Berat Doğan Özkabadayı
Şair ve muharrir Ahmet Güneş’in adalet ve bürokrasinin trajikomik taraflarını hicvettiği birinci romanı ‘ViskiRing’, Holden Kitap tarafından okurla buluştu. Roman, politik mülteci Zekai Ahmet Güngör isimli karakterin öyküsünü mevzu alıyor.
Şiirleri Varlık, Bireylikler ve Hayal’de yayımlanan ve daha evvel ‘Göğe Jenerasyon Lazım’, ‘Devrimci Selam’ ve ‘Saygılarımla’, ‘Cinnetzede’, ‘Panik Seyir’, ‘Her Hayat’ ve ‘Kendime Bir Yer’ kitapları okurla buluşan muharrir, ‘ViskiRing’ ile birinci kez bir roman kaleme aldı.
Ahmet Güneş’le ‘ViskiRing’i konuştuk.
Attila İlhan, “Her muharririn ikinci romanı aslında birinci romanıdır. Zira müellif birinci romanında kendi kıssasını anlatmaktan kendini alamaz” der. ‘ViskiRing’ romanında Ahmet Güneş’in öz hayatı ile bağdaşan büyük bir kısım olduğu fikrimi Attila İlhan’ın bu saptaması üzerinden pahalandırmak gerekirse neler söyleyebilirsiniz?
Kuşkusuz kendimden aktardığım, şahit olduğum olaylar var bu romanda. Tekrar birebir biçimde kurguladığım yahut yazarken aklıma gelen şahıslar de oldu. Yazarken hem kendime yaklaşıyordum hem de uzaklaşıyordum birtakım kısımlarda. Bu yüzden kıssa hem benim hem de benim dışımda kalan herkesin. Attila İlhan’ın bu saptaması yerinde ve devamı da var; İnsan bir ömür uzunluğu kendini yazabilir, yazmış da. ‘ViskiRing’i yazmadan evvel bir roman yazmıştım ve orada kendi öyküm ziyadesiyle vardı. Kurguya başvurdum bu yüzden lakin içinden çıkamadım. Zati içime sinmediği için de bu romanı yazdım. Bu manada ‘ViskiRing’ benim birinci romanım sayılmaz fakat bundan sonra da kendi öykülerimi yazmak istiyorum.
‘ViskiRing’ ile çıktığımız seyahatin derinlerine inecek olursak, kahramanımız ‘Zahmet Güngör’ ve yaratıcısı, bir yere varmak için mi gidiyordur yoksa yalnızca gidiyor mudur? Bir öbür deyişle sizin için kıymetli olan yolda olmak mıdır yoksa varmak mıdır?
Bu kitap okuyana yoldaş olsun istedim. Yol mefhumu, şiirde ve romanda üzerinde durduğum, neredeyse dilimden düşürmediğim bir olgu. Ben hayatım boyunca gitmeyi sevdim daima. Bu gitmek, kaçmayı da kovalamayı da kapsıyor. Ne olursa olsun insan gidendir. Bir oburu de yolun beşere öğrettikleridir. İnsan kendine varır, bir öbür manasıyla da kendinden kaçmayı da hesaba katar. Ben insanın yolda daha bir insan olduğunu düşünüyorum. İki kişiyi de düşünürsek, yan yana yaptığı seyahat onları daha bir yakınlaştırır.
Zahmet Güngör’ü bir seyahate çıkardım ancak açıkçası bir pusulası yoktu. Hatta tahliye etmek yerine, yolda ringin içinde çıkan bir yangınla ölmesini bile diledim. Sonra nedense vazgeçtim. Yolda olmak, varmaktan ötedir benim için zira yol değişir, değiştirir.
‘BU KİTAP BİR YOL HİKÂYESİ’
Ağırlık olarak müşahede, iç hesaplaşma, tespit, iğneleme ve sayıklamalardan oluşan ‘ViskiRing’, belirli başlı yerlerde William Genazino romanlarını anımsattı bana. Bu halde ilerleyen bir romanda okuyucunun kıssadan kopmamasını sağlamanın büyük bir ustalık gerektirdiğini düşünmekle bir arada, bir noktadan sonra o ring aracının içerisinde kent şehir gezdiğimi hissetmeye başladım. Bu bir formül midir? Yolsa şayet püf noktaları nedir?
Genazino’yu maalesef geçen sene lakin okuyabildim. Çok da sevdim oradaki insanlık hallerini ve müellifin kalemini. Benzemek hoş oldu, hoşuma da gitti ukalalık olarak anlaşılmayacaksa.
Bu kitap bir yol öyküsü ve okuru da dolaştırsın isterim. Diyaloglardan biraz kaçındım zira muharrir ister istemez gevezeliğe düşer metinde. ‘ViskiRing’i yazarken en çok korktuğum şey buydu. Öbür karakterlerin müşahedesi daha değerli geldi bana. Bile isteye yaptığım bir yol değildi aslında ancak sonuçta amatör ruh her vakit yeniye yakındır. Hiçbir kolda profesyonel olmak istemem ve didaktik metinler öteki bir kapatılmaya kapı açıyor. Bu yüzden usulden öte, lisan ve form olarak daima mizahla kendime yol açmaya çalıştım. Zahmet mizahi bir yolda gitti daima.
ViskiRing, Ahmet Güneş, 143 syf., Holden Kitap, 2022. Kimilerinin bildiği, bazılarının bilmek istemediği, bazılarının ise hayatının temelini oluşturan bürokratik açmazlar ‘ViskiRing’ ile epeyce sert, birebir vakitte mizahi bir lisanla hicvedilerek devletin ipliği pazara çıkarılıyor. Bu pencereden bakacak olursak ViskiRing kimlerin sesi olmuştur, kimler ismine konuşmuştur?
Genelde hafızayı, yani olanları hükümranlar muharrir. Ben de buna bu romanla itiraz ediyorum. Kendi öykümüzü kendimiz yazmalıyız. En başta kendi adıma konuştum ancak ses veren olursa birlikte bağırıp çağırabiliriz her yerde. Okuyan öfkelensin isterim, tekrar tıpkı formda gülsün de. Dışlanan, dışarıda kalan kim varsa, bu kitap onlarındır.
Romanda Antonin Artaud, William Blake, Samuel Beckett üzere müelliflerden birtakım alıntılar var. Bu muharrirlerin (varsa ekleyecekleriniz ile birlikte) hayatınıza, edebiyatınıza, yazarlığınıza olan katkısından bahseder misiniz?
Tabii ki Dostoyevski, illaki Tolstoy diyebilirim en evvel. Samuel Beckett, James Joyce, Edgar Alan Poe, Gustave Flaubert, John Fante, Rainer Maria Rilke, Henry Miller, Antonin Artaud, Sadık Hidayet, Michel Foucault, Walter Benjamin birinci aklıma gelen ve yazarlıktan öte beni bir okur olarak çok etkilemiş isimler. Her birinin benim üzerimde emeği var, bu kitapta da bu saydıklarımın emeği çok. Hala de yeni okuduklarımdan etkileniyorum.
‘Zahmet Güngör’, ya uyumuyor ya uyukluyor ya da tilki uykusuna dalıyor. Bu bana Jean-Paul Sartre’ın Duvar hikayesini anımsattı. Bu hikayede, sabah idam edileceğini bilen karakterimiz son gecesinde uyumayı reddederek, ‘yaşam’ın yakasına yapışıyor. Pekala, ‘Zahmet Güngör’ neden uyumuyor?
Evet, uyutmuyorum zira senin de dediğin üzere bir şeylerin yakasına yapışmış. Bu yapışma hali, bu hiç uyumama en çok ona yakışır. Tekinsiz bir ortamda ve kendisiyle yalnız kalmaktan da korkuyor. Bu yüzden uyumak ona yakışmaz. Bir başkası de, insanın tekinsiz yanını vurgulamak istedim. Gerçek manada insan tekinsiz bir varlık. Günümüz insanı aslında farklı nedenlerle de olsun daima huzursuz ve merak içinde uyur. Zahmet de tekinsiz bir ülkede yaşayan, huzursuz bir insan evladı, bu yüzden uyumayı ona yakıştırmadım. Nihayetinde bir devrimci ve güvenmediği bir sistemin kapanında. Daima çıkacağını da düşünüyor, neredeyse emin.
”VİSKİRİNG’ ÇOK MÜSTEHCEN BİR ROMAN’
Yönetmen Michael Haneke verdiği bir röportajda, “Ne vakit dehşet uyandıracak bir şey göstermek zorunda kalsam uzaktan çekiyorum. Acının yakından gösterilmesi bence müstehcendir” diyor. ‘ViskiRing’in, geniş kitlelerin uzak kaldığı dehşet uyandırıcı sıkıntıları yakından gösteren ‘müstehcen’ bir roman olduğunu söyleyebilir miyiz?
Bu tespite katılıyorum. ‘ViskiRing’ çok müstehcen bir roman zira hayatın kendisi müstehcen bence. Okuyanın da bu müstehcenliğe eşlik etmesi gerekiyor. Birtakım yerler çok sert, birtakım yerler rahatsız edici. Lakin hayatı yazıyorsam, hayatın içinde olanı yazıdan esirgeyemem. Bu açıdan baktığımızda tüm açıklığıyla, müstehcenliğiyle üstümüze üstümüze gelen bu hali yazı ile bırakmak istedim. Berbat mü ettim, daha sonra yadırgar mıyım bilmiyorum. Sert metinleri seviyorum, onlar olmasa şimdiden daha sert iki yüzlülüğe maruz kalırız. Herkes yaptığından kuşkulu, herkes yaptığına yabancı. Bize yakınlık, açıklık ve çıplaklık lazım, hem de daha çok.
‘Viskiring’ birinci ve tek roman olarak mı kalacak?
Keşke bu türlü bir şey olsaydı… Maalesef yeni roman yahut romanlar olacak. Yarım bıraktığım, hala üstünde çalıştığım romanlar var. Hayal ettiğim kitaplar da var. Yani ‘ViskiRing’ birinci olmayacak, devamı da gelecek.
Romanda en beğendiğim noktalardan birisi de meczuplar oldu. Pekala bu coğrafyanın asıl meczupları kimlerdir? Bir ring aracının içinde hangi meczuplarla seyahat ediyoruz, nereye gidiyoruz?
Ring boyunca ortaya çıkan, bir yerden bir yerlere giden tüm karakterler yani meczuplar aslında bu çağın kahramanları. İnsan gündelik hayata bakınca meczupluğu ve aklı öteki türlü düşünüyor. Kapatılan beşerler bizleriz. Bugün binlerce insan ipe sapa gelmez nedenlerden ötürü cezaevlerinde. Zalim bir insan evladı hiç karşılaşmadığı bir insan için, tüm etrafı için bir karar veriyor ve bunların hepsi yasal. Lakin başka taraftan bu sisteme, bu sistemin aklına küsenler ve diğer yollar arayanlar mühürlenip kafesleniyor. İşte burada akıl kıstas aramıyor. Geçmişte ve günümüzde manyak despotlar izaha gerek duymadan ve yasalar bularak dünyanın sonuna koşabiliyor.
Diğer taraftan ise mecnunluk her vakit ilgimi çekmiştir. Benim doğum büyüdüğüm ilçede, Mardin Derik’te meczupların heykelini yapmışlar. Günümüz insanı mecnun dediğinden kaçarak kendi hapishanesini kuruyor. Devletlerin, iktidarların maksadı de bu. Romandaki meczuplar yol arayan yolcular. Günümüzün devrimcileri ise itiraz eden, isyan eden, direnen her kesim. Kürtler, bayanlar, Aleviler, öğrenciler, personeller, LGBTIQ+ bireyler, çocuklar ve birçok kesim. Bu dünyanın aklına küsenleri de seviyoruz, bu dünyanın aklını lağvetmek isteyenleri de.
Ahmet Güneş’in şair ve romancı kimliğini ele alacak olursak hangisi daha baskın çıkar? Bu türlü bir ayrımı hakikat buluyor musunuz?
Şiir benim her vakit birinci göz ağrım. Onu bırakmak istemiyorum, o da beni bırakmasın lütfen. Roman ise çok farklı bir tecrübe ve ben bu roman yazarlığında şimdi yola çıkmış biriyim. Bu yolda da yürümek isterim. İkisi başka disiplinler olduğu için ve birbirini beslediği için keskin ayrımlardan kaçarım. Roman yazarken bol bol şiir okudum, şiir yazarken de roman okuyorum. Birlikte yürümeye başladık bence. Roman, şiir ve ben. Yol arkadaşlığımızda bakalım kim yorulacak ya da kendi yolunu bulacak. Ben de merak ediyorum.
Kitabı okuyanlardan aldığınız yansılar, geri dönüşler nasıl ?
Kitabı okuyanlar büsbütün kurguya yer bırakmayacak formda gerçek sanıyor. Bu şu manaya da geliyor aslında, kurgu da gerçeğe dahil ve anlatılan olaylar bu ülkede yaşandı ve yaşanıyor. Gelen yorumlarda gülen de oluyor, öfkelenen de. Keder duyan da var.
