Pandemide artan çocuk yoksulluğunu göz önüne seren en değerli fotoğraflardan biri, marketlerde bebek mamalarına takılan kilitler oldu. Son bir yılda -markalarına göre- yüzde 50-70 ortasında zamlanan mamalara erişebilmek epey güç.
Bebek maması fiyatlarını düşürmek için harekete geçen iktidar, 12 Şubat tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan kararla bu eserlerde KDV’yi yüzde 8’den yüzde 1’e indirmişti. 13 Şubat prestijiyle uygulamaya geçirilen kararın üzerinden yaklaşık 1,5 ay geçti. Ebeveynler, KDV indiriminin çoktan eridiği görüşünde.
‘YOKSUL AİLELERİN YÜZDE 74’Ü ALMAKTA ZORLANIYOR’
Derin Yoksulluk Ağı’nın nizamlı geliri olmayan, günlük ve garantisiz işlerde çalışan 103 hane ile görüşerek hazırladığı “Türkiye’de Çocuk Yoksulluğu” raporuna nazaran, derin yoksulluk yaşayan ailelerin yüzde 74’ü bebek maması almakta zorlanıyor. Ailelerin yüzde 21’i ise mamaya ya da beze hiçbir formda erişemiyor. Çocuk gelişimi uzmanları, beyin gelişimi için 0-3 yaş ortası beslenmenin hayati ehemmiyet taşıdığını ve kâfi beslenemeyen çocuklarda bu durumun telafisi mümkün olmayan ziyanlar oluşturacağını belirtiyor.
‘SOSYAL YARDIM KOLİSİNDE MAMA YOK’
Derin Yoksulluk Ağı’ndan Şeyma Duman alandaki müşahedelerini “Mama inanılmaz elzem bir muhtaçlık, alanda bu çok dikkatimizi çekiyor” kelamlarıyla anlatıyor. Duman, derin yoksulluk yaşayan hanelere belediye ve kaymakamlık tarafından gönderilen erzak kolisinde çocuklara ya da bebeklere yönelik bir eserin bulunmadığını belirtiyor.
“Erzak kolisinde makarna, pirinç, salça oluyor ancak çocuklara ya da bebeklere dair içinden hiçbir şey çıkmıyor. Bebeklere dair, İBB’nin bebek takviye paketi var. Aileler için oraya da yönlendirmede bulunduk lakin kontenjanlarının dolduğunu söylediler. İBB’nin de kapasitesi yetersiz kalabiliyor, bazen. Zati bu dayanakları en fazla 1-2 aylık bir dönemi karşılayabilecek dayanaklar oluyor.”
Peki bebek maması alamayan aileler, bebeklerini neyle besliyor? Şeyma Duman, ailelerin 0-3 yaş çocuklarını hazır çorba, şekerli su, pirinç lapası, çay üzere bu yaş kümesi için besin pahası kâfi olmayan besinlerle beslemek zorunda kaldığını anlatıyor.
Derin yoksulluk yaşayan aileler mama almak istediğinde ise marketlerde satılan ve halk ortasında muhallebi diye isimlendirilen mamaları tercih etmek zorunda kalıyor. Un ve tahıl içeren bu mamaların 200 gramı 15 liraya satılırken, besin kıymeti yüksek mamaların 300 gramı 97 liraya satılıyor. 6 ay ila 1 yaş ortasındaki bir bebeğin besin bedeli yüksek bir mama ile beslenmesinin aylık maliyeti ise bin 500- 2 bin TL ortasında değişiyor. Şeyma Duman, bu oranın neredeyse bir taban fiyatın yarısı olduğuna dikkat çekiyor.
“Aileler bu ucuz dediğimiz mamaları almaya çalışıyor. Bunlarla bir halde öğünleri geçiştiriyor, sağlıklı beslenmeden bahsedemeyiz. Beslenemeyen bu çocuklar hayata epey geriden başlıyorlar. Aslında bu çocuklarda önlenemez, geri dönülemez hasarlara yol açıyor.”
Şeyma Duman, derin yoksulluğun ve buna bağlı olarak yetersiz beslenmenin çocuklarda bir ömür uzunluğu sürecek tesirleri olduğuna dikkat çekiyor:
“Yetersiz beslenmenin çocuklar üzerinde gelişim sıhhati açısından zorlayıcı istikametleri var. Yoksulluk şartlarında büyüyen çocuklara, okula başladıklarında öğrenme zahmeti tanısı konulabiliyor. Bunda tek faktör beslenme değil. Çocuklar aslında büyürken mesken içinde fazla uyarana da maruz kalmıyorlar. Bir kreşe, bir anaokuluna gitme imkanları aslında olmuyor. Mesken içinde oyuncak ya da işte gelişim devirlerini destekleyebilecek rastgele bir malzeme de olmuyor. Ebeveynlerde de okuma yazma oranı epey düşük, hatta birden fazla ailede okur muharrir yok diyebilirim. Münasebetiyle çocuklarda söz haznesi de gelişmiyor. Bunlarla ilgili rastgele bir takviye de almadığı için okulda akranlarıyla karşılaştığında bir geride kalma durumu oluyor. Çocuklar bunu birinci, ikinci ve üçüncü sınıflarda aşamayınca altıncı, yedinci sınıfa gitmesine karşın hala okuma yazma bilmeyen çocuklar görüyoruz. Geri dönülmez hasarlar derken işte bunu kastediyoruz.”
‘İKİZLERİN MAMA MASRAFI AYLIK 4 BİN LİRA’
Mama fiyatları, orta sınıfı da zorluyor. Gazete Duvar’a konuşan ikiz bebek annesi Yeliz Yirmibeş, ocaktan bu yana yapılan artırımların dayanılmaz boyutlara ulaştığını söylüyor. Durumu, “Gerçekten çok yüksek. Daha iki gün evvel hesapladık, iki bebeğin aylık masrafı 4 bin lira” kelamlarıyla özetliyor.
Mamaları internet üzerinden aldığını ve kampanyaları takip ettiğini belirten Yeliz Yirmibeş, ebeveynlerin uygun fiyatlı eser bulmak için çabaladığını söz ediyor. “Ama internette hudut var, aşikâr bir sayının üzerinde sipariş veremiyorsun. Marketlerde ve eczanelerde daha değerliye satılıyor. Bu ülkede internet kullanmayı bilmeyen bireyler de var. Onlar mecburen buralardan daha yüksek fiyata almak zorunda kalıyor.”
Uzmanlar, yoksulluk şartları altında yaşayan çocukların; yaşama, gelişme, korunma ve iştirak haklarına erişimlerinin risk altında olduğunu vurguluyor.
