Dünyanın dört bir yanından iklim kriziyle gayrette daha kararlı adımlar atılması için davetler yapılıyor, beşerler seslerini yükseltiyor. İklim krizi farkındalığı her geçen gün artarken bu uğraşta hangi adımın nasıl atılacağı da tartışılıyor.
Şüphesiz, iklim krizini tetikleyen kömür üzere fosil yakıtlara dayalı güç üretimi, hayatı bütünüyle tehdit ediyor. Krizi tetikleyen nedenlerin başında gelen kömür ve fosil yakıtların tüketimi ne yazık ki her geçen gün artıyor. Yenilenebilir kaynaklara dayalı güç tahlil olsa da kirli gücün nasıl dönüşeceği hâlâ büyük merak konusu.
Buğday Ekolojik Hayatı Destekleme Derneği, birçok soru işareti barındıran bu sürece ışık tuttu ve “Enerji dönüşümü raporu”nu evvelki gün yayımladı. Raporda sürdürülebilir ve adil bir dönüşüm için tahlil teklifleri yer alıyor.
PAY ARTTI
Gelin rapora yakından bakalım. Rapor Türkiye’de iklim krizine neden olan fosil yakıtların elektrik üretimindeki hissesinin son bir yılda yüzde 58’den yüzde 64’e çıktığını ortaya koyuyor. Güç üretimine ait kimi bilgiler ise şöyle:
– Türkiye’de kullanıma sunulan gücün yüzde 83.3’ü fosil kaynaklardan (kömür, petrol ve doğalgaz) sağlanıyor. Yani endüstride, meskenlerde, işyerlerinde, resmi binalarda, otellerde, tarım için kullanıma sunulan 10 ünite gücün 8 ünitesinden fazlasının üretim prosedürü iklim krizine neden oluyor.
– Türkiye’de 2021 yılında üretilen elektriğin, yüzde 16.8’i; köylünün tarlada, bahçede, meskende kullandığı suyun önüne set çeken, pek çok ağacın kesilmesi ile birlikte, karasal ve sucul ekosistemleri geri dönüşü olmayacak formda tahrip eden hidroelektrik santrallerden (HES) sağlandı.
– 2020 yılında yaşadığımız çok kuraklık, fosil yakıtların elektrik üretimindeki hissesinin da değişmesine neden oldu. Rüzgar ve güneş gücünün elektrik üretimindeki hissesi, Türkiye’de son beş yılda yaklaşık yüzde 4’ten yüzde 12’ye yükselmiş olsa da, kuraklık sonucu oluşan su kaybı, HES’lerden elektrik üretimini önemli oranda düşürdüğü için fosil yakıtın güç üretimindeki hissesi yükseldi.”
NE VAKİT BİTECEK?
Yani; bir kısır döngünün içindeyiz…
Yani; tükettikçe kayıpları karşılamak için daha fazla tüketiyoruz…
Yani; doğal kaynakları ne kadar fazla harcarsak, dünyaya daha da fazla ziyan verecek adımlar atmaya mahkûm oluyoruz…
Peki bu ne vakte kadar sürecek? Belgisiz…
Dünya büsbütün tükenince mi bitecek bu kısır döngü?
İnsanlık aç, susuz, nefes bile alamayacak hale gelince mi?
Rapor tam da bu noktada birtakım ihtarlarda bulunuyor: “Günümüz güç kaynakları ve üretim tekniklerinden bir anda vazgeçmemiz imkansız olsa da bilimsel raporlar, fosil yakıtların güç üretimindeki hissesinin kademeli biçimde azaltılarak, güç arzının tamamının yenilenebilir kaynaklardan karşılanabileceğini belirtiyor. Güneş ve rüzgar üzere sınırsız kaynakların yanında biyokütle de giderek yaygınlaşan bir pak güç kaynağı olarak, bilhassa de ziraî üretim yapan çiftlik ve işletmeler için fırsatlar sunuyor. 2021 yılı bilgilerine nazaran, Almanya’da güç üretiminde biyokütlenin hissesi yüzde 7.8’e; yenilenebilir güç üretiminin toplam güç üretimindeki hissesi ise yüzde 40.9’a ulaşmış durumda.
Bununla birlikte gücün büsbütün yenilenebilir kaynaklardan elde edilmesi durumunda dahi, verimlilik, şebeke kayıplarının önlenmesi ve daha az kullanım üzere planlama ve alışkanlık değişikliklerini yapmak elzem. Güneş ve rüzgar sınırsız da olsa, bu kaynaklardan güç üretmek için gereken çelik, bakır, cam üzere hammaddelerin sonlu olması, çözmemiz gereken asıl sıkıntının tüketim çılgınlığı olduğuna işaret ediyor”
BAŞKA BİR DÜNYA MÜMKÜN
Tabii, bu durum yalnızca bize mahsus değil. Dünyada da yenilenebilir güç üretimi ve yatırımları artsa da fosil yakıtların yatırımları azalmıyor lakin raporda da denildiği üzere tabiatta hiçbir şey sonsuz değil ve petrol, kömür ve doğalgazın birkaç on yılda tükenmesi bekleniyor.
“Daha fazla” yerine “sürdürülebilir, kâfi ve adil” sözleri kullanılan raporda dönüşüm için birtakım teklifler de sunuluyor:
– Tüketerek felakete sürüklediğimiz gezegendeki varlığımızı sürdürmek istiyorsak, tahrip ettiğimiz ekosistemlerin kendisini onarabilmesi için harekete geçmemiz gerekiyor.
– Merkeziyetçi güç sistemleri yerine, lokal sistemlerin güçlenmesini,
– Daha fazla karlılığın yerini sürdürülebilir ve adil paylaşıma dayalı şirket yapılanmalarının almasını; ulusal ve memleketler arası hukukta buna yönelik düzenlemelerin yapılmasını,
– Fosil kaynaklarla güç üretiminden kademeli olarak vazgeçilerek güneş, rüzgar, biyokütle üzere yenilenebilir kaynaklardan üretimine geçilmesini ve bu yatırımlar gerçekleşirken toplum faydasının, mahallî halkın çıkarlarının, etraf çevre ve sıhhat tesirlerinin hassasiyetle göz önüne alınmasını,
– Doğal varlıkların tükenmesine neden olan kirletici kaynak kullanımı ve üretim teknikleri yerine, doğal varlıkların sürdürülebilirliğinin temel alınmasını,
– Güç yatırımlarında, toplum faydasının, mahallî halkın çıkarlarının, etraf ve sıhhat tesirlerinin hassasiyetle dikkate alınmasını,
– Fosil kaynaklarla işleyen kirli sistem ve teknolojilerden vazgeçilirken, iş kaybı üzere nedenlerden dezavantajlı hale gelecek topluluklar için istihdam ve toplumsal garanti sağlamaya yönelik planların yapılmasını,
– Daha fazla üretim ve tüketimin yerine yeterliliğin ve adil paylaşımın teşvik edilmesine yönelik adımların atılmasını öneriyoruz.”
KARARLI ADIMLAR ATILMALI
Aslında fazla kelama gerek yok. Bildiğimiz bir gerçek varsa o da hiçbir kural tanımayan güç üretim ve tüketiminin dünyanın sonunu getirmek üzere olduğu…
Her şeye karşın tahlil ve dönüşüm imkansız değil. Hükümetlerin artık bu sesleri duyup sürdürülebilir ve adil bir dönüşüm istikametinde hemen kararlı adımları atmasına gereksinim var.
