Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın 2011 yılında ‘çılgın proje’ olarak duyurduğu Kanal İstanbul yıllardır tartışılıyor. Geçen perşembe günü, Kanal İstanbul’a verilen “Çevresel Tesir Değerlendirmesi (ÇED) Olumlu” kararının iptali istemiyle açılan davanın eksper keşfi vardı. Çeşitli kurumlar, sivil toplum örgütleri ve çok sayıda yurttaş davacı olmuştu ve kalabalık olacağı biliniyordu lakin her ne hikmetse keşif için yalnızca bir gün ayrılmıştı. Yani, 45 kilometre boyunca İstanbul’un kalan son yeşil alanlarını, tarım yerlerini, sulak alanlarını görmek, köylüleri ve davacıların itirazlarını dinlemek için yalnızca bir gün ayrılmıştı.
Üstelik keşif günü dava açıldıktan iki yıl sonra verilmişti. Geçen iki yılda proje süreci işledi, yargı kararı beklenmeden kanal etrafında kurulmak istenen kentin planları çıktı, bölge imara açıldı.
Şimdi size o günün perde gerisini ve hakimin dinlemediği itirazlardan kimilerini anlatacağım.
Bu değerli davaya tanıklık etmek ve haberleştirmek için sabahın erken saatlerinde yollara düştüm. Mahmutbey’deki İstanbul Bölge Yönetim Mahkemesi’ne vardığımda keşfi izlemeye gelen yurttaşlardan çok polis vardı. Davacılar, uzman akademisyenler, kurum temsilcileri ve yurttaşlar yönetim mahkemesinin -1. katında bulunan 15 Temmuz Şehitler Konferans Salonu’nda toplandı.
Yaklaşık 15 dakikalık bekleyişten sonra mahkeme heyeti lideri geldi ve “Biz şöyle bir tertip düşündük. Esasen bu projeyi ortalama bir yurttaş bile biliyor… Evvel keşif alanına gidelim sonra gelip burada toplanıp beyanlarınızı alalım. Tutanağa da akşam geçiririz” dedi. Bunun üzerine tartışmalar başladı. Davacı avukatları keşif tutanağının birinci evvel açılması ve keşif öncesi beyanların, itiraz noktalarının ve davacı taleplerinin anlaşılması için keşif öncesi alınması gerektiğini söyledi.
TANKER TEHLİKESİ
Bu sırada konuşan TMMOB İdare Heyeti üyesi Mücella Yapan çok büyük bir tehlikeye dikkat çekmek istedi:
“Bakın ben keşifte yeni isteyeceğim. Bir sefer ÇED raporunda yazdığı üzere burada koskoca bir tanker havalimanımız var. Burası ÇED raporunun hudutları içinde ve tesirleri bu rapora alınmamış. Bu koskoca, yüz milyonlarca ton jet yakıtının olduğu yerin çabucak yakınından akaryakıt tankerleri geçecek. Bu çok büyük bir tehdittir. Bu ÇED raporunda vardır.”
Yapıcı kelamlarına devam ederken ortaya giren hakimin, “Bütün bunları biliyorum” demesi üzerine tartışmalar sürdü ve en son hakim “Mesele tartışmaya kapanmıştır, keşif alanına gidiyoruz” diyerek salondan çıktı. Sonuç olarak ne itirazlar dinlendi ne de talepler kabul edildi ve sonunda mahkeme kendi kendine uzman keşfi yaptı. Davacılar da “Bu suça ortak olmayacağız” diyerek reddi hakim talebinde bulundu.
BİLİYOR MUYUZ?
Her ne kadar bu proje tartışılsa da hakim beyin bahsettiği “ortalama bir yurttaş” bu projeye neden itiraz edildiğini tam manasıyla farkında mı, farkında mıyız? İklim krizine karşı her gün hem bizlerin hem de kentin kırılganlaştığını, bu projenin kente ne yapacağını biliyor muyuz?
Alanında uzman farklı disiplinlerden çok sayıda akademisyenin projeye itirazı var. Bugün Kanal İstanbul’un iklim kriziyle ne ilgisi var diyenlere sesleniyorum. Hakim beyin keşif günü konuşulmasına müsaade vermediği itirazların başında projenin iklim ve etrafa tesiri geliyor.
‘ORMANLAR AZALACAK’
İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne bağlı İstanbul Planlama Ajansı ile İstanbul Kent Konseyi’nin ortaklaşa hazırladığı Kanal İstanbul Kamu Bilgilendirme Platformu’nda projenin olumsuz tesirleri ve ÇED raporunun eksikliklerine yer verilmiş. Şöyle özetlenebilir:
– Kanal İstanbul’un en değerli olumsuz tesirleri ekosistemler ve canlı çeşitleri üzerine olacaktır. Proje alanında deniz, göl, dere, bataklık, kumul, sazlık, orman, tarım, mera, maki, kayalık üzere ekosistemler yer almakta ve bu ekosistemler çok sayıda habitat içermektedir. ÇED raporunda canlı tiplerinin envanteri içinde dar tutulan tesir alanında çalışılmış lakin flora ve fauna envanteri için tüm alan gezilmemiş, yalnızca örnek alanlarda müşahede ve ölçüm yapılmıştır.
– Kanal İstanbul ile son 50 yılda 27.000 hektar kadar azalan İstanbul ormanları daha da azalacaktır, üstelik kanalın yok edeceği ormanların bir kısmı da koruma ormanıdır.
– Kanal İstanbul ÇED Raporu’nda fiziki coğrafya, jeomorfoloji, atmosfer, hava, iklim ve iklim değişikliği hususlarında yapılmış rastgele bir tahlil, kıymetlendirme ve modelleme çalışması yoktur. ÇED usulü tümüyle etkisiz ve yetersizdir. Milyonlarca yılda evrimleşmiş bir yeryüzü kesiminin, çok özel bir coğrafik yörenin, hülasa coğrafyanın değiştirilmek istendiği bu türlü bir büyük projenin tesirleri buradaki tekniklerle bedellendirilemez.
ÖLÜMCÜL TAHRİBAT
– Kanal’ın Marmara Denizi’ne açıldığı kıyı şeridinde İstanbul toplam nüfusunun %55’ine karşı gelen 8,85 milyonluk bir nüfusun oluşturduğu ortalama 1.15 milyon m3/gün atıksuyun arıtıldığı atıksu arıtma tesisleri yer almaktadır. Bu tesisler arıtılmış atıksuları Marmara Denizi’ne deşarj ettikleri için yönetmelikler uyarınca organik husus ile birlikte azot ve fosfor masrafımı de yapmakla yükümlü ileri biyolojik arıtma tesisleridir. Kanal’ın taşıyacağı azot ve fosfor yükleri 8.85 milyon nüfus muadili arıtılmış atıksuların 8-9 katını içermektedir. Bu durumun Marmara Denizi’nde kalıcı ve ölümcül bir tahribat yaratması kaçınılmazdır.
– Kanal güzergâhı prestiji ile Sazlıdere Barajı’nı devre dışı bırakacaktır. Sazlıdere Barajı 88,7 milyon m3/yıl su biriktirme kapasitesi ile potansiyel olarak İstanbul nüfusunun %8.5’una karşı gelen 1.350.000 üzerindeki bir nüfusun su gereksinimini karşılamaktadır. Sazlıdere Barajı’nın devre dışı kalması nedeniyle İstanbul için yeni bir su kaynağı arayışına girilecek.
ZORUNLU GÖÇ
Yıllarca konuşsak yeniden de tam olarak tesirini öngöremeyeceğimiz bir proje Kanal İstanbul. Kentin son tarım alanlarını eken biçen, hayvancılık yapan beşerler kentten göç etmek zorunda kalacak. Yalnızca onlar mı, o bölgede yaşayan tüm canlılar, hayvanlar, bitkiler projeden olumsuz etkilenecek. Yerine kimler gelecek? Ne yapılacak? Betondan bloklar…
Betondan nefes alamayan İstanbul’un tahminen de son nefesi büsbütün kesilecek.
O yüzden itirazım var hakim beyefendi.
