Toplumsal kimlikler gün geçtikçe varlıklarını kamusal alanda daha görünür kılmanın yollarını, hayata ortak olmanın araçlarını arıyor. Daha evvel gündelik hayatın ana akım süreçlerinin dışında kalmış olan kısımlar, dijital dönüşüm ve toplumsal medya üzere tesirlerle kendi yollarını çiziyor, kendi kamusallıklarını oluşturuyor.
Bunun en kendine has örneklerinden biri, bilhassa muhafazakâr ve tesettürlü bayanlar için hazırlanan cümbüş aktiflikleri. Sadece bayanlara açık olan bu etkinliklerde birden fazla vakit garsonlar, güvenlik vazifelileri üzere çalışanlar da bayanlardan oluşuyor. Bu etkinliklerde kitleyi eğlendirme, müzik çalma işlerini ise kendileri de muhafazakâr çevrelerden gelen başörtülü bayan DJ’ler üstleniyor.
Bu durum birçok bayan tarafından, kamusal alanda erkeklerle bir arada eğlenmesi uygun görülmeyen bayanların, bu sistem içinde direniş yolları arayıp kına gecelerinden altın günlerine çeşitli hallerde bayan bayana cümbüş fırsatlarını yaratmaları olarak görülüyor. Günümüzde bu “kadın bayana eğlenceler”in sektörleşmeye başladığını, klasik birçok pratiğin kapitalist cümbüş dalının kodlarıyla tekrar kurgulandığını; bebek mevlitlerinin baby shower’lara, hatta “cinsiyet belirleme partilerine”, kına gecelerinin profesyonel dans ve müzik hizmetiyle birer şova dönüştüğünü söyleyebiliriz. Bayan DJ’ler, bilhassa muhafazakâr üst ve orta sınıf bayanların erişebildikleri bu yeni cümbüş kesiminin vazgeçilmezleri.
‘MUHAFAZKAR KESİM DE EĞLENİYOR’
10 yıldır bilhassa bayanlara açık etkinliklerde DJ’lik yapan Reyhan Uslu, bu türlü özel davet ve eğlencelerin aslında yeni olmadığını, yalnızca yeni yeni duyulmaya başladığını belirtiyor: “Ben 10 yıldır kesimdeyim lakin son üç-dört yıldır bu mevzuyla çok fazla ilgilenildiğini görüyorum. Hatta şöyle söyleyeyim; bana o kadar olağan gelen bir durum insanlara çarpıcı, alımlı, sempatik ya da antipatik gelebiliyor. Hâlbuki gelişen Türkiye’de kimi şeylerin değişmesi çok olağan. Bir de şöyle bir durum da var; takdir edersiniz ki Türkiye’de ya da İstanbul’da yalnızca tek tip beşerler yaşamıyor. Aslen, kökenden İstanbullu olanlarla Anadolu’dan göçmüş, Karadeniz’den göçmüş çok fazla milletle bir ortada yaşıyoruz. Doğal olarak beklentiler bireyden şahsa değişir. Takdir edersiniz ki muhafazakâr diye nitelendirdiğimiz bir kesim de var.”
Uslu, bu durumun toplumsal olarak çok olağan karşılanması gerektiğini söylüyor ve ekliyor: “Kadın-erkek karışık, bazen alkollü, bazen alkolsüz etkinlikler denk geldiği üzere bazen de muhafazakâr kitlenin hâkim olduğu programlara denk geliyoruz. Bu çok olağan değil mi?”
Sahne aldığı etkinliklerden imgeler paylaştığı Instagram’da ‘Bayan DJ Reyhan’ ismiyle yer alan Reyhan Uslu’ya nazaran aktifliklerin bayanlara özel olmasının birkaç nedeni var. Bunlardan birincisi, muhafazakâr ailelerde bayanların bir erkek önünde eğlenmesinin yanlışsız bulunmaması. Uslu, “Damat beyefendiden ya da aile büyüklerinden bahsedelim, ‘Biz gelinimizin, eşimizin ya da kuzenimizin, kardeşimizin erkek bir piyanist karşısında eğleniyor olmasından rahatsız olduğumuz oluyor’ diyenler bile var. Bu da doğal olarak yaptığım işi daha cazip kılıyor” diyor.
Uslu’ya nazaran bu durumu yaratan öbür ve en kıymetli neden ise bayanların kendilerinin rahatça eğlenmeye duydukları muhtaçlık. DJ Uslu, her kısımdan bayanların hemcinsleriyle birlikteyken daha rahatça, gerilmeden eğlenebildiğini söylüyor.
Reyhan Uslu
ERKEK PİYANİSTİN ÖNÜNE ÇEKİLEN PERDE…
Kadınların kendi ortalarında daha rahat eğlenmeleri, muhafazakâr bayanlar için bu türlü bir dalın doğuşunun nedenlerinden biri olsa da, Reyhan Uslu, kendisinin bu sebeple dala girmediğini; “Böyle bir dal var, ben de bunun içinde yer alayım” diyerek işe başlamadığını belirtiyor. Eşi de müzisyen olan Uslu, mesleğe başlamasını şöyle anlatıyor: “Eşim çok başarılı bir piyanisttir. Aşikâr yerlerde çalışıyor hafta içi, hafta sonu da sabit çalıştığı bir salon var. Bundan on yıl evvel piyanistlerin önüne perde çekme durumu kelam konusuydu, biliyor musunuz bilmiyorum. Bir akşam, önüne perde çekildiği için eşim bu durumdan rahatsız oluyor, saatlerin bu formda perde gerisinde yalnız başına çalarak geçmeyeceğine inandığı için beni aradı, ‘Acil gelip bu programı yapma talihin var mı?’ diye sordu. Ben oraya gittiğimde perde açıldı, ışıklar yandı, beşerler güya daha rahat hareket eder duruma geldi, o noktada ben de kesimin modülü oldum bu vesileyle.”
Reyhan Uslu, eşinin mesleği nedeniyle meskenlerinde profesyonel bir stüdyo bulunduğu için işe başladığında çok zorluk çekmemiş. Profesyonel bir DJ setiyle sahneye çıkan Reyhan Uslu, işin teknik boyutunu eşinin dayanağıyla basitçe öğrendiğini belirtiyor: “Herkes benim kadar şanslı olmayabilir, ardında daima ‘sen yaparsın’ diyen biri olmayabilir. O noktada öğrenmek bir ya da birkaç yılı bulur diye iddia ediyorum.”
Kadın bayana cümbüşün en yaygın vesilesi, klasik olarak kına geceleri. Ayrıyeten düğünlerde, nişanlarda, doğum günlerinde, şirket etkinliklerinde sahne alan bayan DJ’ler, son vakitlerde giderek yaygınlaşan “kadınlar matinesi” programlarında da yüzlerce bayanı tıpkı anda eğlendiriyor.
Eğlendirdiği kitlenin toplumun çok farklı kısımlarından ve kümelerinden geldiğinin altını çizen Reyhan Uslu, “İstanbul üzere metropol bir kentte bırakın her akşam kültürün, yörenin değişmesini, gündüz ve akşam programı ortasında bile bir kültür, memleket, bakış açısı farkı olabiliyor” diyor. Uslu repertuarını da kitleye nazaran değiştiriyor. Yalnızca yöresel müzik ve türkülere değil, yerli ve yabancı birçok farklı tanınan müziğe sahip geniş bir repertuarının olduğunu belirten DJ Reyhan, “Önemli olan hangi şarkıyı kime neden çaldığınız değil de, tempoyu düşürmeden eğlenceyi daima üst taşımak” diyor.
Reyhan Uslu, kadın-erkek karma cümbüşler için otellerde de sahne alıyor. Uslu, “Yine de mümkün olduğunca şeklim, üretim, inancım gereği alkollü yerlerde bulunmamaya çalışıyorum” diyor. Ömür şekillerinin bireylerin kendi tercihleri olduğunu, bu nedenle hürmet duyulması gerektiğini belirten Uslu, müziği sevdiği ve gözlemlemek istediği için İstanbul’un cümbüş kulüplerini de ziyaret etmiş. Uslu, JollyJoker, Cahide Palas üzere cümbüş yerlerinde sahne alan sanatkarları dinlemeye gittiğini ve bundan keyif aldığını söylüyor.
Haftanın yedi günü programı olduğunu, buna karşın bu işi çok sevdiği için hiç yorgun hissetmediğini söyleyen DJ’e nazaran bayanların erkeklere kapalı etkinliklerde bir ortada eğlenebiliyor olması bir kutuplaşmaya değil, birleşmeye işaret ediyor: “Acaba biz toplum olarak piyanist şantör imajını geride mi bırakıyoruz? Bu da olabilir. Her şeyde, her ayrıntıda artık bir değişiklik var. Beşerler ince, hassas, daha hassas, ben o denli olduğuna inanmak istiyorum. Doğal olarak bizim kesimde uzunluklu, poslu, kalıplı erkek bir piyanist şantör görmektense tahminen kısa uzunluklu, tahminen zayıf fakat daha kıpır kıpır, set-up’ın başında bir bayan görmek insanları daha çok çekiyor olabilir. O denli olmasaydı birinci günden genel bir reaksiyon görürdüm, yakıştırılmadığımı düşünürdüm. Lakin tersine birinci günden itibaren çok benimsendiğimi fark ettim.”
‘BEN SAHNEDE ÖZGÜRÜM’
Mütedeyyin bölümden kimi insanlardan yaptığı meslekle ilgili yansılar aldığını belirten Reyhan Uslu, “‘Sahnede olmak sana haz mı veriyor?’ sorularıyla bile karşılaştım ki evet dedim, evet bu bana haz veriyor. Muhakkak bir bayanın hayatta isteyip yapamayacağı hiçbir şey yok. İster yadırgayın, ister kınayın, ister takdir edin, ister tenkit edin, özgür bayan, olmak istediği yerde olur. Ben sahnede özgürüm” diyor.
Uslu’ya nazaran başörtülü DJ’lerin sahne aldığı bayan bayana etkinlikler aslında hayat usulleri ya da inançlardan çok “kadın” kimliğiyle ilgili. Bayanların toplumun her yerinde olduğunu söyleyen Uslu, “Bu benim açımdan çok gurur verici” diye ekliyor.
İçinde bulunduğu bölümün gün geçtikçe büyümesinin doğal olarak rekabet yarattığını hatırlatan Reyhan Uslu, kendisinin de birçok bayan DJ ile irtibat halinde olduğunu, ortalarındaki rekabetin hasımlık değil, iş birliği yarattığını söylüyor. Uslu’nun sözüyle, bayan DJ’ler ortasındaki dayanışma, örneğin bir yerin sahibi ya da yöneticileri tarafından makûs muameleye maruz kalan bir meslektaşları olduğunda öteki DJ’lerin yeri boykot etmesi formunda de işliyor.
‘BAŞÖRTÜLÜ BAYANLARIN RAHATÇA EĞLENMELERİ BİR İHTİYAÇ’
Kübra Akbaba ve Seda Gültekin, bu işi üç yıldır yapan iki kız kardeş. Seda Gültekin, İstanbul’da bir belediyede zumba fitness eğitmeni. Yalnızca bayanların hizmet aldığı bu eğitimlerde yılsonu cümbüşü düzenlendiğini ve belediyenin düğünler, kına geceleri gibisi etkinlikler için fiyatsız kiralanabilen salonlarından birinde, kız kardeşi Kübra Akbaba ile birlikte bir cümbüş organize ettiklerini, meslekle birinci temaslarının da bu formda olduğunu anlatıyor. Müzik listesi oluşturarak cümbüş tertibini yapan kız kardeşler, “Farkında olmadan bir bayanlar matinesi oluşturmuş olduk,” diyor. Bu yılsonu cümbüşü, onların bu işlere merak duyup daha yakından incelemesine ve araştırmaları sonucu bayan DJ’leri fark etmelerine aracı olmuş. Çok fazla bilinmese de bu türlü bir kesimin var olduğunu öğrenmenin her ikisini de memnun ettiğini belirten Gültekin, üç yıldır bu mesleği icra ettiklerini lakin pandemi nedeniyle iki sene boyunca hiç iş yapamadıklarını belirtiyor.
DJ Kübra Akbaba, yalnızca bayanların bulunduğu kına geceleri, doğum günleri, ‘baby shower’lar, bayanlar matinesi üzere eğlencelerde misyon aldıklarını ve buralarda kendilerini rahat hissettiklerini söylüyor. Başörtülü bayanlar olarak bu bayan bayana eğlencelerin kendilerine rahat bir alan sağladığını belirten DJ, “Başörtülü olduğumuz için gece kulübüne gidemiyoruz, halka açık konserde bile istediğimiz üzere eğlenemiyoruz. Her şey kısıtlı oluyor, rahatsız oluyoruz. Ortam müsait de olsa biz rahat edemiyoruz. O yüzden bu türlü bir şeyin, bağırarak müzik söylemenin, rahat rahat eğlenebilmenin bir gereksinim olduğunu biz işin içine girince anladık. Gelen bayanlardan aldığımız yansılar de bu tarafta. Yalnızca başörtülü değil, başı açık arkadaşlar da bunu söylüyor,” diyor.
‘KAYNANAM NE DER?’
Seda Gültekin, işe birinci başlarken “Bizim üzere eğlenmek isteyen başörtülü bayanlar için bu çok hoş bir kapı olur, çok hoş bir alan olur,” diye düşündüklerini; lakin işin içine girince bayanların her yerde kısıtlandığını, “en görgülü, dans eden bayanları rahatsız etmeyen” erkeklerin bulunduğu etraflarda bile bayanların rahat edemediklerini fark ettiklerini belirtiyor. Gültekin kelamlarına şöyle devam ediyor: “Hatta bayan bayana ortamlarda bile bayanlar rahat edemeyebiliyor. ‘Kaynanam ne der, o ne der, bu ne der’ niyetiyle kına gecelerinde bile rahat rahat dans edemiyorlar. O yüzden bu ortamlar büyük bir özgürlük oluyor bayanlar için; yalnızca kapalılar için değil.”
Kübra Akbaba da kardeşine bu bahiste katılıyor ve şöyle bir örnek veriyor: “En son yaptığımız matineye bir belediyede müdür olan bir hanım geldi, konut hanımı geldi, diğer bir yerde çalışan bir bayan geldi, çarşaflı bayan geldi, ‘Alkol kullanabilir miyiz?’ diye soran bir bayan da geldi. O yüzden kültürel toplumsal bir fark olarak mutlaka görmüyoruz. Burada herkesin tek bir gayesi olduğunu görüyoruz: Hem kocaları onları rahatsız etmesin, ‘Nereye gidiyorsun, ne dansı, ne cümbüşü?’ diye hem de erkekler bakışlarla bile rahatsızlık verebiliyor toplumumuzda maalesef.”
Kübra Akbaba ve Seda Gültekin kardeşlerin bir şov afişi
‘NEŞET ERTAŞ DA ÇALIYORUZ TANINAN TİKTOK MÜZİĞİ DA’
Mütedeyyin çevrelerden yaptıkları işi onaylamayan, bunu çok uç gören insanların da olduğunu belirten DJ Gültekin, aksine “Ne kadar hoş bir şey yapıyorsunuz, bizim bu türlü bir şeye gereksinimimiz var,” diyenlerin de bulunduğunu belirtiyor.
“Repertuar konusunda kendimize çok güveniyoruz,” diyen DJ kardeşlerden dans eğitmeni olan Seda Gültekin, aileden gelen bir müzikal ilgilerinin olduğunu; babalarının bağlama çaldığını, annelerinin küçük de olsa bir sahne deneyiminin bulunduğunu, kız kardeşlerinin meskende enstrüman çalmayı kendi kendilerine öğrendiklerini, kendilerinin de bu manada şanslı olduklarını belirtiyor. “En önemsediğimiz mevzu, repertuarımızın herkese hitap etmesi,” diyen Gültekin, “Hem kendi kültürümüzü hem de aktüel, tanınan kültürü işin içine katmaya ihtimam gösteriyoruz” diyor: “İstiyoruz ki Neşet Ertaş da çalalım ancak birebir vakitte TikTok’ta çok tanınan olan bir şarkıyı da çalalım.”
‘alaofficiall’ ismiyle yer aldıkları Instagram’ı faal olarak kullanan DJ kız kardeşlerin tek kuralı ise asla alkollü içkinin de olduğu bir yerde sahne almamak.
Kübra Akbaba, evli olduğu için ana akım kulüplerde DJ’leri dinlemek üzere etkinlikler konusunda çok rahat olamadığını fakat kız kardeşi Seda’nın evli olmadığı için bu mevzuda çok daha rahat hareket edebildiğini belirtiyor. Akbaba, kız kardeşiyle birlikte daha evvel ‘club’ ortamlarında bulunduğunu lakin hitap ettikleri kesim daha farklı olduğu için oralarda çalan DJ’ler üzere olmadıklarını söylüyor. Bu farkı da şu formda lisana getiriyor: “Oraya gelen beşerler alkol kullandığı için biraz bu türlü ne çalsan oynayacaklar havasındalar. Bizim hitap ettiğimiz kısımdaki bayanları kaldırıp oynatmak biraz sıkıntı yani.”
‘EVDE KUZENLERİMİZİ OYNATA OYNATA ÖĞRENDİK’
Kadın bayana aktiflerin yerleri birçok vakit düğün salonları. Seda Gültekin, “Bizim için gelen konukların hem dans etmek hem yemek içmek açısından rahat edebilecekleri hem de pozisyon olarak kolay ulaşılabilir bir yer olması değerli. Genelde de bu halde olan yerler düğün salonları oluyor” derken Kübra Akbaba, bunun tıpkı vakitte maliyet açısından da daha uygun olduğunu söylüyor ve ekliyor: “Bir otelin salonunda ya da bir kulübü kapatarak alkol verilmeyecek halde o kulüpte de yapmak isterim ancak onu şu anda yapabilecek bir bütçe yok şu an.”
Profesyonel DJ’lik ekipmanlarıyla çalışan kardeşler, bu ekipmanları kullanmanın çok güç olmadığını lakin “Allah vergisi bir müzik kulağı gerektiğini”, hangi müzikten sonra hangi müziğe geçileceği üzere ayrıntıları kendi kendilerine çalışarak öğrendiklerini belirtiyorlar. Seda Gültekin bu öğrenme süreciyle ilgili şöyle bir anısını anlatıyor: “Tabii ki kınaya, düğüne, oraya buraya gidiyorduk, bir şeyler yapıyoruz ediyoruz fakat işin içine girince… Mesela halay çalıyorum, halaydan sonra ne çalmam lazım? Ya da ben bu insanları birinci evvel hangi müzikle piste toplayabilirim? Bu geçişleri nasıl sağlayacağız? Bunları biz düşünürken konutta mesela iki üç kişiyi oynatıyorduk. Mesela biz halayı açıyoruz, halay ilerliyor hızlanıyor sonunda, oradan direkt horona geçiyorum mesela, olmuyor. Geçilmiyor çabucak, bir halay daha lazım. Ya da mesela horon çaldık, zati horonu herkes bilmiyor, örnek veriyorum. Horonu oynadılar, ondan sonra halay, aa oldu. Bu türlü böyle deneyimleyerek anladık açıkçası.” Kübra Akbaba da “Kuzenlerimizi ağlata ağlata bunları öğrendik” diyerek gülüyor.
Seda Gültekin, öbür bayan DJ’lerle bir ortaya gelip irtibat kurmadıklarını lakin dala girmeden evvel internetten başörtülü DJ’lere bakarak işi nasıl yapacaklarına dair fikir edindiklerini, bilhassa başörtüsüyle bu işin nasıl yapılabileceği konusunda başlarındaki “Kendilerini ne kadar geri çekip yapabiliyorlar, başörtüsüyle bu iş olur mu?” üzere sorulara yanıt aradıklarını belirtiyor. İki kardeş birlikte çalıştıklarını ve sistemlerinin, başka bayan DJ’lerden biraz farklı olduğunu söylerken, “Birimiz akışı yönlendirip konukları kaldırarak, hatta onlarla birlikte oynarken başkamız müziğin başında oluyor. Fakat tek başına DJ oldunuz mu bunu yapmak mümkün değil,” diyerek farkı belirtiyor. İki kardeş de öbür DJ’lerle tanışıp görüşmeyi çok istediklerini, kesimdeki bayan sayısı arttıkça başörtülü bayanların bu meslekte garip karşılanmayıp durumun olağanlaşacağını umduklarını söylüyor.
Sektör kalabalıklaştıkça oluşan rekabet durumuyla ilgili Seda Gültekin şunları söylüyor:
“Biz Esenyurt etrafında yapmaya başladığımızda burada hiç matine yapan kimse yoktu. Artık yapan çok fazla var. Hatta şunu da söyleyeyim; biz matine için broşürlerimizi dağıtırken bir bayanla karşılaştık ve bayan ‘Ben de yapmak istiyorum’ dedi ve o da yaptı. Yani o kadar artık herkesin yaptığı bir şey ki. Ancak bu artık nasip. Bana gelen konuk, bana gelen kesim ona masraf, öbürüne sarfiyat, kıymetli değil. Kıymetli olan tek bir şey var: Bayanların bunu benimsemesi. Yani ‘Ben kendime ayda bir de olsa, haftada bir de olsa muhakkak bir müddet içinde kendime vakit ayırıp eğlenmek istiyorum’ desinler istiyoruz. En büyük isteğimiz bu. İlla bize gelsinler diye de efor göstermiyoruz.”
Kübra Akbaba’ysa hususla ilgili şunları ekliyor: “Şu anda mesela Instagram üzerinde bildiğiniz üzere binlerce butik var, binlerce satan yer var. Lakin rızık Allah’tan yani. Herkes rızkını alır. Değerli olan biz işimizin ne kadar hakkını verebiliriz, ne katabiliriz, geliştirebiliriz, ne kadar güzelleştirebiliriz? Bizim bakış açımız kendimize yönelik, kıyaslama ya da rekabet üzere bir şeyimiz yok.”
