ANKARA- AK Parti ve MHP’nin seçim kanununda değişiklikleri öngören kanun teklifinin yankıları sürüyor. Muhalefet partilerinin reaksiyonla karşıladığı teklife ait 279 sivil toplum kuruluşunun üye olduğunu İstikrar ve Denetleme Ağı (DDA) siyaset dokümanı yayımladı. DDA’ya nazaran teklif seçimlerin adilliğini ve özgürlüğünü daha da geriye götürme riski taşıyor.
‘YÜZDE 7 SEÇİM BARAJI TEMSİLDE ADALETİ SAĞLAMA POTANSİYELİNE SAHİP DEĞİL’
Cumhur İttifakı’nın Meclis’e sunduğu teklifin hususlarından biri de yüzde 10 olan seçim barajını yüzde 7’ye düşürmeyi öngörüyor. Bu vakte dek yaptıkları açıklamalarla yüzde 10 barajının temsilde adalet açısından yarattığı meselelere dikkat çektiklerini hatırlatan DDA, “Her ne kadar ülke barajının düşürülmesi temsilde adaleti kuvvetlendiren bir düzenleme olarak görülebilirse de hem oran olarak yüzde 7 hem de bu düzenlemenin başka hususlarıyla birlikte düşünüldüğünde bu değişikliğin temsilde adaleti sağlama potansiyeline sahip olmadığı görülmektedir. Öncelikle yüzde 7’lik seçim barajı öbür demokratik ülkelerle kıyaslandığında hala oran olarak yüksektir. Bu çerçevede seçim barajının hem Türkiye’de parti sisteminin çok parçalanmasının önüne geçen hem de temsilde adaleti kuvvetlendiren yüzde 5 bandının altına çekilmesi gerekmektedir” dedi.
‘ARTIK OY DÜZENLEMESİ PART-MİLLETVEKİLİ-SEÇMEN ALAKASINI OLUMSUZ ETKİLEYECEK’
Cumhur İttifakı’nın bir başka önerisi, ittifak üyesi partilerin ‘artık oylar’dan yararlanamamasına yönelik oldu. Bu düzenlemenin ittifak içerisindeki küçük siyasi partileri büyük partilerle ortak listelerden aday göstermeye teşvik ederek temsilde adaletin, parti-milletvekili- seçmen alakanı olumsuz etkileyeceğini belirten DDA, “Bu bağlamda getirilen yeni düzenleme halihazırda ittifak düzenlemesiyle ortadan kalkmış olan ülke barajının yarattığı temsilde adalet sorununu ittifak içerisindeki küçük partilerin aldıkları oy oranları üzerinden sandalye sayısı hesaplamasıyla değerli ölçüde tekrar üretmektedir. Bu da getirilen düzenleme ile temsilde adaleti sağlamaktan çok ittifak dinamiklerini değiştirmeye dönük bir atılım amaçlandığı izlenimi vermektedir” tabirlerini kullandı.
SANDIK ŞURALARININ OLUŞUMUNUN DEĞİŞTİRİLMESİNE TEPKİ
Meclis’e gelen kanun teklifinde, halihazırdaki ilgili vilayet ve ilçede en kıdemli hâkimin sandık heyeti lideri olması kuralı değiştirilerek, birinci sınıf yargıçlar ortasından kura yoluyla belirlenmesi öngörüldü. Bu düzenlemeyi de eleştiren DDA’dan şu açıklamalar yapıldı:
“Türkiye’de yargı alanında yaşanan temel dertler olan yargı bağımsızlığı ve tarafsızlığı, Yargıçlar ve Savcılar Kurulu’nun yapısı ve yargıçların coğrafik ve kürsü teminatından mahrum olmaları üzere aksiliklerle birlikte düşünüldüğünde sandık heyetlerinin oluşumunda birinci sınıf yargıçlar ortası kura yöntemi, oy verme ve seçim sonrası oy sayımı süreçlerinde seçim bütünselliğini geriye götürme potansiyeline sahip bir düzenlemedir. Tıpkı vakitte, yeni düzenlemeyle birlikte getirilen yazılı dilekçe ile kuradan çekilme hakkı yargıçlar üzerinde siyasi baskı yaratma ihtimalini arttırmaktadır. Bu da sandık güvenliğini riske atabilecek bir değişikliktir. Yeni düzenlemede ortaya çıkan bir öbür belirsizlik ise Ocak 2022’de misyona gelen ve 2024 yılına kadar vazife yapacak yargıçların devam edip edemeyecekleridir. Önümüzdeki seçimlerde vilayet ve ilçe sandık şuralarının teklifteki yeni metotla oluşturulması sandık güvenliğine ait bahsettiğimiz tasaları önümüzdeki seçim sürecinde arttıracaktır.”
‘TEKLİF TEKRAR DEĞERLENDİRİLMELİ’
Türkiye’de uzun müddettir tartışılan seçim kanunu düzenlemesinin “temsilde adalet sorununu”, ülke barajını düşürmesine karşın, yine üretme potansiyeline sahip olduğunu belirten DDA, teklife ait hazırladığı raporunun kıymetlendirme kısmında, “İttifak içerisindeki siyasi partilerin aldıkları oy oranında Mecliste temsil imkânı bulabilecek olmaları temsilde adaletten fazla küçük partileri büyük parti listelerinden seçime girmeye zorlayarak aşkın temsile neden olabilir” dedi.
Benzer halde yeni düzenlemenin birtakım unsurları seçimlerin adilliğini ve özgürlüğünü daha da geriye götürme riski taşıdığını belirten DDA’nın değerlendirmeleri şu halde özetlendi:
DÜZENLEMELER İKTİDARDAKİ SİYASİ PARTİLERİ AVANTAJLI KILMAYA YÖNELİK: Yeni düzenlemenin hazırlanış metodu de kanun teklifinin seçim ve siyasi parti reformundan çok seçim mühendisliği niteliği taşıdığı izlenimini kuvvetlendirmektedir. Türkiye’de seçim bütünselliğini kuvvetlendirecek bir düzenleme kapsamlı bir siyasi parti ve seçim kanunu ıslahatını gerektirmektedir. Bu iki alanda yapılacak düzenlemeler iştirakçi bir perspektiften ve müzakereye dayalı bir süreç işletilerek yapılmadığı takdirde, hem vatandaş hem de demokratik rekabetin ana aktörleri olan siyasi partiler nezdinde meşruiyet kazanmaları olanaksızdır. Bu ise yapılan düzenlemelerin, seçimlerin demokratik niteliğini kuvvetlendiren bir seçim reformundan çok iktidardaki siyasi partileri seçimlerde avantajlı kılmaya yönelik düzenlemeler olduğu algısını kuvvetlendirmektedir.
TEKLİF YİNE DEĞERLENDİRİLMELİ: Bu nedenle, İstikrar ve Denetleme Ağı olarak 14 Mart 2022 tarihinde Meclis’e sunulan kanun teklifinin muhalefet partilerinin ve sivil toplumun faal iştirakiyle kurul sürecinde tekrar kıymetlendirilmesi gerektiğini vurgulama gereksinimi duyuyoruz. Demokratik rekabetin özüne ve en temel bileşenine yönelik düzenlemeler, demokratik temsil, çoğulculuk, kapsayıcılık ve katılımcılık prensipleri hayata geçirildiğinde demokrasiyi kuvvetlendirici sonuç doğurabilirler. Demokratik rekabete ait yapılacak düzenlemeler temsilde adaleti güçlendiren, partiler ortası yıkıcı kutuplaşmayı azaltan, seçmen-temsilci bağlantısını güçlendiren, idarede istikrarı koruyan, hükümetleri hesap verebilir kılan, toplumda farklı bölümlerin temsilini sağlayacak olan siyasi partilerin kurulmasını kolaylaştıran düzenlemeler olmalıdırlar. Bu bağlamda yapılacak ve demokratik standartları yükseltecek olan bir ıslahatın da Türkiye’de siyasi partilerin örgütsel yapıları, parti finansmanı, seçimlerin kontrolü, bağımsız, özgür ve çoğulcu medya ve sivil toplumu sağlamaya dönük bütüncül bir bakış açısıyla ve iştirakçi bir formülle yapılması gerekmektedir. (DUVAR)
