10 Mart’ta alınan tarihi bir kararla başşehir Tokyo’da ilkokuldan liseye tüm devlet okullarında şimdiye dek uygulanan katı kılık-kıyafet yönetmeliğinin büyük bir kısmı yürürlükten kalkıyor. Japonya’da öğrencilerin okula giderken nasıl giyindikleri ve saçlarını ne halde taradıklarıyla ilgili kararların temeli, ülkenin dışa açılmaya başladığı 1867-1912 tarihleri ortasında karar süren imparatorla birebir ismi taşıyan Meiji Devri’ne dayanıyor.
Buna nazaran ülkede öğrencilerin iç çamaşırından saç rengine ve kesitine dek pek çok mevzuda öbür gelişmiş iktisatların bilakis çok klasik ve katı kurallar uygulanıyor. Tokyo Metropol Hükümeti’nin öğrenciler ve veliler ortasında yaptırdığı araştırmaya nazaran bu kurallar uzun müddettir “mantıksız” bulunup “zamanın ruhuna uymadıkları” için eleştiriliyor.
Örneğin klasik Japon imajı gereği yalnızca siyah ve düz saça müsaade verilen okullarda saçı doğuştan daha açık renk yahut kıvırcık olan öğrenciler bu “durumun” hakikaten doğuştan olduğunu belgelemek zorunda. Bu beyan gönüllülük aslına dayalı üzere görünse de toplum baskısının çok boyutlarda olduğu yerlerde bu durumdaki her öğrenci istisnasız bu türlü bir belgeyi ibraz ediyor.
BBC Türkçe’nin Tokyo muhabiri Ilgın Yorulmaz’ın haberine göreyse, kendilerinin ve çocuklarının haksız yere ayrımcılığa uğradığını, özgürlüklerinin elinden alındığını savunan öğrenci ve velilerin, öğrencilere kılık-kıyafet serbestisi tanınması için verdiği uğraş en azından başlangıç olarak Tokyo’da sonuç vermiş görünüyor. Mainichi gazetesine konuşan Tokyo Ulusal Eğitim Heyeti üyesi Yuto Kitamura, kararı “ileriye dönük atılmış kıymetli bir adım” olarak karşıladığını belirtiyor ve “Öğrencilerin proaktif davranıp kendi kararlarını kendilerinin verdiği bir ortama hürmet duymak lazım.” diyor.
ERKEKLERE MİLİTARİST, KIZLARA DENİZCİ ÜNİFORMASI
Öğrenci kıyafetlerinin neredeyse bir asırdır değişmediği Japon okullarında erkek öğrenciler hala savaştan evvelki vakitten kalma gakuran ismi verilen bir üniforma giyiyorlar. Mao tipi asker üniformalarını andıran bu şekle nazaran alta siyah pantolon, üste de hakim yaka ve beş altın rengi düğmeli tuniğe misal bir ceket giymek zarurî.
Kız öğrenciler ise yaşı ne olursa olsun, küçük kızların giydiği, denizci üniformasına benzeri, siyah ve geniş yakalı bir kıyafet giyiyorlar. İç çamaşırı rengi ise beyaz olarak belirlenmiş.
Erkek ve kızların okuldaki saç modeli de sıkı kurallara tabi. Uzun saçlı kızlardan saçlarını kesinlikle geriden at kuyruğu formunda toplamaları isteniyor. En hafif tonda olsa bile saçı boyamak yahut röfle yaptırmak katiyen yasak. Birden fazla genç erkek ise saçlarını istediği üzere bırakamıyor. Japon pop müziği yıldızlarının sevdiği şekilde üst kısmı dağınık bırakılmış ve alt kısmı neredeyse sıfıra vurulmuş “iki katmanlı” ismi verilen saç modeline de müsaade yok. Her iki cins de bedenlerine dövme, ‘piercing’ yahut öbür öteki bir uygulama yaptırdıklarında ceza almayı göze almak durumundalar.
İFADE ÖZGÜRLÜĞÜ MÜCADELESİ
Sosyal medyada birtakım öğrenci ve veliler yıllardır bu kuralcı anlayışa itiraz edip bunun bir hak ihlali olduğunu savunuyorlar. Twitter’da “Saç modeli de bir tıp ferdî söz biçimidir. Okul idaresinin bir öğrencinin söz özgürlüğünü hiçe sayıp bu biçimde kural dayatması anayasaya aykırıdır” yorumları gitgide tartı kazanıyor.
Konu üzerine iki yıl evvel vaktin Tokyo Metropol Eğitim Müdürü Yuji Furita’nın ‘iki katmalı’ saç şekliyle genç suçluluğu ortasında direkt bağ kurması ve “Biz çocuklarımızı beladan korumak için bu saç biçimini onaylamıyoruz” halindeki şanssız açıklaması, birden fazla yaşlı Japon siyasetçilerin vaktin ruhunu yakalayamadıklarının ve gençlerle irtibat kuramadıklarının bir göstergesi.
Japonya’da 30 yıl evvel moda olan ‘mohawk’ (iki yanı büsbütün sıfırlanmış Kızılderili saçı) ve ‘pompadour’ (Elvis Presley şekli önde kabartılıp geriye gerçek taranmış) üzere stiller, bugünkü siyasetçilerin da üyesi olduğu klasik jenerasyon tarafından hala punk, motosiklet çeteleri ve yakuza (organize cürüm örgütü üyeleri) ile ilişkilendiriliyor. Fakat herkes, okul yöneticilerinin temel kaygısının, saç mazeretiyle ne kıymetine olursa olsun öğrencilerin asileşmesini önlemek olduğu konusunda hemfikir.
Fikir değiştirip giyim-kuşam serbestisi kararı alan Tokyo Metropol Eğitim Şurası’nın şu anki üyelerinden Kaori Yamaguchi, “harika fakat geç kalınmış” diye nitelendirdiği sonucu değerlendirirken Japonlar’ın küçüklükten itibaren kurallara uymanın bir fazilet olduğu formunda eğitildiğinden bahsediyor. “Umarım bu karar, herkesin isteyerek ve ikna olarak kurallara uyacağı bir toplum yaratmak için neler yapmamız gerektiğini tartışmak için bir fırsat olur.” Tokyo okullarında yeni giyim-kuşam kuralları resmi okul yılı başlangıcı olan 1 Nisan’dan itibaren yürürlüğe girecek. (BBC Türkçe)
