eşitliği temeline dayanan çeşitli faaliyetlerimizin bağlamından koparılarak tahminen bilgisizlik tahminen öteki bir niyetle kıymetlendirilmesine dayanıyor” diyen Külekçioğlu, toplumsal cinsiyet eşitliğinin büsbütün yanlış anlaşılıp anlatılarak çeşitli kötülüklerle ilişkilendirildiğini söylüyor.
‘KAPATMA DAVALARI SİVİL TOPLUMA YÖNELİK BİR TEHDİT’
Derneğe açılan davanın İstanbul Kontratı ile bağlantılı olduğunu düşünen Külekçioğlu bunu, “Derneğe yönelik dava ve gerisindeki mantık bakımından kesinlikle İstanbul Sözleşmesi’ne yönelik karşı duruşla bir bağlantı kelam konusu, emsal kaynaklardan kök buluyor. Toplumsal yaşama bakışta farklı paradigmaların birbiriyle çatışması olarak karşılık bulduğunu söyleyebiliriz” diye tabir ediyor. Bayan haklarını ve LGBTİ+ haklarını gündeme getirmelerinin toplumun bir kısmı tarafından hata ögesi olarak nitelendirilebildiğini anlatıyor. “Kanunlarda bir karşılığı olmamasına karşın LGBTİ+ bireyler ve bu alandaki sivil toplum örgütleri maksat gösteriliyor. İstanbul Sözleşmesi’nin en kırılgan kümeler olan bayan, çocuk, LGBTİ+ bireyler için kurduğu müdafaa ve güçlendirme çerçevesi aslında toplumsal hayatımızı sağlıklı ve inançlı kılacak bir araç, bunun uygulanıp daha da geliştirilmesi gerekirken tam aksisi tarafta adımlar atılıyor” diyor.
Külekçioğlu, kapatma davalarının tekil olarak ele alınmaması gerektiğine dikkat çekerek bu davaları sivil toplumun geneline yönelik bir tehdit olarak nitelendiriyor. Temellendirilmeyen bir ahlaka karşıtlık tezi olduğunun altını çizen Külekçioğlu’na nazaran bu, birçok kurum için çok kolaylıkla kurulabilir.
Yıldız Tar DERNEKLER İKTİDARA YAKIN MEDYADA GAYE GÖSTERİLİYOR
17 yıl evvel kurulan ve Türkiye’nin Türkiye’nin birinci resmî LGBTİ+ derneği olan Kaos GL, iktidara yakın medya kuruluşları tarafından faaliyetleri ve hareketleri nedeniyle uzun müddettir amaç gösteriliyor. En son iki sivil toplum kuruluşuna açılan kapatma davası sonrası Yeni Akit’te yayınlanan bir haberde, Pembe Hayat ve Mor Çatı ile birlikte Kaos GL de ‘kapatılması gereken dernekler’ ortasında gösterildi. Kaos GL Medya ve Bağlantı Program Koordinatörü Yıldız Tar, amaç göstermelerin İstanbul Sözleşmesi’nden çıkılmasından evvel de var olduğunu vurguluyor. Hatta Tar, LGBTİ+ derneklerin kapatılması davetine yalnızca medyanın değil, Diyanet İşleri Başkanlığı’nın hatta İçişleri Bakanı Süleyman Soylu’nun da katıldığını söz ediyor.
Tar, İstanbul Sözleşmesi’nden çekilinmesini LGBTİ+ bireyleri karalama kampanyasının bir adımıydı diye yorumluyor. Çekilme sonrası Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın yaptığı açıklamaya atıfta bulunan Tar, LGBTİ+’ların tabir ve örgütlenme özgürlüklerinin devletin en üst kademesinden en alt kademesine kadar maksat alındığını anlatıyor.
‘HİÇBİR YOL TUTMUYOR’
Kapatma davalarıyla hükümetin bayan ve LGBTİ+ hak gayreti karşısında el yükselttiğini belirten Tar, “Her sene aslında yeni bir hukuksuzlukla karşı karşıya kalıyoruz. İstanbul Sözleşmesi’nden çekilmek bunlardan biriydi. Boğaziçi Üniversitesi’nde yaşananları biliyoruz. Diyanet ve İçişleri Bakanlığı’nın açıklamaları ortada, neredeyse her hafta LGBTİ+ bireyleri gaye gösteren açıklamalar yapıyorlar. Bütün bunları tekil olaylar değil, bilakis bir bütün olarak kıymetlendirmek gerekiyor. Bir planları var anladığımız kadarıyla. Toplumsal cinsiyet eşitliği, LGBTİ+ bireylerin haklarına karşı olabilecek her yerden sıkıştırmak ve ses bile çıkaramaz hale getirmek için her seferinde yeni bir yol geliştiriyorlar. Bu, bir yandan hiçbir prosedürün tutmadığını da gösteriyor” diye konuşuyor. Tar’a nazaran hükümet çok tuhaf bir savaşa girmiş durumda: “Kendi kendine ilan ettiği, karşısında savaşan bir tarafın olmadığı bir savaş…”
Kapatılma tehdidini çok uzun vakittir hissettiklerini söyleyen Tar, “Haliyle biz daima hazırlıklıyız” diyor. Daha evvelkilerde olduğu üzere hiçbir davayı gerekçelendirebilecekleri türel bir destekleri olmadığını belirten Tar, kapatma davalarıyla nefret cinayeti, ayrımcılık, azap üzere gerçek sıkıntıların üstünün örtüldüğünü söylüyor.
Funda Ekin ‘BU KADAR ŞİDDET VARKEN UĞRAŞMAMIZ GEREKEN ŞEY BU MU?’
Kadına yönelik şiddetle uğraş eden Mor Çatı da maksat gösterilen derneklerden biri. Avukat Funda Ekin, Mor Çatı gönüllüsü… Yaşanan sürecin hükümetin özgürlüklere ve kendi dışındaki seslere tahammülsüz olmasıyla ilgili olduğunu söylüyor. Medyada gaye gösterilmeleri ile ilgili olarak da “Akit, bize ve kelam konusu derneklere daima hücum halinde. Zira bayanların eşitlik ve özgürlük haklarına hürmet duymuyor. O nedenle 6284’ü münasebet göstererek maddeyi ‘boşanmayı kolaylaştıran ve yuva yıkan yasa’ olarak görüyor. Bununla ilgili tekraren manşet attı ve bizi de tekraren maksat gösterdi. Birinci değil, o nedenle gördüğümüz haber bizi şaşırtmadı açıkçası. Lakin olağan ki bunlar kabul edilemez. Bu dernek ve vakıfların hepsi toplumsal hayatın özgür ve eşit bir formda organize edilebilmesi için var olan yerler” diyor. Ayrıyeten şu soruyu da kelamlarına ekliyor: “Kadına şiddetle ilgili elimizdeki raporlarda sayılar ortadayken, bu derece şiddet varken uğraşmamız gereken şey bu mu?”
Ekin, Seyahat Davası’ndan örnek vererek kapatma davalarının hukuksal değil siyasi olduğunu tabir ediyor: “Ulusal ve milletlerarası mukaveleler varken bu tezin kendisini trajikomik olarak nitelendirebilirim. Bu davalardan, Seyahat Davası üzere kararlar çıkarsa bunların türel değil siyasi olduğunu gösterecek.”
Olası bir kapatılma davası için hazırlık yapıp yapmadıkları sorusuna ise Ekin şöyle yanıt veriyor: “Biz pek kurallara, tüzüğe uygun olarak bayana yönelik şiddetle dayanışmak için faaliyet yürüten bir vakıfız. Bu türlü bir şey beklemiyoruz da… Siyasi atmosfere nazaran bir gelişme oluyor, biri işgüzarlık yapıp dava açabiliyor. En son açılan dava da bu türlü. O denli bir şey olursa bayanlarla daima birlikte yan yana savunmamızı yaparız.”
